Katalog

15 AĞUSTOS 2000 SALJ CUMHURİYET SAYFA DEPREM ÇIGLIGI 1 7 A ğ u s t o s a k a d a r ö n e m v e r i l m e y e n b i l i m a d a m l a r ı , f e l a k e t t e n s o n r a d i n l e n m e y e b a ş l a n d ı Deprem,gündemideğiştirdiÖZLEMGÜVEMLİ 17 Ağustos ve 12 Kasım depremleri, o güne kadar fazla ilgı gösterilmeyen isimleri, kavramlan, kurumlan ve sektörleri Tûıidye'nin gündemine soktu. Tüm Türkiye, deprem bölgesine yardım ıçin seferber oldu ve ekonomik gelişnüşlik açısmdan son sıralarda yer alan Ştraak, 300 milyar lıralık yardım ile deprem bölgesine en çok maddi yardım gönderen il oldu. Devletin yardım clini uzatmakta gecikmesi ile AKUT başta olmak üzere pek çok sivil girişim, halkın güvenini ve sevgisini kazandı. Devletin büyük darbe aldığı deprem felaketi sonrasında medyanın bırıncı gündem maddesi bilim oldu. Ahmet Mete Işıkara, Aykut Barka gibi onlarca bilim adamı gazete ve televizyonlarda görünmeye, açıklamalan büyük bir dikkatle dinlenmeye başlandı. Arama ve kurtarma ekibi AKUT, depremden sonra bölgeye uîaşan ilk ekip oldu. Yüzlerce kişinin hayatını kurtaran AKUT'un başkanı Nasuh Mahruki, deprem sonrasında birçok televizyon programına katıldı, gazete ve dergilerde röportajlan yayımlandı. AKUT, neden oldu. Kandiffi Rasathanesi de tarihinin en yoğun günlerini yasadı ve basın mensuplannın hemen her gûn ugradığı bir mekân haline geldi. Depremin ardında özellikle Istanbul'un gaynmenkul haritası değişti. Avcılar ve Küçükçekmece gibi semtlerde emlak fıyatlan yüzde 200 değer sjgortası"na olan ihtiyacı gösterdi. Deprem sıgortasının zorunlu olması hükümet düzeyinde tartışılmaya başladı. Deprem, kendi sektörunfi yaratn Deprem, ilk yaralannın sanlmasının ardından kendi sektörünü yarattı. • 17 Ağustos depremine kadar fazla ilgi gösterilmeyen isimler, kavramlar, kunımlar ve sektörler gündeme geldi. Arama ve kurtarma ekibi AKUT toplumun güvenini kazanırken Kızılay'ın büyük felaketlere ne kadar hazırlıksız olduğu görüldü. toplumun güvenini kazanırken Kızılay'ın büyük felaketlere ne kadar hazırlıksız olduğu görüldü. İlk müdahalenin gecikmesi ve toplanan yardımlann dağıtımı konusunda çıkan söylentiler, Kızılay Genel Başkanı Kemal Demir'in görevinden ahnmasına kaybederken zeminı sağlam olduğu belirtilen semtlerin emlak fıyatlan yüzde 100'lük artış gösterdi. "Deprem öldürmez, bina öJdürür" açıklamalannın ardından, "yapı denetimi" tartışılmaya başlandı. Ev ve işyerlerinde meydana geien hasarlar "zorunlu deprem "Deprem çantası, deprem odaa, depremi haber veren oyuncak" gibi ürünler satılmaya başlarken karavan, çadır, ışıldak gibi ürünlere olan ilgi artü. Kİedi. köpek, hamster gibi depremi haber verdiği iddia edilen hayvanlara olan ilgi de artü. Okullarda, belediyelerde, kamu ve özel kuruluşlarda deprem eğitinıi verilmeye ve ilkyardım ekipleri oluşturulmaya başladı. Çeşitli kuruluşlar tarafından üretılen «Erken Uyan Cihazkn" da bilim çevrelerinde tartışma yaratü. Marmara Bölgesi'nı etkileyen deprem felaketinin ardından haberlerde, ilk günlerde yabancı gelen ancak zamanla öğrenilen "magnhüd, P ve S dalgalan, Richter ölçeği, tsunami, artçı deprem, deprem büyüklüğü ve depremin şiddeti. fay hafn, fay zonu, deprem nrünasT gıbı kavramlar yer almaya başladı. Bu kavramlar, bilim adamlan tarafından saatlerce süren tartışma programlannda anlatıldıktan sonra günlük konuşma diline yerleşti. Kocaeli'nde plansızlık nedeniyle çadırkentlerde, prefabrike konutta yaşam daha 4-5 yıl devam edecek En aıü sorım: Kcdıakmiit Depremi vaşayaıüann anlabmlan afetten sonra getinen acı tabioyu gözier önûne seriyor. yoğun olarak görüklüğü Kocaeli'nde çadırkentte, prefabrike konutiarda kalanlar çaresiziik içinde yaşamlanna devam ediyor. (Fotoğraflar: HATtCE TUNCER) ÇADIRKENTTE YAŞAM Yurttaşlar gelecekten kcıygıh Depremin bırincı yılını değerlendirmek için çok fazla ıstatıstik bılgı edınmeye gerek yok ashnda. Depremi yaşayanlann anlatunlan acı tabioyu zaten ortaya koyuyor. ABD Devlet Başkanı'nın da ziyaret ettıği Doğu Kışla Çadırkentı'nde yaşayan Mübeocel Can yaşamını şöyle anlatıyor: Kocam üç sene önce beni btrakıp kaçtı. Dört çocuğum vardı, birini kaçırdı. Biri 8, diğeri 10 yaşmda iki oğlum var. Küçük kızım üçü bitiriyor. Ev işlerine gidiyordum, annem'kalp ameliyatı oldu, gidemiyorum. Teyzemin evinde sığıntıydik. Yıkıhnca çadırkente geçtik. Konu komşu yardım ediyor, Şımdı komşu makarna getirdi, onu yiyeceğız. Çadırkentleri kaldıracaklarmış. bızım durumumuz ne olacak? TaKye Dumtu'nım ise ev sahibinin kendi oturduğu ev yıkıldığından evden çıkmak zorunda kahtiış. Yuvacık prefabrike konutlannda hak sahibı olmuş ama taşınmak ıçin parasmın olmadığım söylüyor ve devam ediyor "8 kişi günde 10 ekmek abyoruz. Bir kram penyede çahşryorda ama kaço. Eskiden Sapanca'da temizliğe gkfivordum. Arnk gjdemiyonım. Kocam bir bekçflik falan buhırsa çahşacak." Hûscyin Gümüş. Kocaelı Fuan'nda balon satarak geçınıyor. Derince'deki evi yıkıhnca aylarca çadırlarda kaldıktan sonra prefabrike konuta geçmiş. Üç çocuğu var. Fuar süresince günde 3 milyon kazandığını anlatıyor. Ev sahıbi değil, ileride nerede oturacağını henüz bıimıyor. Mahmure Attan'ı Bekırpaşa'da elde kürek evinin insaatmın başında çahşırken gördük. Kocastnın demir doğrama işçisi olarak çalıştığı atörye kapanmış. İki katlı evlerine orta hasarlı rapor verilmiş. Proje çizdirmışler, 55 yaşındaki Mahmure Hanım, ustayla birlıkte evinin onanmında çalışıyor. HATtCE TUNCER KOCAELİ - 17 Ağustos'un mer- kez üssü Kocaeli'nde, gerek sokak- larda gerekse prefabrike konutlar ve çadırkent gibi geçici bannma böl- gelennde dolaşıp yurttaşlarla konu- şunca kentin en acil sorunu hemen ortaya çıkıyor: "Kaha konut" Sorun yalnızca ev sahipleriyle sı- nırlı değil. Konutlann yüzde 35 'inin ağır hasarlı, yüzde 31 'inın orta ha- sarlı olduğu kentte kiracı olarak da ev bulmak kolay değil. Üstelık 100 milyon liralık "Idrayardunı" hasar- sız ya da az hasarlı (yüzde 34) ko- nutlann kiralarmı fahış düzeylere çı- karmış. Altı bıne yakm işyerinin yı- kıldığı Kocaeli'nde 4 bine yakın iş- yeri de orta hasarlı durumda. Yurt- taşlann yakınmalannda en temel ye- ri rutan iş bulma sorununu da 58 bin sigortalı çahşanın ışsız kalması res- mi olarak doğruluyor. Izmitliler hâlâ yıkılması, onanl- ması gerekli binalarm bulunduğu so- kak ve caddelerde dolaşıyor. 228 bi- nanın yıkım karan bulunuyor. Orta hasarlı 238 ve az hasarlı 223 bina- nın onanm çalışmalanna başlamrken 902 bina içın mahkemeye başvurul- du. 45 bin konut açığı var tzmit Büyükşehir Belediyesı Baş- kanvekili Kadri Veziroğlu, Cumhu- riyet'e yaptığı açıklamada konut so- rununa dıkkat çektı: "36 bin konutyıküdı ve onanmıge- rektiren 43 bin konut var. 20 binine 2 milyar onanm parası kararlaştınl- dL Devlet 16 bin kalıcı konut yapun- yor. DahaOkgünden43 bin konut açı- ğı var." Veziroğlu, Kocaelı Büyükşehır Be- lediye Başkam Sefa Sirmen ile 45 ilçe ve belde başkanınm hükümete 4 ay içinde çok düşük faizle 40 bin konut yapmayı önerdiğini, ancak red- dedildiğıni belirterek sözlerini şöy- le sürdürüyor: "Ancak hükümet kabul etmedi. PrefabrikJer devieteçokpahahya pat- ladL29 metrekareiik birprefabrik 5.5 milyara mal olurken 90 metrekare- Uk 1. suuf bir kalıcı konut 16.5 mil- yara mal olabiürdL Konut ihtrvacı yabuzca 45 binle sınıriı değü. Beş-al- Rakamlarla Kocaeli'nde d e p r e m i n v e r d i ğ i z a r a r l a r 10 bine yakın kişi öldü Afet Bölge Koordinatör Valiliği'nin yaptığı tespıtlere göre Kocaeli'nde, 17 Ağustos'ta Gölcük, Körfez ve Gebze ilçeleri, Değirmendere ve Halı beldelerinde toplam 9 bin 477 kişi hayatını kaybetti. Gölcük'ün bu rakam içindeki payı çok acı oldu: 5 bin 383 kişi. Toplam 9 bin 881 kişinin yaralandığı tespit edilen Kocaeli'nde, Gölcük yine büyük rakamı oluşturuyor: 5 bin 252. Özürlü kalan yurttaşlardan tespit edilebilenlerin sayısı ise 101. Deprem sonrasında ölü, yaralı ve özürlü sayısı konusunda, resmi rakamlarla başka kuruluşlar ü katta binalarda yaşayan msanlar arük tek katlı binalarda yaşamak is- tiyor. TÜPRAŞ yanguundan sonra çevresindeoturaninsanlargiderekya- şamlannı tebdit altuıda göriiyor do- layısryla daha çokyeni konuta ihtiyaç var. Ancak bizim projemize Hazine garaııüaverihnedLBuplansDbidaça- dırkentierde, prefabrik konutta ya- şam daha 4-5 yıl devam edecek." Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin deprem sonrasında barajlar ve isale hatlannda hasar olmaması nedeniy- le ıkı günde yerleşım ünıtelerine su verdiğini anlatan Veziroğlu, şunlan söyledi: "Kanahzasyon sisteminde baa pat- lamalar oldu ama hemen tamir edil- di. Fuar alanı yardımlann toplandı- ğı bir merkez oldu. Buz spoıian sa- hası ne aadır Id morg olarak kulla- nıkk. Yuvam tzmit Akarca konutia- n, Sûleyman Demirel Kültür Merke- zihasar görmedL Kısacası, büyükşe- hirbefcdryçsitarafindan\3pönlan200 projede biç hasar meydana gehnedi. Bilim ve teknolojinin gerekleri yeri- ne getirilen binalarda hasar meyda- tarafından tespit edilen rakamlar hep çelişti. Görgü tanığı yurttaşlar, depremzede dernekleri resmi rakamlarm gerçeği yansıtmadığı inancmda. Kocaeli'nde 34 bin 275 konut ve 5 bin 474 işyeri agır hasar gördü ya da yıkıldı. 40 bin 460 konut ve 5 bin 576 işyerinde orta hasar, 45 bin seksen altı konutta ve 17 bin 338 işyerinde az hasar tespit edildi. Kocaeli'nde enkaz kaldırma işleminin yüzde 94'ü tamamlandı. 5 bin 794 binanın enkazı kaldınldj. 228 binanın çökertilmesi gerekiyor. Ancak Kocaeli'nde 902 mahkemelik na gebBemiştir." Veziroğlu, Kocaeli'nintümünü ku- caklayan master imar plam, master ulaşım planıyla çağdaş bir metropol kente uygun genişlemenin gerekti- ğini vurguladı. Veziroğlu ayrıpa Iz- mit Körfezi'ni kucaklayacak büyük bir planlamayla sanayi yangınlanna karşı bütünsel bir yangm söndürme sisteminm kunılması gereğim TÜP- RAŞ yangınının ortaya koyduğunu söyledi. 16 Ağustos, 17 Ağustos'un hanrlayıcısıydı Izmit Kent Kurultayı Başkanı Meh- met Toker de konut sorununa önce- likle dikkat çekerek "Kalıcı konut- ta yer secimi, standardizasyonu. iha- le gecikmesi gibi ohunsuzhıklar var. Aynca arazi sorunu var. Konutlar nereye yapılacak? Prefabriklere baş- tan beri karşı çıknk" dedı. Enkazın henüz durduğunu ve bıne yakın bi- nanm yıkım karan olduğunu kayde- den Toker "Bunlar kent yaşamını tebdit ediyor. Onanm denetim dışL Yıkdması gereken ağır hasarlı bina- bina var. Toplam 42 prefabrike konutta 16 bin, 360 konutta 55 bin 399 kişi yaşıyor. Kocaeli'nde çadırda yaşayan depremzedelerin sayısı yüzde 90 azaldı. Kent genelinde 36 olan çadırkent sayısı 7'ye düstü. Kocaeli ilinde 8 bin 582 yurttaş halen çadırlarda yaşıyor. Çadırlarda, kira yardımmın kesilmemesi için prefabrike evlere geçmeyenler, yeni bir deprem korkusu yaşayanlar, kiracı olduklan için prefabrike evlerde hak sahibi olamayıp ev kiralayacak geliri olmayan yurttaşlar yaşıyor. lar mahkeme karanyla orta hasarb- ya çevrOdLAynca onanmdenetim dı- şı yürürülüyor. Kamusal denetim merkezi yok" dedı. En sağlıklı insamn bile problemli olduğunu anlatan Toker, "Tophım- da genel bir güvensizlik oluştu. Tüm halkın organize bir çahşmayla, dev- lete, arkadaşa, tophuna güven yeni- den sağlanmalı. Insanlar geleceğe doğru hedefler koyarken kamu ala- nına ve kendisine gûvenmek zorun- da'' diye konuştu. Toker, şunlan söy- ledi: "16 Ağustos 17 Ağustos'un hazır- la>ıcısı> dL Gelecekte,çevreyleuyum- lu, vaşamı tehdit etmeyen sanayDeş- me 3e kültür, sanat turizm kentini organize etmeujiz. 16 Ağustos'tan dahaflerigitmek için dddi eyiem pla- nına ihtiyaç var. Toplum kendini sor- gulamah. Hepimiz suçlu\ uz. Hatalar- dan çok 'ne yapılmalı' sonısunun üzerinde durmalrvız." Yardım paralan ne oldu? Kocaeli-lzmit Bekirpaşa Deprem- zedeler Derneği Başkam Sedat Yıl- maz ise deprem sonrasına ilişkin şöyle bir tablo çizdı: "Bir tane bile kaha konut yapıhna- riı yp ıw 7aman hnnnmbınafağı hfffi ftp- ğfl. Özürlü kalan binlerce yurttaşın te- davi için çok fazla paraya ve uzun za- mana ihtiyaç var. Prefabrikte yaşam çok zor. Kİşnı yağmur, soğuk, yazuı 6- nn gibi sKak. Attyapı yetersiz, bir kıs- mnun suyu bile \ok. Hasarlı binalarm hasar tespit raporian uzaktan bakma ile belirienmiş, bilimsel tespitlerden uzak yapdmtştır. Buna rağmen hasar- lı binalan onarmak için verilen para- nuı ilk taksidini bile alamavanlar var." Sedat Yılmaz. deprem bölgesine yur- tiçi ve yurtdışından gelen yardımlann, deprem ıçin özel olarak alınan vergi- lenn kamuoyuna açıklanamasını iste- di. Kesın olmayan duyumlanna göre toplanan yardımlann 8.5 katnlyon ol- duğunu ve bunun ancak 1 2 katrilyo- nunun depremzedelere harcandığının söylendiğini ıfade eden Yılmaz, söz- lerini şöyle sürdürdü: "Paranuı diğer bölümü repoda mı tutuluyoryoksa büt- çe açıklan mı kapaolryor. Yoksa devlet sosyal devletolma özelliğini ka>'bedi\T or mu? Dünyanm hiçbir ülkesinde görül- müş değil ölüsü net büinmeyen, yar- dımlan açıklanmayan." Yılmaz, petrol ambargosu nedeniy- le parası olmayan Irak'm Devlet Baş- kanı Saddam Hüsnin'ın bile 10 bin do- larlık petrol gönderdiğmi ıfade ede- rek «PMrolTUPRAŞ'ageldi ve lOmfl- yon dolar Kocaeh' Vahüği hesabma ya- tmldL Bu paranuı bir milyondolannın Kızüay'a verUdiği açıklandL Deprem- zedelereevyapılan drve bağışlanan pa- ranın nereye kullanıldığı bilinmiyor. Aylarca repoda bekktilen para ile me- mura lüks lojman yapma projesi doğ- du" dedi. Izmıt Ticaret Odası 'nın me- mur lojmanlannı yapabilecek firma- lann listesının ıstendiğınde yanıt ola- rak sadece bir Kocaeli milletvekilinin bulunduğunu öne süren Yılmaz, şun- lan söyledi: "Bu bir örnekti. Bunun dışında böl- geye gelen bütün yardnıılann nerede, nasıl, kim taranndan kuflanıldığuu, ne- lerin yapıldığuu, nelerin yapdacağuu, merkezi idarelerin kamuovıı ile payia- şıhnasuu istiyoruz." SÜRECEK