Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
SAYFA CUMHURİYET 28 ARALIK 2000 PERŞEMBE
10 2000'DE EKONOMİ / ekonomi@cumhuriyetcom.tr
Umutlar 2001V kalılıFAIMAKOŞAR
Dış tıcaret açığı giderek büyüyen, üretimi
durma noktasına gelen ve vergi gelirlerinin
ortalama yüzde 8O'ini
faiz ödemelerine ayıran Tûrkiye, 2000 yılında
da IMF politikalanna "can sunidT gibı sanldı.
Siyasi irade, yapılan stand-by düzenlemesi
kapsamında "niyet mektuplannda" sunduğu;
emek karşıtı, ulusal koşullan ve çıkarlan göz
ardı eden, sosyal devlet ve kamu yaran
ilkelerini hiçe sayan politikalan uygulamaya
soktu. 2OOO'de IMF ile yapılan stand-by
düzenlemesi kapsamında, 3 yıllık ekonomik
programın yürürlüğe girmesi ve bu çerçevede
yapılan uygulamalar yıla damgasını vurdu.
İstikrar programında toplumsal uzlaşmayı
dışlayan bir tutum sergıleyen DSP, MHP,
ANAP koalısyonu. Türkiye'nin 70 yıllık kamu
birikimlerinı "haraç-mezat" satışa çıkardı.
Özel sektöre, şaibeli ihalelerle ve yok pahasına
satılan kamu bankalannı katrilyonlarca
• 2000 yılında da IMF politikalanna 'can simidVgibi sarılan
Türkiye, ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya kaldı.
Giderek büyüyen dış ticaret açığı ile cari döviz açığı Türkiye 'nin
üretmeden tükettiğini ortaya koyarken hükümet
emek karşıtı, ulusal koşullan ve çıkarlan göz ardı eden, sosyal
devlet ilkesini hiçe sayan, üstelik reel sektöre de getirisi
olmayan politikalan uygulamayı sürdürdü.
maliyetle doldurarak tekrar özel sektöre
devretmek için alan hükümet, 2000 yılında
"üretici ve çahşan keshni" yüksek oranlı
vergilerle karşı karşıya bıraktı.
Banka boşaltmalan, piyasadaki dedikodular,
kısa vadeli faiz kazancıyla Türkiye'ye gelen
yabancılann parasını alıp kaçışı ile IMF'nin
bir hafta sonrasmı kestirememesı sonucunda
yaşanan mali khzin de faturası çahşan kesim
ile üretim yapan işletmelere ve küçük
tasarrufçuya çıkanldı. Gecelik faizlerin yüzde
2 binleri geçtiği, borsanın ise 7 bin 300'lü
seviyelere kadar gevşediği mali krizin
ardından hükümet, IMF'ye kredi karşılığında
verdiği taahhütlerde Türkiye'nin "değerierini
satma", işçiye ve memura "yoksuüuk ücretini
dayatma" sözünü verdi.
Bu doğrultuda, THY ve Türk Telekom
özelleştırmelerini hızlandıran hükümet,
2000'de, Petrol Ofısi'ni satarken
TÜPRAŞ'ı halka arz etti.
2000'de, Türkiye'nin bütçesi, "faiz bütçesT
olma özelliğini sürdürdü. Faiz ödemeleri,
1999'a göre 2000'de yüzde 85.4 oranında
artışla bütçenin yüzde 47'sıne ulaştı.
Dış borç almadan "yaşayamaz" hale gelen
Türkiye, 2000'de dışandan ortalama 52 miryar
dolarlık dışalım yaparken yaklaşık 28 milyar
dolarlık dışsatım yaptı. Tarihinin en büyük dış
ticaret açığını yaşayan ülkenın 2000'de, karşı
karşıya kaldığı 8.2 miryar dolarlık "cari döviz
açığı" ise "üretmeden tüketen bir Olke"
konumuna geldığını kamtlar mtelikte.
Bankacıhkta çalkantdarlageçen biryü
Son veri itjbanyte
2000 yıh
(218,073)
88476.1
KişiBaşına GSMH (Dolar) (3,339)
KişiBaşınaGSMH(MılyonTl) 1,216* (1,913*)
DolafKunj (Yıllık Ortalama-TL) 422,493 (573,030)
Toptan Eşya Ryatlan (Kasım Sonu-Yüzde) 62.9 39.1
Tüketcı Fıyatlan (Kasım Sonu-YOzde)
Sanayide Büyüme Hızı (Eyiül Sonu-Yüzde)
GSYİH
GSMH
418
5.7
-4.7 6.5
-6.1 5.4
Bütçe Açığı (Trilyon TL-Kasım Sonu) 9,151.6 11,009.9
Dış Ticaret Hacmı (Mityon Dolar-Eylül Sonu) 67,274 58^79.2
Dış Ticaret Açığı 14,099.5 18,958.1
ihracatın Ithalatı Karşılama Oran* (Yüzde) 653 51.4
Dış Ticaret Açığı (Değişim-Yüzde) -25.6 107.6
DışBcfçStoku(Hazıransonu-MılyonDola) 102,129 106,029
Iç Borç Stoku (Kasım Somj-Tnlyon TL)
Hot Parantez iphdefci verifer ftadrf ratomtonfe
22,920.1 32,517.2
Döviz açığımız giderek büyüyor "*
I
I Y*«
• :o>yf
sl?
'9Ş6
•395"
<!
W
'9SÜ
S4.0OO
S2M0
n.nı l
_4J.fflŞ_
1S.Î87 *
11J30
7SÎİ
4 $02
K*}:uk, M«rfctz b n
11000*
28000
'.K-ilS
31»?
JOM6.
21 S75
•13.016
gjSS
2 9h5
!4'0
•tltnmljtjı
2İ 50»
2İ0SG
10 İ4?
»5 3»
;a.5&?
Î5 212
ftSSS
4İÖi
•6 6A3
«298
•!J«
2SİS
•2*1)
2ÎJ9
•2 62S
•ton
14Cİ
•1İ*İ
Taşıma suyla
değirmen dönmüyor
Dış ticaret açığıUe cari döviz açığı,
Türkiye'nin yaünm ve ûretiminin
durduğunu ve dış borç almadan
yaşayamaz hale geküğini ortaya
koyuyor. Bu yd dışandan 52 miryar
dolarlık mal alan Türkiye'nin buna
karşüık sattığı üriinkr 28 miryar
dolarda kakh. Geiecek yıl daha da
büyûmesi beldenen dış ticaret açığı ve
cari döviz açığını kapatmak için
Tfirldye'nin üretim ve istihdam odakh
pofitikabn bir an önce uygukmasa
gerekiyor. Siyasi iktidariarm "cesaret
edemediğT uzun vadefi pohtikaJar
yerine borçlanmavı tercih etmeleri
Türkiye'ye büyük bedeUer ödettiriyor.
Kredi almak uğruna ulusal çıkarlan
göz ardt edip özeBeştirmeye sanimak
ülkeyi "ryke* çıkmaza sürükrüyor.
Geride bıraktığımız yılın en
önemli ekonomik gelışmeleri
arasında u
bankacıhk
operasyonlan" yer aldı. Bir
yıllık bir gecikrnenin ardından
faaliyete geçen Bankacıhk
Düzenleme ve Denetleme
Kurulu'nun (BDDK)
başkanlığma Zekeriya
Temizel getınldı.
Mali sektördeki siyasi
otontenin yetkı kullanım
dönemini de bir anlamda sona
erdiren ve ağustos sonunda
faaliyetlenne başlayan
BDDK'nin denetimleri
sonucunda, Etıbank, Bank
Kapital ve Demirbank da
Tasarruf Mevduatı Sigorta
Fonu'na (TMSF) devredildi.
Banka operasyonları
Bakanlar Kurulu'nun 21
Aralık 1999 tarihli karanyla
Ali Avni Balkaner'e aıt
Yurtbank, Yabya Murat
Demirel'e aıt Egebank, Yavuz
Zeytinoğlu'na aıt Esbank,
Selçuk Yaşar'a ait Yaşarbank,
Hayyam Garipoğhı'na ait
Sümerbank fona
devredılmiştı.
Kasım ayının ortasından
itibaren bazı bankacı ve
işadamlannın tutuklanması,
piyasalarda yaşanan
Enflasyon düştii, hedefyakalanamaâ
Ekonomik programın teme^amacı
olan enflasyonda hedeflerin
tutturulamamasına karşın yine de
son 13 yılın en düşük rakamlanna
ulaşıldı. 1999 yılında yüzde 62.9
düzeyinde gerçekleşen toptan eşya
fiyatlan endeksindeki (TEFE)
artış,'bu yıl kasım ayı itibanyla
son bir yılda yüzde 39.1 oldu. Geçen yıl
yüzde 68.8 düzeyinde olan tüketici
fıyat endeksindeki (TÜFE) artış ise
bu yıl kasım ayı itibanyla son bir yılda
yüzde 43.8 olarak saptandı.
Bir diğer ifadeyle toptan eşya fıyatlan
endeksinde 23.8 puan, tüketici fiyat
endeksinde ise 25 puan düştü.
Firmalar 2000 yılında tam kapasiteyle çalışamadı
Uretim dibe vurdu• Sürekli derin krizlere giren Türkiye ekonomisini bir
anlamda ayakta tutan lokomotif sektörlerde üretim "dibe
vurdu". Yatınm, istihdam, vergi ve toplum çıkarlannı
gözetmeyen politikalan uygulamalan sürdüren siyasi irade
ise bu tablo karşısında "günübirlik uygulamalarla sanayiye
kısa süreli soluk aldrrabilme" yönünde çaba gösterdi.
Uygulanan ekonomik istikrar
programı, iç piyasada talebin
daralmasma neden olurken
firmalar 2000'de tam kapasiteyle
çalışamadı. Yılın genelinde talep
yetersizliğinin yam sıra
bankalann kredi faizleriyle ilgili
tutumu ve hükümetın yeterince
destek ayırmamasından yakınan
iş dünyasının temsilcıleri, yılın
sonuna doğru şıkâyetlerini
yoğunlaştırarak "yeni vergi
indirimleri ve teşvik"
taleplerinde bulundular.
Sürekli derin krizlere giren
Türkiye ekonomisini bir
anlamda ayakta tutan lokomotif
sektörlerde üretim "dibe vurdu".
Bunun sonucunda Türkiye "den
dışandan satın alınan ürün
karşılığında giden dövizle ıhraç
edilen ürünler karşılığmda giren
döviz miktan arasındaki açık
giderek büyüdü. Yatuım,
istihdam, vergi ve toplum
çıkarlannı gözetmeyen
politikalan uygulamalan
sürdüren siyasi irade ise bu tablo
karşısında "günübirlik
uygulamalarla sanayiye kısa süreli
soluk akürabilme" yönünde çaba
gösterdi. Sanayide, 1999 yılında
yüzde 5.2 oranında gerileyen
üretım, bu yılın 10 aylık
döneminde yüzde 5.7 arttı. Söz
konusu dönemde üretim elektnk,
gaz ve su sektöründe yüzde 8.6,
imalat sanayıınde yüzde 6
artarken madencilik sektöründe
üretim yüzde 4.4 geriledi.
İç talep yetersizfiği sorun
Geçen yıluı 4. döneminde (ekim-
kasım-aralık) imalat sanayiinde
yüzde 71.7 olan kapasite
kullamm oranı, 2000 yılının
kasun aymda yüzde 79.8'e .
yükseldi. Firmalann tam
kapasiteyle çalışamama
nedenleri arasında yüzde 49.2 ile
iç pazarda talep yetersizliği ilk
sırada yer aldı.
tedırgınlik ve dedikodular,
özellikle ay sonuna doğru
piyasalan sarstı. Ekonomik
büyümenin yaşandığı, faizler
ve enflasyonun düştügü
ortamda, kasun ayının ıkıncı
yansında mali piyasalarda
yaşanan dalgalanmayla faizler
yüzde 2 bınlere yükseldi,
Türkiye'den 6-7 miryar
dolarlık döviz çıkışı oldu.
IMF krizl fcestiremedl
Türkiye'nin özelleştirmeleri
yapmaması durumunda karşı
karşıya kalacağı sosyal
güvenlik açıklan konusunda
neredeyse 10 yıllık
tahminlerde bulunan, ancak
krizin yaşanacağuu
kestıremeyen IMF, mali krize
"müdahafc etti". Aralık
başında IMF'den saglanan
10.4 milyar dolarlık ek destek
ile piyasalar "normale''
dönmeye başladı.
IMF ile vanlan uzlaşma
sonrası 6 Aralık 2000'de
açıklanan anlaşma ile
bankalararası para pıyasasmda
(lnterbank) 4 Aralık'ta
yüzde 1.950'ye kadar
yükselen gecelik faizler, 7
Aralık'ta maksımum yüzde
170'e kadar indi.
Kriz, bütün sistemde genel
faiz sevıyelerini yükseltti. Bu
yıl içinde yüzde 30'lann altına
kadar inen mevduat faizlen,
tekrar yüzde 70'lere (aylık)
kadar çıktı. Bir yıllüc vadede
mevduat faizlen genelde
yüzde 40'lann altmda kalmaya
devam etti. Tüketici
kredilennde yüzde 2.7'lere
(taşıt kredileri) kadar inen faiz
oranlan, bazı bankalarda
yüzde 9-9.5'lere yükseldi.
Finansal kriz, Cıngıllı grubuna
ait olan ve Türkiye'nin en
büyük 5 bankasından biri
sayılan Demirbank'uı Tasarruf
Mevduatı Sigorta Fonu'na
devredilmesine, Karamehmet
Grubu'na ait olan Park Yatınm
Bankası'mn faaliyetlerinin
durdunılmasma yol açtı.
Yılın bütününe bakıldığında
ise ocak ayında faizlerde
yaşanan gevşeme ile birlikte
tahvil faizlen yüzde 37'lere
kadar geriledi, Türkiye
tarihinde ilk kez 30 yıl vadeli
1.5 milyar dolarlık tahvil
ıhraç etti. Faizlerdeki düşüş ve
Hazine'nin borçlanmalarda
rahatlayarak piyasalar
üzerindeki baskısmı
kaldırmasıyla birlıkte, Borsa
endeksi 20 bin puanı gördü.
Türkiye'nin bütün
biriHmlerisatıştaKamu yararım göz ardı eden
özelleştirme uygulamalan 2000'de de
sürdü. Arahk ayının ortalannda THY ve
Türk Telekom'un satış ilanlan
yapılırken yıl içinde özelleştinneden
elde edilen gelir 6 miryar dolar civannda
gerçekleşti. 7.6 milyar dolarhk gelir
hedefınin yakalanamadığı 2000'de
enerji özelleştirmelerinden 435 milyon
dolar, lisans devri yapılan GSM 1800
cep telefonu sisteminden 2 miryar 525
milyon dolar gelir elde edildi. 2000'de
Petrol Ofisi'nin yüzde 51 'lik hissesi 1
milyar 260 milyon dolar karşılığında
blok satıldı. TÜPRAŞ da halka arz
edildi ve buradan 1 milyar 125 milyon
dolar sağlandı.
Ekonomide 2000 yılı
Ocalc
t - Dünya Bankası'ndan Türkiye'ye 3 milyar
dolarlık kredi sözü daha geldi.
v
< - Uluslararası tehkımin geriye dönük işlemesini
saglayan tasan yasalaştı.
- Elektrikte programlı kesinti başladı.
şubat
l - TEAŞ, Aktaş'a karşı 1990-1997 yülan
' arasındaki mahsuplaşmasına ilişkm daha önce
i actığı 15.6 tnlyon lıralık davayı yeniledi.
| - Kira arüşlannı 2000 yılı için yüzde 25,2001
yıh için ise yüzde 10 ile sınırlayan kanun
yayımlandı.
Mart
- Deniz Nakliyat'ın satış sözleşmesi onaylandı.
- Doğrudan gelir desteğıne ılişkin Bakanlar
Kurulu karan yayımlandı.
-10 Mart tarihinde ilana çıkılan TÜPRAŞ m
halka arzında 2.6 milyar dolar ön talep geldi.
- DÎE, Türkiye'nin 1999 yıhnda
yüzde 6.4 oranında küçüldügünü
açüdadı.
-Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurulu Başkanlığı'na Zekeriya
Temizel getinldi.
üisan
- TEAŞ üçe bölündü.
, - TÜPRAŞ halka arzı tamamlandı.
- GSM 1800 ihalesinde en yüksek teklif, Iş
Bankası-Telecom Italia'dan geldi.
• Dördüncü GSM için yapılan 2. ihalede alıcı
çıkmadı ve iptal edildi.
- \^kıfbank'ın B grubu hisselerinin yüzde
20'sinin satılması kararlaştmldı. POAŞ'ın saüşı
onaylandı.
Mayts
- Ahmet Necdet Sezer,
Cumhurbaşkanı seçildi.
- Paraşüt operasyonu başlatıldı.
- TBMM, Türkbank Soruşturma
Komisyonu Mesut Yılmaz ve Güneş
Taner'i akladı.
Hazlran
- Işsizlik sıgortası uygulaması başladı.
- Danıştay, Aktaş ile Enerji Bakanlığı arasında
1997 yılında imzalanan ımtiyaz sözleşmesinde
yürütmeyı durdurma karan verdi.
- Danıştay tdari Dava Daireleri Genel Kurulu
, 10. Daıre'nin 3 elektnk dağıtım bölgesi ve 6
*•' santralm devri ile ilgili iptal karannı bozdu.
- SPK müfettişlerinin ÇEAŞ'a girerek
defterlere el koyduğu bıldınldi.
Temmuz
f - 2. ek niyet mektubu onaylandı.
- 2. yan memur zamrru yüzde 10 olarak açıklandı
- KKTC'de bankazedeler Meclis'i bastı.
. - Hazine faizi yüzde 28.27 ile son 14 yılın en
* düşük düzeyine geriledi.
- Bankalann mevduatlara uyguladıklan faiz
oranlan 21 yıl sonra yüzde 30'un altına indi.
AflUStOS
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
faaliyete başladı.
- Bakanlar Kurulu, 5 dağıtım bölgesi. 4 termik
santralda işletme devir sözleşmesinı onayladı.
- Enerji Bakanlığı, Aktaş'a ıkinci kez el koydu.
Eyiaı
- Avrupa'da petrol fıyatlarmı protesto eylemleri.
- Bakanlar Kurulu enerji knzuıı görüşrü.
I - Cumhurbaşkanı, kamu
I bankalannrn özelleştırilmesine
ilişkin KHK'yi iade etti.
- Zorunlu deprem sigortası
başladı.
- IMF toplantılannın yapılacağı
Prag'da küreselleşme karşıtlan gösteriler yaptı.
- Egebank'ın sahibi Yahya Murat Demirel
gözalnna ahndı.
Eldıii
- 2001 ydının ilk yansı için memur zammı
yüzde 10 olarak açıklandı.
- Anayasa Mahkemesi, Vakıfbank'ın
özelleştirilmesiyle ilgili KHK'yi iptal etti.
- Hükümet deprem vergilerini 2002 yılı sonuna
kadar uzattı.
- Bankacılık Üst Kurulu, Etibank ve Bank
Kapital'e el koydu.
Kasnn
- Sabah Pazariama, Sabah Yayıncılık ve Medya
Holding hisseleri borsa endeksınden çıkanldı.
- Kaçak et vurgunu de ılgüı buffalo operasyonu
başlatıldı.
- Egebank'ın Murat Demirel'den
önceki sabibı Hüseyin Bayraktar da
gözaltına alındı.
- Yurtbank' ın sahibi Ali Balkaner
sorgulandı.
- Hayat standardı uygulaması getirildı.
- Ek vergi tasansı Meclis'te kabul edildi.
- Cumhurbaşkanı, kamu bankalannın
özelleştirilmesiyle ilgili yasayı onayladı.
- IMF ile acil yardnn paken' için görüşmeler
başladı. Dışan çıkan para 6 miryar dolara yaklaştı.
Arahlc
- Merkez Bankası'run açıklaması ile dövize
hücum durdu, ancak gecelik faizler yüzde
1.700'lere çıktı. Borsa 7 bınler düzeyine indi.
- IMF'yle anlaşma haberi borsayı yüzde 20 yüksehti.
- Demirbank'a el konuldu. Park Yatınm
Bankasf nın izni kaldınldı.
- Cumhurbaşkanı, Telekom'un
özelleştirilmesine ilişkin karamameyi onayladı.
- Telekomünikasyon hizmetlerindeki KDV
oranı yüzde 17'den 25'e yükseltüdi.
- THY'nin yüzde 51, Türk Telekom hisselerinin
yüzde 33.5'inin blok saoşına iüşkin duyurular,
gazetelerde yayımlandı.
- Asgari ücret 1 Ocak 2001 'den geçerli, brüt
139 milyon 950 bin lira olarak belîrlendi.