Katalog

Cumhuriyet Imriyaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmenı. Orhan Erinç # Genel Yayın Koordinatorû: Hikmct Çetinkaya 9 Yazuşleri Müdüru' İbrahim Vıldız "• Sorumlu Müdür Fikret llkiz • Haber Merkezı Müdürü: Hakao Kara # Görsel Yönetmen: Fikret Eser lsühbarat:CengizYıldınm#Ekonomı Özlem Vüzak9 KLültur Handan Şenköken# Spor: Abdülkadir YGcelman • Makaleler Sami Karaören • Düzelmıc AbdulUh Y azıcı • Fotograf Erdoğan Köseoglu • Bıjgı-Beige Edibe Buğra • Yurt Haberlen Mehmet Faraç Yayın Kurulu llhan Selçak (Başkan), Orhan Erinç, Oktay Kurtböke. Hikmet Çetinkaya, Şükran Sooer, lbrahim Yıldu, Orhan Bursalı, Mustafa Baibay, HakanKara. AnkaraTemsiJcisı: Mustafa Baibay Atarurk Bulvan No: 125, Kat:4, Bakanlıklar-Ankara Tel: 4195020 (7 hat), Faks: 4195027 •IzmırTemsılcisi SerdarKızık, H.ZıyaBlv. 1352 S.2'3Tel'4411220, Faks 4419117 • Adana Temsilcısı: Çetin Yiğenoğlu, Inönu Cd. 119 S No 1 Kafl.Tel. 363 12 11, Faks: 363 12 15 Möessese Müdurö Gstön Akmea • Koordınatör .\hmrt Konıkan • Muha- sebe Bölent Yener • Idare Hüseyin Gürer • Bılgı-lşlem Nail İnal • Bıİgı- sayarSıstem. MûrûvM ÇüerSSaHş FuiktKııza MEDYA C: • Yönetım Kurulu Başkanı - Genel Mudür Gülbin Erduran • Koordınatör Reha Ijıtman # Genel MudürYardırûcısı: SevdaÇoban Tel 514 07 53 - 51395 80-513S4«Wl,Faks.5138463 Yayımla>an \e Basan: Yenı Gün Haber Ajansı. Basın ve Yayıncılık A 5 Türkocağı Cad 39/41 Cağaloglu 34334 Istanbul PK 246 - Sırkccı 34435 tstanbul Tel (»212)512 05 05 (20 hat) Faks (0(212)51385 95 www.cumhuriyet.com.tr 27AĞUSTOS1999 lmsak:4.44 Güneş:6.18 Öğle: 13.13 Ikincti: 16.55 Akşaro: 19.54 Yatsı: 21.22 Mana büstleri satışta • Haber Merkezi - tngihz heykeltıraş Lesley Pover'in yaptığı bir trafik kazasında ölen Prenses Diana'nın büstleri piyasaya verildi. Heykeltıraş Pover, bronzdan sadece 50 tane yaptıgı büstleri bütün dünyada satışa sunduğunu açıklayarak heykel başına 25 bin pound ıstedığini bildirdi Cerrahlar deppemi tartışacak • ANTALYA(AA)- Antalya'da önümüzdeki hafta düzenlenecek "Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Kongresi "nin gündemine. depremle ilgili konulann da eklenmesi kararlaştınldı. Kongre Başkanı Prof. Dr. Mehmet Kurtoğlu, 31 Ağustos-4 Eylül tarihleri arasmda gerçekleştirilecek kongrenın gündemine depremle ılgıli ek konulann da ilave edilmesinin uygun görüldügünü kaydettı. Kurtoğlu, deprem konusunun böyle bir felaketin ardından kongrede tartışılmasınm önem kazandığmı kaydetti. 'Alkol kullanmaym' • ANKARA (ANKA)- Türk Psıkologlar Derneği, deprem felaketinden etkilenen vatandaşlan uyuşturucu ve alkol kullanmamalan konusunda uyanrken. bir dizi öneriyi de içeren bir kitapçık bastırdı. Türk Psikologlar Derneği Deprem Özel Çalışma Grubu, deprem bölgesindekı vatandaşlara dagıtılmak üzere ilk aşamada 20 bin adet "Deprerrun Sonuçlannı Tanıma ve Hafîfletme" başhklı kıtapçık bastırdı. Kitapçıkta depremde yaşananlardan kurtulmak ıçin kesınlikle alkol ve benzeri maddelere yönelinmemesi istenildi Atatünk'ün Köşkü • YALOVA(AA)- Merkez üssü Kocaeli olan 7.4 şiddetindeki depremde yaklaşık 60 bin konut oturulamaz duruma gelirken. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün, Yalova'nın Termal ilçesindeki köşkü, depremden hiç etkilenmedi. Termal Atatürk Köşkü yetkilileri, 1929 yıhnda inşa edilen Atatürk Köşkü'nde, deprem sırasında en küçük bir hasar bile meydana gelmediğini bildirdiler. Yetkililer, ancak deprem sonrasında müze-köşkün ziyarete kapatıldığını kaydettiler. Çevneci yaklaşım • AINTALYA(AA)- Akdeniz Oniversitesi Çevre Sorunlan Araştırma ve Uygulama Merkezi (AKÇAM) Müdürü Doç. Dr. Tuncay Neyişçi, dünyanuı birçok ülkesinde artık, deprem planlamalan yapıhrken özellikle açık alanlara büyük önem verildiğini kaydetti. Doç. Neyişçi, "Deprem bölgesi olan kentlerde, yeşil alanlar yalnızca, estetik güzellikleri ya da oksijen deposu olmalan açısından değil, deprem sırasında bannma olanağı yaratmaiarı açısından da değerlendirilmektedir" dedi. İTÜ'lü bilim adamlan tarafından deprem bölgelerinde yapılan inceleme sonuçlan hükümete sunuldu 'Deprem risld babya doğru kayıyor'• Izmit depreminden sonra ITÜ tarafından hazırlanan ön raporda, deprem riskinin Körfez'in batısında arttığı belirtildi. Raporda, "Bu alanda ulusal ve uluslararası araştırmalara hız vermek, yapılan ve önemli tesisleri depreme dayanıkh hale getirmek acil olarak yapılması gerekenlerdendir" denildi. istanbuJ Haber Servisi - Marmara'da binlerce yurttaşımızın ölümüne yol açan Izmit deprerniyle ilgili tstanbul Teknık Oniversitesi Rektörü Prof.Dr. Ciilsün Sağlamer ve konuyla ilgili 8 öğretim üyesınce hazırlanan ön raporda, bu deprem sonrasında Izmit körfezinin batısında deprem riskinin eskiye oranla arttığı belirtildi. Raporda. "Bütün bu bilgUcr bir arada değeriedirildiginde, bu alanda ulusal ve uluslararası araştırmalara hız vermek, yapılan ve önemli tesisleri depreme davanıklı hale getirmek acil olarak yapılması gerekenlerdendir" denildi. iTÜ'lü bılım adamlan, Adapazan, Gölcük ve Yalova'da meydana gelen hasarlann başlıca sebebinin zemin problemlerinden kaynaklandığını saptarken. bazı binalarda yer açmak içın ön kolonlann kesildiğini hayretler ıçinde gördüklerini vurguladılar. tstanbul Teknik Üniversıtesfnın hazırladığı raporda, deprem aktivitesinin zaman içinde azalarak en az 1 yıl devam edebileceğı ıfade edildı. Depremin hemen ardından tstanbul Teknik Üniversiteli bilim adamlannca deprem bölgelerinde yapılan inceleme sonuçlan ön rapor olarak açıklandı. tncelemeler kapsammda, fay hattı boyunca meydana gelen yeni krnklarla ılgıli olarak yerdenve havadan gözlemler yapıldı, toptan çöken veya az-orta hasarlı binalardaki hasarlann sebepleri belirlendi ve beton numuneleri almdı. Aynca Petkim, Igsaş, Tüpraş ve Sümerbank'ın başvurulan üzerine bu kuruluşlara ait tesislerde deprem sonrası tespitler yapıldı. ZEMİN AÇISINDAN Denizeya/an alanlarsu altmdakahhİTÜ Zemin Mekaniği ve Te- mel Mühendisliği öğretim üye- lerinin yerinde yapuğı ınceleme- lerde özellikle Adapazan. Göl- cük ve Yalova'da meydana ge- len hasarlann başlıca sebebinin zemin problemlennden kaynak- landığı belirlenmiştir tlk defa bu depremde elverişsiz zemin ko- şullan, deprem hasannın büyük olması üzerinde bu derece etki- li olmuştur. Kavaklı ve Göl- cük'te, deniz lcıyısı ile karayo- lu arasındaki düzlüklerde orta- ya çıkan heyelanlar ve arazi çök- meleri, bölgenin morfolojısini tümüyle değiştirmiş ve bu böl- gelerde denize yakın olan alan- lar ve kıyıya yakın yapılar su al- tında kalmıştır. Marmara Böl- gesi'nde çeşitli kurumlann yer- leştirdiği kuvvetli yer hareketi ölçerleri bulunmaktadır. tstan- bul'da Halıç'in doğusunda bu- lunan bölgede hâkim formas- yon kumtaşı, kiltaşı kaya birim- leri olup bu bölgede ölçülen maksimum yer ivmeleri yüzde 5 - 8 g dolayındadır. Bilindiğı gibi, tstanbul'da kumtaşı. kilta- şı kaya bınmlerine oturan gelı- şıgüzel inşa edılmış ruhsatsız yapılarda bile hasar meydana gelmemiştir. Buna karşıhk, Zey- tınburnu'nda yüzde 12, Ata- köy'de yüzde 17, Ambarlı 'da ise yüzde 25 gibi yer ivmeleri öl- çülmüştür. tstanbul 'dakı en bü- yük hasann Ataköy ile Ambar- lı arasında yer alan Küçükçek- mece ve Avcılar bölgelennde olduğu bilinmektedir. Keza, Marmara'nın güneyınde, fay hattı üzennde yüzde 35 - 40 g dolayında yer ivmelen ölçül- müştür. [NŞAAT AÇISINDAN Betonarme taştyıa sistemidüzensizBetonarme binalarda ortaya çıkan hasarlar, betonarme inşa- atı düzenleyen yönetmelik ve deprem yönetmeliği kurallanna uyulmamasından kaynaklanmak- tadır. Hasar gören binalardaki eksikler ve kusurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Betonarme taşıyıcı sistemin düzensiz olması en başta gelen kusurdur. Arsa veya mimari pro- je nedeniyle kirişlenn dolaylı mesnetlenmelen ve kolonlarla eksenel bırleşmemelen bu turden hasarlann başlıca nedenlendir. Hasar gören binalarda, zemin kattan sonra genelde çıkma ya- pdmış olduğu tespit edilmiştir. • Betonarme elemanlann dü- zeninde konstrüktif kurallara uyulmaması da önemli bir hasar nedenıdir. Etnyelenn yeterlı sık- lıkta yapılmaması, kiriş-kolon düğüm bölgelerinde hemen he- men hıç etriyenın bulunmama- sı vedonadlann kenetlenme boy- lannın yeterli olmaması da bu tür- den hasar nedenleri arasmdadır. • Beton kalitesinin düşûk ol- ması, hazır beton yerine şantiye- de ilkel koşullarda beton hazır- lanması, önemli bir hasar sebe- bıdir. Aynca, Avcılar, Küçük- çekmece gibi ilçelerde yaygın olarak deruz kumu kullanılmış ol- ması, donatılarda korozyona ve doîayısıyla mukavemet ve kesıt kaybına neden olmuştur. • Beledıyeler tarafından onay- lanan uygulama projelerinde ol- mamasına rağmen, binalann gi- riş katlannın tıcari hacimler(dük- kân, market, galeri, depo vb.) şeklinde kullanılmalan, yumu- şak kat olarak tanımlanan ve ye- terli rijitliğe sahip olmayan kat- lann ortaya çıkmasına sebep ol- muştur. Deprem bölgelerinde ÎTÜ uz- manlan tarafından yapılan ince- lemelerde binalardaki hasarlann çok önemli birbölümünün zemin katlann yeterli rijitliğe sahip ol- mamasından kaynaldandığı tes- pit edilmiştir Bazı binalarda ıse yer kazanmak amacıyla zemin katlarda bazı kolonlann kesıldı- gi görülmüştür. • Binalardaki hasarlann bir diğer sebebı ise daha önceki dep- remlerde de hasara sebep olan ve ara kat yapılmasından kaynakla- nan 'lasa koion' problemidir. • Isı izolasyonu nedeni ile yapılan ıkı yanm tuğla arasına ısı yalıtım malzemelerirun yerleşti- nldığı duvarlar dışa veya içe dev- nlmışlerdir. Uzmanlar Kuze\ Anadolu fay hattnun bab uzanüsında deprem riskinin arttığı konusunda uyanyoıiar. Bir daha böyle bir felaketin yaşanmaması i^n flgfli herkesin üzerine düşeni yapması gerekiyor. (Fotoğraf: ACLAN URAZ) UYUKLUGU AÇISINDAN Sonyıüankrfaenyüaa depremDepremin büyüldüğü çeşitli kuru- luşlar tarafından değişık değerlerde bildirilmış ise de moment büyüklüğü Mw = 7.4 ve yüzey dalgası büyüklü- ğü Ms = 7.8 değerleri civartnda değiş- mektedir. Depremin odak derinliği- nin 10-15 km olduğu ve sağ atımlı 120 km civannda bir fay hareketi or- taya çıktığı yapılan incelemelerle be- lirlenmiştir. Ana deprem dalgasının ardından büyüklüğü 4.0- 5.0 değerle- rinde olan çok sayıda artçı depremler meydana gelmiştir. Deprem merkez üs- süne en yakın ivme kaydı, tzmit Me- teoroloji tstasyonu'ndan alınmıştır. Kocaeli depremi son yıllarda yurdu- muzu etkileyen en yıkıcı deprem ola- rak karşımıza çıkmaktadır. YERBİLİM AÇISINDAN~ Alihyon Zjetnmleırk aşınyıkun Yapılan arazi gözlemlerine göre, faylanma ge- nelde 4 segmentten oluşmaktadır ve tzmit Kör- fezi ile Akyazı arasında kalan segmentı ana kın- ğı oluşturmaktadır. Kınğın üzerinde yer alan TEM otoyolu en az üç yerde kınk tarafından kesilerek yolun yer yer 200 m uzunluğundaki bölümünü de- forme etmiş olup üst geçıtlerin yıkılmasına veya kullanılamaz hale gelmesine sebep olmuştur. Bu deprem sırasında bu kınğın yakınında yer alan ve özellikle suya doygun alüvyon zeminler- de başta Adapazan, Izmit, Gölcük, Yalova ve Ak- yazı olmak üzere bir çok yerleşim biriminde aşı- n yıkımlara sebep ohnuştur. Faylanma dışında Adapazan içinde sokaklarda meydana gelen de- formasyonlar ile Gölcük ve Sapanca Gölü kıyı- lannda meydana gelen göçmeler kuvvetli yer sar- sıntısı ile ilgili olup hasarlann yoğunlaşmasına se- bep olmuştur. tstanbul'da Avcılar başta olmak üzere Bağcılar ve Sefaköy'de önemli hasarlar meydana gelmiştir. Depremin hemen sonrasında Harvard Sismo- loji Laboratuvan ve US Geological Survey, dep- remin merkez üssünün yaklaşık olarak Sapanca Gölü ve tzmit Körfezi arasında olduğu, mekaniz- masının yaklaşık D-B yönünde sağ-yanal doğrul- tu atımlı bir mekanizmaya sahip olduğu ve derin- liğinin 10-15 km olduğunu uzak deprem istasyon verilerinde hesaplamışlardır. Farklı görüşler 17 Ağustos 1999 tzmit depreminin büyüklüğü hakkında da farklı görüşler bulunmaktadır. Ame- rikan kaynaklan ilk verilerde depremi Ms=7.8 olarak vermışler, Kandilli Rasathanesi ise Ms=6.7 ve daha sonra 7.4 olarak değerlendirmıştir. Ara- zide yapılan makro sismik ilk gözlemler değer- lendirildiğinde depremin Ms= 7.4 civannda ol- ması gerektıği düşünülmektedir. Bu değerin ara- zi çalışmalan tamamlandıktan sonra 0.1 büyüye- bileceği düşünülmektedir Zaman söylemek mümkün deflll Ancak esas büyüklüğün bütün verilenn detay- lı bir şekılde değerlendırilmesınden sonra elde edi- leceğı unutulmamalıdır. Bu deprem sonrasında fa- yın batıya uzantısı olan Karamürsel-Yalova seg- menti ve Çınarcık çukurluğunda kınlmamış ıse ki bu konuda çahşmalar devam etmektedir, dep- rem riski eskiye nazaran yükselmiş bulunmakta- dır. Ancak bunun zamanı hakkında kesin bir şey söylemek bugün içın biiimsel olarak mümkün değıldir. Kesin olan tzmit Körfezi ve Çınarcık çukurluğundaki segmentlerin üzennde var olan deprem riskinin bu deprem sonrasında daha da arttığıdır. Aktivitenin önümüzdeki en fazla 30 yıl içinde batıya, komşu segmentlere sıçrayıp ben- zer büyüklükte deprem meydana getirmesi müm- kündür. Artçı depremler, Adapazan ile Çmarcık çukurluğu arasında kalan koridor ve çevresinde yer almaktadır. Bu artçı depremlerin seyrek de ol- sa orta büyüklüklere (Ms=5-6) çıkması yine bek- lenen aktivıtelerdir. Bu artçı deprem aktivitesi de zaman içinde sönümlenerek en az 1 yıl devam ede- bilır. Bütün bu bilgiler bir arada değeriedirildigin- de bu alanda ulusal ve uluslararası araştırmalara hız vermek, yapılan ve önemli tesisleri depreme dayamklı hale getirmek acil olarak yapılması ge- rekenlerdendir. D e p r e m b ö l g e s i n d e a l ı n m a s ı g e r e k e n ö n l e m l e r Bir an önce hasar belirlenmelitstanbul Haber Servisi - tstanbul Teknik Üniversıtesı'nın (tTÜ) rektörü Prof. Dr. Gülsün Sağlamer ve konuyla ilgili 8 öğre- tim üyesince hazırlanan ön raporda deprem bölgesinde alınması gereken önlemler be- lirlendi. Araştırma ve hasar tespit ekipleri tarafindan deprem bölgesinde yapılan çalış- malann sonuçlannı ıçeren raporda, alınma- sı gerekli önlemler şöyle sıralandı: • Kamu binalanna, hastanelere ve sana- yı tesislerine öncelik verilerek hasar tespi- ti yapılmalıdır. • Binalann oturulabilir (az hasarlı) veya yıkılması gerekü (ağır hasarlı) olarak sınıf- landınlması hızla yapümalıdır. • Yürürlükte olan kanunlara ve yönetme- liklere göre hasar tespit yetkisı Bayındırlık ve lskân BakanlıgTna venlmiştir. Depremin çok sayıda yapıyı etkılediğı göz önünde bu- lundurularak, gerektigi takdirde bu yetki üniversıtelerle ortak hareket edilerek yay- gınlaştınlabilir. • 3194 sayılı tmar Kanunu ve ilgili yö- netmelikler ivedi olarak değiştirilmelidır. • Yapı denetiminin sağlanması için ge- rekli yasal değişiklikler yapılarak her yeni mezunmühendise ımza yetidsi verilmeme- lidir. • tstanbul Teknik Üniversitesi'nin rektörü Prof. Gülsün Sağlamer ve konuyla ilgili 8 öğretim üyesince hazırlanan ön raporda deprem bölgesinde alınması gereken önlemler arasmda 'yapı denetiminin sağlanması için gerekli yasal değişiklikler yapılarak her yeni mezun mühendise imza yetkisi verilmemesi' yer aldı. • Dığer ülkelerde kullanılan 'sertifikalı mfitaendis' veya 'profesyonel mûhendis" gi- bi unvanlar, stajyer rnühendishk sonrası ya- pılacak bir sınav ile verilmelidır. Bu unvan- lara sahip mühendislenn yasal sorumluluk- lan ve meslekı uygulama sigortalan olma- lıdır. • Yapıda kalite denetımini sağlamak içın yapı sigortası yasası çıkanlmalıdır. • Ülkemizin yüzde 96'sının deprem ris- ki taşıyan bölgeler olması nedeniyle zorun- lu deprem sigortası yasası çıkanlmalıdır. • Bursa ve Adapazan ovalan gibi tanm arazilerinin ıskâna açılmasından vazgeçil- melidir. • Marmara Denizi'nin güneyi için yeni bir yerleşim mastır planı hazırlanmalı ve buna mutlaka uyulmalıdır. • Mastır planlannın yapılması, revizyo- nu ve onaylanması ile igıli yetki ve sorum- luluklan düzenleyen 'Yeni yerieşmeler ve şehir planlamasıyasası' hızla çıkanlmalıdır. Bu bölgede bulunan bazı önemli tesislerin zaman içerisinde deprem nski daha az olan bölgelere kaydmlması ile ilgili çalışmalar ya- pılmalıdır. Şehirplanı ve diğer planlann ha- zırlanrnası, tasdıki ve uygulanması süreçle- rinde Üst Kurul Denetimı sağlanmahdır. • tnşaat Müteahhitliği Hizmetleri ve tha- le Kanunu yeniden gözden geçırilmeli ve ge- rekli yasal düzenleme ve süreçle ilgili de- netımler yeniden yapılandınlmalıdır. • Deprem bölgeleri için uygun yapı tek- nolojisi ve bina tipolojileri belırlenmelidir. Kaldınlan enkazlardan boşalan alanlar için de aynı uygulama yapılmalı, eğer mümkün- se bu alanlar yeşil alan olarak düzenlenme- lidir. • Binnci derece deprem bölgelennde ve zayıfzemin koşullannda zemin mekaniği ve temel mühendisliği araştırmalan zorunlu hale gehrilmeli ve yapı ruhsatı sürecınde bu zorunluluk aranmalıdır. • Deprem konusunda yapılan araştırma- lar daha fazla desteklenmelidır. Bu konuda çok dısıplinli birimler oluşturulmalı ve mev- cutlar takvıye edılmelidir Deprem bölgelerinde • Deprem felaketıni, yeni bır yaşam bi- çimini oluşturma firsatı olarak değerlendi- rip, yok olan yapı stokunun çağdaş, ekolo- jik, geleceğe yönelik bir planlama ile yeni- lenmesı. • Mevcut yapı stokunun hasar durumla- nna göre envanterlennin çıkanlması, buna bağlı olarak terk etme/boşaltma, güçlendir- me. sağlıklılaştirma, yenileme, rekonstrük- sıyon şeklinde belirlenecek müdahalerin yapıhnası, • Deprem ile ilgili eğitim programlannın hazırlanması ve uygulanması, • Merkezi yönetım, yerel yönetim, sivil toplum örgütlen, kullanıcı, yannmcı, yapım- cı gibi yapım-yerleşim sürecınde rol alan- lann yetki ve sorumluluklann yasa ve yö- netmeliklerle yeniden düzenlenmesi, • Ulaşım, iletişim. enerjı nakıl, kanalızas- yon vb altyapı sistemlennın üstyapı ile en- tegre bir şekilde ele alınması gerekmektedır KUZEY ANADOLU my HATTI e-posta : tan (5 prizma. net. tr