Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 NİSAN 1997 SALI EKONOMI KIT'lerin MnlO9 trifyonANKARA (AA) - Türkıye bûtçesinın kara delıklen olarak görülen KTTlenn geçen yılı toplam 109 trilyon 1"1 mılyar lıra kâr ile kûpatması bekleniyor. Böylece 1994'te 84 trilyon 439 milyar 102 milyon lira zarar eden KlTler 1995 yılında da 17 trilyon 187 mslyar 926 milyon lirada kalan kârlarmı yüzde 535.2 oranında arttırmış olacaklar. Merkez Bankası'nın 1996 Y:llık Raporu'na göre, geçen yılı. hâlâ faalıyet gösteren 49 KlT'ten 24'ünün zarar, 25"inın de kârla kapatacağı tahmın edıldı.Raporda yer alan gerçekleşme tahmını rakamlanna göre, 1996'da en yüksek kâr 50 tnlyon 149 mılyar lıra ile özelleştirme kapsamında olan ve bu yönde çalışmalann devam etriği Petkim'de görülüyor. Aynı yıl en yüksek zarann ise 55 tnlyon 24 milyar lira ile De\ let Demıryollan'nda gerçekleşeceğı tahmin edılıyor. Kâr rakamlannın büyük Kfrierden TEDAŞ'ta 23 trilyon 146 milyar, TPAO'da 14 trilyon 696 mılyar, BOTAŞ"ta 7 trilyon 674 milyar, TekePde 9 trilyon 408 milyar. Türk Telekom'da 17 trilyon 804 mılyar lira olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Vergi oranları düşüyor ANKARA(AA)-Maliye Bakanlığı. Türk vergi sistemmdekı aksaklıklann gıderilmesı ve vergıdeki kay ıp ve kaçağın önlenmesi için harekete geçti. Edinilen bılgiye göre, bu amaçla bakanlık bünyesinde, başta gelir, kurumlar, vergi usul ve katma değeT vergisi kanunlannı yeniden düzenlemek ıçın oluşturulan özel komısyon, çalışmalara başladı. Bu çalışmalar sonunda, vergınin tabana yayılması, vergıde eşjtlik ve adaletin sağlanması amaçlanıyor.Türkiye'de vergi oranlannın yüksek olduğunu, vergi yapısında reel olmayan bazı uygulamalar bulunduğunu behrten yetkililer, bu tür sağlıksız bir \ergı yapısının mutlaka gözden geçirilerek vergi sistemınin vergi tabanının genişlemesine paralel olarak sağlıksız yapılardan anndınlması gerektiğmı kaydettıler. Emlak vergisi konusunda hazırlanan yasaya göre, emlak vergisi oranlan birer puan aşagıya çekilecek. Emlak vergısıni enflasyona endeksleyen taslakta, emlak vergisine tabı değerlerin genel beyan dönemi dışındaki yıllarda her yıl yeniden değerlenme oranı kadar artması öngörülüyor. Yetkililer. vergi kanunlanndan bankalar ve Türk Tıcaret Kanunu'na kadar bırçok konunda değişikliğe gıdileceğinı ifadeettiler. Türkiye'nin iç borç stoku 3.6 katrilyon liraya, dış borç stoku ise 80 milyar dolara dayandı Borç samıak devleşerek büyüyor• Hükümetin, ekonomide büyük bir atılım yaratıldığı, borç yükünün azaîtıldığı, yatınmlann arttığı, bütçenin denk gerçekleştiği açıklamalan son 1 aydır arka arkaya açıklanan verilerle açığa düşüyor. • Enflasyon yüksek düzeyini sürdürürken, üretimde yılbaşında başlayan düşüş, ekonominin yeniden daralma sürecine girdiğinin ilk işaretini gösterdi. ESRAYENER ANKARA - Devletin resmi kurumlan tarafından arka arkaya açıklanan veriler, REFAHYOL hükümetinin ekonomide yaratmaya çalıştığı, "pempe tabtoyu" karartıyor. İç borç stoku yılın ilk 2 ayında yüzde 20 oranında artarak 3.6 katrilyon liraya çıkarken, Türkiye'nin toplam dış borç yükümlülükleri de 1 yılda 70 milyar dolardan 79 milyar dolara ulaşarak 80 milyar dolara dayandı. Enflasyon, mart sonu itibanyla yüzde 77.3 oranıyla yüksek düzeyini hâlâ sürdürürken. üretimde yılbaşından itibaren başlayan düşüş, ekonominin yeniden daralma sürecine girdiğinin ilk işaretini gösterdı. Denk gerçekleşeceği tahminleriyle yasalaşan bütçe, yılın ilk 3 aylık dönemınde 415 trilyon lira açık verdi. Hükümetin, ekonomide büyük bir atılım yaratıldığı, borç yükünün azaîtıldığı, yatınmlann arttığı, bütçenin denk gerçekleştiği açıklamalan son 1 aydır arka arkaya açıklanan verilerle açığa düşüyor. İç borç stoku şubatta3.6 katrilyon liraya ulaşırken, dış borç stoku 1996 sonu itibanyla 79 milyar dolara ulaştı. Dış borç stokunun 19 mılyar dolar gibi çok yüksek bir bölümünün "sıcak para" olarak da adlandınlan kısa vadeli dış borç 1994 yılında 278.4 milyar lira kâr eden METAŞ, Uzanlar'a geçtiği son iki yılda zarar rekorlan kırdı UzaıJar'nı 'METAŞTa oyunu MERtHAK İZMİR- METAŞ'ın 1995'te Uzanlar'ın elı- ne geçmesinm ardından başlayan "zarar"döne- mi sürüyor. 1995'te 47 milyar lira zarar eden METAŞ, geçen yılı da 380 mılyar lira zararla kapattı. Uzanlar'ın, özellikle ihracatı dur- durması, ıç piyasada da satış fiyatlannı dolara bağlaması yüzünden METAŞ sıkıntıya girdı. Kuruluşun bu aşamada aldığı kredilerle lmar Bankası'na borçlandı- nlması dıkkat çektı. Uzanlar'ın bir süre son- ra METAŞ'ı tamamıyla ele geçirip, şirketin elın- deki kıymetli arazilen satışa çıkaracağı öne sü- rüldü. Uzanlar'ın METAŞ "oyunu" sürüyor. tş Bankası'nın elinde bu- lundurduğu yüzde 42.55'lik hisse senedinı METAŞ'a satmasının ardından bu işletmede başlayan üretım düşüşü ve zarar dönemi bazı çevrelere göre krize gı- dıyor. 1993'te 418 bm 765 tan, 1994'te 491 bin 91 ton satış gerçekleşti- ren METAŞ, Uzanlar' ın eline geçmesmin ardın- dan 1995'te 297 bin 926, 1996'da da 258 bın 224 ton satış yaptı. METAŞ'ın ıkinci kez ıçine sürüklenmeye baş- ladığı knzin ilki Turgut Özal'ın başbakanlığı dö- neminde olmuştu. Bu dönerode, METAŞ'a ka- pılan kapatan hükümet, tesisi kaderine terk et- mişti. Yaşar Holding'ın ve tzmirli sanayicilenn seçimlerde ANAP'ı des- teklememesine kızan Özal, METAŞ'ı cezalan- Üretim ve satış durumu J/B Toplam ûmbm I I Toplam satış I I Yurtıçı satış | | rtırtrtşı saftş S İ ı1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Şirketin ikinci ke* için* sürüklenmeye başladığı krizin ilki Turgut Özal'ın başbakanlığı döneminde olmuştu. Bu dönemde, METAŞ'a kapılan kapatan hükümet, tesisi kaderine terk etmişti. etcuL dırmıştı. Sükyman Demini'in başba- kanlığında ise çeşitli devlet ve özel ban- kalann desteğiyle METAŞ yine kendi ayaklan üzerine kalktı. METAŞ'ta yö- netım kurulu başkanhğına gelen SeJçuk Yaşar, bu dönemde Iş Bankası'yla bazı bankalardan aldıklan kredilerle şirketi kısa sürede kâra geçirmiştı. Ancak METAŞ'ta yaşanan sevinç kı- sa sürdü. Özelleştirme Idaresi'nin Iş Bankası'nın elindekı yüzde 42.55 'lik re- hın hisseyi satışa çıkarması ve Uzan- lar'ın bunu satın almasıyla ıkinci krizin de kapısı açılmış oldu. 1994'te 278.4 milyar lira kâr eden METAŞ. bu yıldan itibaren yine "aa- rarhdönenı''leTe başladı. 1995'i 47 mil- yar 021 milyon lira zararla kapayan ME- TAŞ, bu yıl zarannı katladı. METAŞ'ın bu yılkı zaran 380 milyar 720 milyon li- ra oldu. METAŞ'taki gelişmeler Iş Banka- sı'nca da yakından izleniyor. Iş Banka- sı Genel Müdür Yardımcısı ve ÎDÇ Yö- netim Kurulu Başkanı Berfaan Civele- koğhı'nun İDÇ Genel Kurulu'nda ME- TAŞTa ilgili yaptığı konuşma iş çevre- lerine göre bir anlamda şirketin krizin eşiğinde olduğunu gösterdi. Civelekoğlu, bır IDÇ ortağınm, Iş Bankasfnm METAŞ'ta olduğu gıbı elindeki hisselen "işten anlayan birisi- ne devTetmea'" yolundakı dıleğinı şöy- le yanıtlamıştı: "METAŞ, saülmasından sonra ka- pashesinin 3'te 1 'iölçüsünde üretimyap- ma>a başladı. 1996yılı zaran da 400 mil- yar civannda.Şu anda ise zaran 700mü- yar lira deniyor. Biz ticari bir şirketiz. • 1995 yılında Uzanlar'a geçen METAŞ, sürekli zarar ettirilerek İmar Bankası'na borçlandınlıyor. Uzanlar'ın bir süre sonra METAŞ'ı tamamıyla ele geçirip şirketin elindeki kıymetli arazilen satışa çıkaracağı öne sürülüyor. • METAŞ'taki gelişmeler İş Bankası'nca da yakından izleniyor. îş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve İDÇ Yönetim Kurulu Başkanı Berhan Civelekoğlu'nun ÎDÇ Genel Kurulu'nda METAŞ'la ilgili yaptığı konuşma, iş çevrelerine göre bir anlamda şirketin krizin eşiğinde olduğunu gösterdi. se senetJerinin değeri şir- ketierin pcrformansla- rından dolayı artmıyor. Oradaki kişilerin spekü- latifalım vapmalanndan kaynaklanıyor. ME- TAŞ'ın 5-6 ay önce hisse değeri aşağı yukan 3 bin liraydı. Birden 18-19 bin liraya nriadı. Baalan fi- vanar arOnca hisse senet- lerini ufak yannmcılara satnlar. Şimdi fiyat 7 bin Mralarda." METAŞ'laılgılıdeğı- şik savlar da ortaya atılı- yor. Adının açıklanması- nı istemeyen bir yetkılı, şirketin tmar Bankası'na sürekli borçlandınldığı- nı savladı. METAŞ'ın, tmar Ban- kası ile çahşmak zorun- da bırakıldığını da behr- ten yetkilı, şunlan söyle- di: "Her işlemde diğer bankalara oranla daha fazla komisyon ödeniyor. Aynca her türlü çek ve senet de diğer bankalar- dan daha fazla ek mas- rafla. tmar Bankası'nda işlem göriiyor. METAŞ ürünkrinin sa- tış fiyaüan da dolara bağiandL ME- TAŞ'ın sanki sabş yapmasını istemiyor- lar. Sauştan para gelmeyince giderler tmar Bankası'ndan alınan kredilerle ödeniyor. 1.5 yılda tmar Bankası'na 1 rrilyonun üzerinde bir borç oluştu. So- nucta, çok kısa sürede Lzanlar, ME- TAŞ'ı yüzde bazında ele geçinne ptan- lannı yaşama geçirecektir. Daha sona fabrika kapanacak ve çok değerH arazi- leri değerlendirme yohıyla trilyonlanna tribonJar katacakürlar." tDÇ'deki paylanmızla ilgili olunüu bir teklifgeiirse, paylanmızı hemen satanz. Satanz da ne olur? Bir süre sonra belki siz de keşke İş Bankası hisselerini sarma- sa> dı dersiniz. Bence İ; Bankası'nın his- selerini satması ortaklaraçısından iyi ol- maz.Çünkü biz kendi bün>eraizdeoldu- ğu gibi iştiraklerimizde de banka pren- sipİerini uyguluyoruz. Çukurova'da ol- duğu gibi biz şirketin içini boşalnp orta- da bırakan bir banka da değfliz. Ştandi İMKB'oe METAŞ hisseleri şu kadar art- ü da bizde bu kadar artn. İMKB'de his- yükümlülüklennden oluşması, dış dengelerin çok hassas bır noktaya ulaştığının göstergesi olarak nitelendirildi. Dış yükümlülüklerdeki hızlı yükselmenın yanı sıra, dış ticaret açığı geçen yıl sonu ıtibanyla 20 milyar dolara ulaştı. Açığın, bu yıl sonunda daha da artması bekleniyor. Ocak ayında ihracat, 1996'nınayru ayına göre yüzde 1.5 oranında düşerken, ithalattala yükseliş yüzde 10'a ulaştı. Borç yükündeki bu artışm yanı sıra bütçenin yılın ilk 3 ayında 415 trilyon lira açık verdiğinin ortaya çıkması, yıl sonunda bu açığın 2.5 katrilyon liraya çıkacağının da ilk işaretlerini verdi. Bayram sonrası gerginlik Makro ekonomık göstergelerdeki olumsuz tablonun yanı sıra, özelhkle memur ile işçi ve memur emekli maaşlanna venlen ek zamlardan doğan farklann ve maaşlann bayramdan hemen önce toplu olarak verilmesi piyasalarda çok yüksek oranlı bir emisyon artışını da beraberinde getırdı. Merkez Bankası verilerine göre, 9 nisanda 455 tnlyon 693 mılyar lıra olan emisyon hacmı, 15 nisanda 628 trilyon liraya çıktı. Faizler yükseüyor Emisyondaki bu artışın yanı sıra. maaş ödemeleri içın kaynak gereksinimi olan Hazine'nin Ziraat Bankası yoluyla yüksek faızle piyasadan para toplatması, faiz oranlannın 1 haila içuide ; 5-7 puan arasında yükselmesine neden ; oldu. 9 nisanda 130 bin 790 lira olan 1 ABD Dolan 1 hafta içinde yüzde 3 oranında değer kazanarak, 134 bin liraya çıktı. Döviz kuru, emisyon, faiz oranlanndaki hızlı çıkışın nisan ayı enflasyonunun yüksek gerçekleşmesine neden olacağına dikkat çeken ekonomi çevreleri, piyasalarda bozulan dengelenn ancak 3-4 ay içinde yeniden düzeltilebıleceğinı vurguladılar EKONOMİYE BAKIŞ TANER BERKSOY Yıllık izninin bir bölü- münü kullanan yazanmız önümüzdeki haftadan itibaren yazılanna devam edecektir. Tütün politikasındaki yanlışlar Tütün üretkrfleri, Yedinci Beş Ydhk Kalkuıma Planı'nın akıberini merak ediyor, Tütünde devlet tekelinin 10 yıl önce kal- dınlmış olmasına rağmen, tekel kaldınldığı ıçin gereksız hale gelmiş olan birçok işlem, tekel varmışçasına fuzuli olarak sürdüriil- mekte ve bu alandaki bütün yükümlülük ve sorumluluk Tütün ve Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol Işletmeleri (Tekel) Genel Müdürlü- ğü'nün üzerinde bulunmaktadır. Kendisi de özel sektörle aynı pazara hitap eden bir sigara üreticisi olan ve ekici tütün pi- yasalanndan kendi fabrikasyonu için özel fir- malarla rekabet ederek tütün satın almak ko- numunda olan bu kuruluşun bugünkü kimli- ği ile tütün tekelinin hukuken ve fıilen var ol- duğu günlerdekı gibi, tütün üretiminin plan- lanması, ekici tütünlennınpazarlanması, des- tekleme alımlan gibi hizmetleri sürdürmesı savunulamaz. Çünkü bu durum, Tekel'in si- gara konusundaki olanaklannı sınırlamakta, sözünü ettiğimız hizmetlerin gerektiği gibi yürütülmesini zorlaştırmakta, hatta imkân- sız hale genrmektedir. Böyle olduğu içm dünyamn Türkiye'den başka hıçbir ülkesınde sigara üretıcısı bir ku- ruluşun, ömeğın desteldeme ile görevlendi- rildıği görülmemiştir. AB Tütün Komitesi'nin, yukanda değin- diğimiz konulann özerk idari yapıda bır or- gan tarafından yürütülmesini öngören mo- deli, ilgili ülkeler tarafından benimsenmiştir. Bu koşullar ülkemizde de; 1. Tütün üretim planlaması ve kota uygu- laması. 2. Tütün satış merkezlennin kunılması ve yönetımi, 3. Bu merkezlerde arttırmalı satış işlemle- rinin yürütülmesi, 4.Gerektiğinde destekleme alımlan yapıl- ması, gibi görevlenn Tekel'den alrnmasıru ve bu amaçla kurulacak bağımsız bir kuruluşa ve- rilmesini zorunlu kılmaktır. Bu görüş 12. Milli Tütün Komitesi'nin gö- re\lendirdıği komisyon tarafından dabenim- senerek hazırlanmış olan "Tütün Ofisi Ku- ruluş Kanunu Taslağt" Milli Tütün Komıte- si Genel Sekreterliği'ne tevdı edilmiştir. tkiyıla yakın bir süre geçmiş olmasına rağ- men yetkililerin bu konu ve yapılmış olan ça- lışmalar hakkında bir şey düşünüp düşünme- diklen nıçın açıkianmamaktadır? Tütün Tanm Satış Kooperatifleri Tütün Tanm Satış Kooperatifleri ve Böl- ge Birlıkleri ile Türkiye Tütün Tanm Satış Kooperatifleri Genel Birliğı Yasası, 1%9 yı- lında yürürlüğe konulmuştur. Bu yasanın bi- nncimaddesinde gözetlen amacın "Türktü- tûncülüğünün konu ve meseklerini incele- mek, tütün afam satmunm nizam içinde cere- vanını sağlamak. riitüncülüğün kalkındml- ması ve teşkilann takviyesi için gerekli tedbir- leri almak" olduğu belırtılmıştir. Yasa, tütün satış merkezlerinın kunılması ve yönetimi görevlenni bu kooperatiflerin bölge birliklerine vermiştır. Daha sonraki yıl- larda tütün konusunda yapılmış olan ıyileş- tirmeye yönelik hemen bütün çalışmalarda ve projelerde kooperanflere önemli görev ler ve- rilmiştir. Yasanın yürürlüğe gırmesinden 25 yıl son- ra yapılmış olan 12'nci Milli Tütün Komıte- sı Genel Kurulu'nda, kurulan Tütün Tanm Satış Kooperatıfi sayısının son derece yeter- siz olduğu, hıçbir bölge birliği ve genel bir- liğin kurulmadığı tespit edilmiştir. Yanı tütün- cülüğümüzün çok önemli bazı meselelen için yıllardır yasa, yönetmelikve kararlarla görev- İendirilmiş olan kuruluş ortada yoktur. Bu durum bir dikkatsizliğın mi, yoksa çok ınce bır dikkatın mi sonucudur? Üzerinde düşün- meye değer. Ureticilerimizin iradelerini ve gayretlenni Tütün Tanm Saöş Kooperatiflen'nde birleş- tirerek tütüncülüğün muhtelif aşamalannda sorumluluk yüklenmelerininyararlan açıkür. Fakat Tütün Tanm Satış Kooperatifleri 'nin yapısal özelliklen değıştınlmedıkçe üretici- lerin bu kuruluşlan benımsemeleri de bekle- nemez. Yedinci Beş Yıllık KalkınmaPlanı'nda Tü- tün Tanm Satış Kooperatifleri'nin devlet mü- dahalesinden uzak kendi kendılennı yönetme ımkâruna sahip. ortaklanna dahı iyı hizmet verebılecek ve kooperatıf çalışmalannı etkın bır şekılde yapabılecek özerk bır yapıya ka- vuşturularak tütün konusunda görev ve so- rumluluk almalan öngörülmüştür. Bunu sağlamak amacıyla 1997 programın- da. "1196 sayıh Tütün Tanm Sabş Koopera- tifleri ve Bölge Birlikleri ile Türkiye Tütün Tanm Saoş Kooperatifleri Genel Birliği Ka- nunu"nun yürürlükten kaldınlarak bunlann yerine yenı bır düzenleme yapılması öngörül- müştür. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'mn Resmı Gazete'de yayımlanmasının üzerin- den ıki yıla yakın bir süre geçti. Bu çalış- malann hangi aşamada olduğunu bılen bır tek tütün üreticisi var mı? SORECEK