Katalog

19 AĞUSTOS1993 PERSEMBE Yeltsin'ın CUMHURtYET SAYFA DUNYADAN karanlık yöntemleri basında kladı. eltsin. eylül ayında sıyasal karşıtlanyla büyük bir iktidar mücadelesıne gıreceğini açı- Konuşması sırasında kul- Yoldaş \angster; >akın neler ister! M oskova'dakı gangslerler, bütiin bır yaz mevsimı bo- yunca, caddelerde, filmlere yaraşır sahneler yaşaltı. Ne polıs, ne halkın öfkesı, hatta ne de gün ışığı gansterlerin paniğe kapılmasına ne- den oluyor. 19 temmuz öğleden sonra, silahlı yedi kişinin bir otomobil sergisinı yaylım ateşe tutması, dört kişinin öhlmüne yol açıyordu. Ikı hafta son- ra, yıne öğleden sonra, bir BM W'den men kişiler, kent merkezindeki bır bı- naya ateş açıyor, bınleri arabalarmın altma elbombası yuvarlayana kadar üç kişi yaşammı yitiriyordu. Daha geçen hafta. landığı ifadelere bakıhrsa, yurttaşlan ıçin banş, uzlaşma ve refah isteyen bir başkana değıl, ülkeyi dev bır çatışma alaruna dönüştürmek isteyen Savaş tannsı Mars'a benziyordu. Anlaşılan, başkan ve ekibi, iktidarlannı pekiştirmek ıçın bır kez daha ıç savaşa haarlanıyordu. I Ülke, bu yönetım boyunca, geçmişin reddmden ve yıkımdan başka bır Şgy yaşamadı. Ve şimdi de iküdann, -artık kaybedecek bir şeyi olmadığı- ndan- çok cıddi sonuçlara yol açabilecek adımlar atması olasıdır. Bu, içe- ride de, dışanda da iyı bılinmekte- dir. • Içende bılınen bır şey daha var: İküdann değişmesı durumunda ül- keyı uğrattıklan büyük yıkımdan dolayı şimdiki yöneümden hesap sorulacakür. Dışanda ise büyük bir ımparatorluğun yenıden ku- rulmasından çekınilmektedır. Bir zamanlar. ülke yönetimi, yıkıcı un- snrlann elıne geçmekteyken, Baü'- nın, Gorbacov'un devnlmesıne karşı koymadığını anımsıyoruz. Hbette Batı, yeni yönetimi yalnız bırakmayacaktır ve gerekırse yenı liderlen gündeme sürecekür. Bunu gerçekleştirmek içın de 1991'de yapılan Gorbaçov-Yeltsin darbesı türünden bir hareket düzenlenmesı olasıdır. IDarbe olasılıklan ' Olası darbe şu şekilde gündeme gelebıhr: Bırincisı, geçen 1 mayısta olduğu gıbı muhalefeü provokas- yona getınp güç kullanmaya zorla- mak, sonradaonun şiddetkullana- rak iktidan ele geçirmeye çalıştığını ilen sürerek harekat başlatmaktır. Ikıncisi, yönetime bağlı guçler, şanki muhalefet baa önemli hıikü- aret binalannı ele geçırmış gibi bır üyatro sergıleyerek daha sonra da harekatı bastırmak adına saldınya geçebilir. Muhalefetin, yakında parlamento binası önünde yapa- cağı miting sırasında bu plan uygu- lanabılir. Bazı kaynaklara göre, başkana bağh özel birliklerde, yak- l^Lşık 50 bin kişi bulunmaktadır. Bunun dışında başka sılahb örgüt- lenmeler ve hatta suç unsurlan- ndan oluşan yıkım gruplan bulun- maktadır. Bu senaryoyu uygulaya- cak sahtekarlardan bır kısmı he- men harekat sırasında bir kısmı da •^oynanan oyun ortaya çıkmasın diye- daha sonra yok edılecektır. Şlbette, demokratlann mitıngınde çatışma çıkarmak ya da Yeltsin'e suikast düzenlemek gıbi başka yöntemler kullanması da gündeme gelebilir. IYakın çevresinde de Batfdada 1 Ancak böyle bir tutumu secrnesi durumunda, en çok Yeltsin'ın durumu tehlikeye düşecektir. Çün- kü yakın cevresı arasında da, baa Batıh güçler ıçınde de Yeltsin'in artık miadını doldurduğu, re- fDrmlann önünde bır engele dö- nuştüğü yolunda yorumlar, fisıltılar yaygınlaşmaya baş- lamıştır. Gorbaçov tekrar televiz- yon ekranlannda görünür olmuş- tür. Eski lıderin -ki hem Batı Avru- pa hem de ABD açısından rahat tercih edilebilır birisidir- aklanması ve yeni lider olarak gündeme sürül- mesi ginşımleri vardır. Tabiı bu ca- balar. Yeltsin'in sağ olduğu koşul- larda başan şansı taşımamaktadır. Sözde bugünkü iktidan ko- rumayı amaçlayan Batı haberalma görevlileri, Rusya'da cınt atmak- tadır Bir yığın politik cinayetin so- rumluluğunu taşıyan bu güçlerden her şey beklenebilır. Bunlardan do- layı Yeltsın'e, güce dayalı aşın yön- temlere başvurmamasını öneriyo- ruz. Çünkü en başta kendisi bu vöntemlerin kurbanı olabilir. Viktor Üyuhin Hükümet, devredışı tutıüan nükleer santralı açmazsa bu kez de Sevan Gölü kuruyacak Ermenistan'da sudan ölümler E rmenıstan'da güvenlık ne- denleriyle 4 yıldır faaliyetine ara veren nükleer enerji santralı, yenıden işlerlik kazanma aşamasında. Nükleer santralın açı- hnaması durumunda, gerekli olan enerji, Sevan Golü'nden yararlanı- laraİc kurulacak hıdroelektrik sant- rahndan sağlanacak. Hükumet, bu iki seçenekten birinı tercih edip bir an önce harekete geç- mek zorunda. Eğer geç kalınırsa, bınlerce Ermeni ölüm tehlikesiyle karşı karşıya kalacak. Ancak genel kanıya göre, alınacak karar ne olur- sa olsun. sonuçta binlerce Ermeni, yıne ölecek. Anlaşmazlık, hangi se- çeneğin daha az ölüme yol açacağı üzennde yoğunlaşıyor. Ermemstanın içinde bulunduğu bu durum. Azerbaycan ıle Dağlık Karabağ bölgesinde sıcak savaş içinde bulunmasından kaynaklanı- yor. Etnık bakımdan Ermeni olan Dağlık Karabağ, Azerbaycan'a karşı bağımsızlığını kazanmak ıçin son beş yıldır savaşım veriyor. İkı yıl önce Azerbaycan, Ermenıs- tan'a doğal gaz taşıyan boru hattını kapattı. Ermenistan'da, enerji açığı- nı kapatmak için, yalnızca Gürcis- tan'dan gelen boru hattı kaldı. Ne var ki, bir bucuk yıldır Azerbaycan genllalan tarafından sabote cdilen boru hattı, artık işe yaramaz du- rumda. Ermenistan, gereksinim duyduğu petrolü Rusya'dan alıyor. Petrolün taşındığı tren hattı, Gürcistan'dan geçiyor. Gürcistan'daki etnik savaş nedeniyle. tren hattı bir yıldır kulla- nılamıyor. Petrol, Karadeniz üzerinden Gür- cistan'ın Batum limanına tankerler- le taşınabılir ve buradan trenle Er- menistan'a aktanlabilir. Ancak bu yolla ulaşım o denli pahalı kı, petro- lün maliyetini aşıyor. Ermenistan Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Ste\e Taşcıyan. Gürcıstan'ın bu yolu kullanma karşılığında, taşınan petrolün yüzde 30'unu istedigini kaydedıyor. Taşcıyan, abluka ve sıyasi karma- şa nedeniyle gereksinim duyulan petrol ve doğalgazın ancak dörtte birinin elde edılebıldığini belirtiyor. Ermenistan'da enerji kıtlığı dolayı- sıyla fabrikalarda üretim kapasitesi yüzde30'adüştü.Günde4 saatelekt- rik verilebiliyor,yemek pışırmek içın ıse doğalgaz sağlanamıyor. Halk, geçen kış ısınmak için ağaç- lan. telefon direklerini kesip yaktı. Bununla bırlikte, binlerce Ermeni, soğuk ve açlıktan öldü. Nükleer enerji santralının kapa- tılması, petrol ve doğalgaz kısınüsı nedeniyle, hidroelektrik santralı, tek enerji kaynağı haline geldi. Ülkenın hidroelektrik santrallan ıçin başhca su kaynağı, 1250 kılometrekare bir alanı kaplayan Sevan Gölü. 1940-1978 yıllan arasında, gölün sulan, göle akan tek ırmak olan Razdan Irmağı üzerinde kurulan hidroelektrik santralı tarafından büyük oranda çekıldığinden su seviyesı 15 metre azaldı. 1979'da hükümet, gölün bataklığa dönüş- mek uzere olduğuna dıkkat çekince, santral devreden çıkartıldı Santral. Azerbaycan'ın ablukası- na kadar kapalı kaldı. Geçen yıl, gölden 950 mılyon metreküp su alındı; bu mıktar, olması gerekenin üç-dört katına eşıt Parlamentoda üç üyeyle temsil edilen Yeşıl Parti'- nin kurucusu Agop Sansaryan, gö- lün sulannın bu hızla çekılmeye de- vam edilmesi halinde, Sevan Gölü'- nün kuruvacağını belirtiyor. Ancak, insanlann ölümle burun buruna ya- şadığı bır ortamda, çevre koruma çahşmalannın. anlamını yıtirdiğiru de eklıyor. Sevan Gölü'nün bıtki örtüsü ve balık türleri de giderek yok oluyor. Çevre bakanı Yuri Abo*yan. Sevan Gölü'nün kuruması halinde, içecek su kaynaklannın da tükeneceğine dikkat çekiyor. Aynı zamanda, gö- lün sulan, sulama alanında da kul- lanıldığından, tanmın etkileneceğinı # ^•Inkombank yöneticisinin öldürülmesi üzerine, bir grupbankacı, Yeltsin'e mektup yazarak, mali kurumları çökertmeye yönelik olarak kasten düzenlenen saldırûara karşı koruma isteminde bulundu öğle ûzeri dü- zenlenen bir saldırıda, açı- lan makineh tüfek ateşı de üç kişinin ölü- müyîe sonuç- landı. Geçen iki yıl içinde Rusya'- daki suç oranı, inanılmaz öl- çüde arttı. Ev- lere düzenle- nen saldırüar, araba hırsızlığı ve soyguncu- luk, artık gün- lük yaşanun bir parçası. Bu suç dal- gası, son aylar- da yeni boyut- lar kazandı. Giderek şiddetlenmesi bir yana, suç artık daha profesyonel- ce işkniyor. Hükümete, önde gelen bankalara dek uzanan suçlar, şandi de özelsektörün gelişiminı baltalıyor. Bunun da nedeni, işadamlarmın du- rumdan tedirgin olması. Günbegün arlan suç oranlarmm en önemli göstergesı, Moskova'da ışle- nen cinayetlerin sayısındakı artış. Bu yılm ilkyedı ayında, 704 kısı cinayete kurban gitti. Geçen \ ılaym dönemde, bu sayı 462 idı. Moskova, bu rakam- larla New York'la boy olçüşemese bile.pek çok Avrupa kentınisollama- yı başarıyor. Haftalık Literatumaya Gazeta'- nınyazan Yuri ShchekocMkin, Mos- kova'da yeraltı dünyasımn giderek daha fazla profesyonelleştiğinı, ba- zen yasalyolları bile kullanabildikle- rini söylüyor. Moskova nın en tanın- mış işadamlarından bazıları, şimdi Ruspolisi ve savcılık tarafından, dev- leti, ortaklarını ya da her ikisini do- landırmak suçundan aranıyor. Bu in- sanlara bir zamanlar yeni bir döne- mın bayraktarları olarak baküıyor- if\ Mosko> a'daki yer âltı dünyası, girtikçe profesyonefleşiyor. En tanınmtş işadamlarından bazdan polis \e savcılık tarafından sürekli izleniyor. du. Şantaj öyküleri dizboyu. Basında çıkan son haberlere göre, şantajcılar artık nakıt ödemelerle yetinmiyor, sus payı olarak şırketlerden hisse kapmaya çalışıyor. Rusya 'daki en büyük ticarı banka- lardan biri olan lnkombank'tan bır yönetıcınin öldürülmesi üzerine, bir grup bankacı, Devlet Başkanı Boris Yehsüt'e mektup yazarak, mali ku- rumları çökertmeye yönelik olarak kasten düzenlenen saldırûara karşı koruma isteminde bulundu. Pek çok gazetede, 1992 aralığın- dan bu yana öldürülen 11 bankacmm listesiyle birlıkte çıkan mektupta, Rusya Bankalan Derneği Başkanı Sergei Yegorov, tüm toplumun, fi- nans kurumlarının, iyi örgütlenmiş, iyı silahlanmış haydutlann hedefi ha- line geldiğini vurguluyordu. Ruslar, mafya sözcüğünü, öldürme olaylarmı anlatmak için kullanıyor. Polıs, tek bir örgüt aeğil, birbiriyle rekabet içinde olan düzinelerce, hatta yüzlerce örgütün varlığmdan söz edi- yor. Her biri kendisme yasadışı dün- yadan birpay kapmaya çalışıyor. Moskova nın bu karanlık yüzlerini saptamak hiç zor değil. Çevrelerinde korumalarıyla bırlikte, geniş vatkalı ceketleriyle, ışdtılı barlarda, gazino- larda caka satarak yürüyorlar. Ku- laklarma genellikle küçük telefon alıcüarı yerleştiriyorlar. Pahalı limu- zinlerle, arkalarında korumalarmı taşıyan başka arabalarla yola çıkı- yorlar. Celestine Bohten kaydediyor. Bugün yanıt aranan soru şu: Gölü kurtarmak ıçın nükleer santral açıl- malı mı? Nükleer santralın ıkı ünıtesi. 1976 ve 1980 yıllannda kuruldu. Santral, banş döneminde ülke elektriğınin yüzde 25'ini üretıyordu, petrol ve doğalgaz knzınde ise bu oran yüzde 50'ye çıkü. Taşcıyan. santralın 1989 yılında meydana gelen depremden büyük hasar gördüğünü ve güvenlik önle- mi olarak kapatıldığını anımsatıyor. tkı yıl sonra enerji gereksınımi nede- niyle santralın yenıden devreye so- kulması gündeme gelınce, parla- mento, santralın açılabılmesi ıçın re- feranduma gidilmesini gerektıren • bir yasayı kabul etü. Ancak. nisan ayında, 22"ye karşı 136 oyla bu yasa kaldınldı. VVashington. nükleer santralın iki ünıtesınden bınnin gelecek yıl açıl- ması karanna karşı çıkıyor. Ancak, ABD protestosu etkili olmuyor. ABD'nin bu karannı değerlendi- ren Taşcıyan, Sovyet sistemınde nükleer santrallann batı standartla- nnda üretılmediğinı söylüyor. Do- ğu Avrupa'da ve dağüan Sovyetler BirlığYnde, Ermenistan'dakının benzen 16 nükleer santral daha ol- duğunu belirten Taşcıyan, lOtanesı- nin bugüne dek sorun çıkarmadığını kaydedıyor. Taşcıyan, nükleer sant- ralın depreme karşı daha dayanıklı olması içın önlemler alındığına dık- kat çekiyor Sansaryan ıse, nükleer santralın açılmasına kesınlıkle karşı. Çevreye büyük zarar vereceğinden kuşku- landığı santralın gelecek kuşaklara temız bir doğa bırakma umutlannı yok edebileceğini belirtiyor. Ravmond Bonner Olümmeleği Kevorkian mahkemede H aber Merkezi - Artık yaşamak ıstemeyen ağır hastalann intihar et- melerine yardım ettiği için "ölüm meleği" adı venlen Amerikalı doktor Jack Kevorkian, Michigan Eyaleti'nde mahkemeye çıkü. Kevorkian, bu ay basında bir hastanın intihar etmesine yardım etmişti. Kevorkian, Michigan'da yeni çıkan bir • Ölümcül hastalannın intihanna yardım etmesiyle ünlü Amerikab doktor 4 vıl hapis ve 24 milyon lira para cezasına çarptırılacak yasaya dayanarak açılan davada suçlu bulunursa dört yıl hükümgi- yecek ve 2 bın dolar (yaklaşık 24 milyon hra) paracezaa ödeyecek. 1990yıhndan bu yana Kevorkian 17 kişinin inühanna yardım etmişti. En son yardım ettiği kişi olan Thomas Hyde, yaşamına, karbonmo- noksit gazıyla son verdı. 30 yaşındaki Hyde, "amitrofik îateral sklerosıs" hastasıydı. Hyde, Detroit'te Kevorkian'ın minibüsünde öldü. Kevorkian, Hyde gibi kişilerin öl- melerine yardımcı olarak ölmesi kesin hastalann bunu beklememeleri görüşünü uygulamaya koyuyor. Hukukçular, ölme hakkı konusu- nun mahkemelerde tartışılmasmı ve Yüksek Mahkeme'ye kadar çıkarak burada kesin karara bağlanmasını istiyor. Öteki ölme hakkı savunuculan ise, Kevorkian'ın bu uygulamalannın olumsuz etki doğuracağından endişe ediyor. Çünkü Kevorkian'ın intıharlara yardım vakalan, kamuoyunda olumsuz bir örnek olarak gündeme geliyor. Rosario'ya anarşi, Italya'danbavulla geldi £e Meksikahlar Azteklerden, Perulular İnkalardan, Ar- jantınliler ise gemılerden geliyor! Hiçbır kent, Arjantınlilerin kökeni üzerine yapılan bu şakayı, Rosario gibi gözler önüne sermıyor. Buenos Aıres'ın 300 kilometre kuzeyınde bulunan bir milyon nü- fuslu Rosario'da, bir büyük kentte olması gereken tüm özelhkler bulu- nuyor. Yüzer metre arayla geomet- rik biçimde kesilmiş dar ve gn so- kaklann oluşturduğu labırent, sırtı- nı Parana Irmağı'na venyor. Rosario, sosyalist belediye başka- nı olan tek büyük Arjantın kenti. Belediye Başkanı Hector Cavalkro, seçilmesini ıkı gelenekçi parti, Pe- roncular ve Radikallerin güvenirhk- lerinı yitırmesıne borçlu. Cavallero, kentin kuruluşunun bir tarihi olmadığını. Rosario'nun kendi başına doğduğunu belirtiyor. 19. yüzyılın sonunda ve 20 yüzyılın basında binlerce Avrupalı göçrne- nin gelışiyle büyüyen kent, verimli topraklann ortasında yer alıyor. 1920'lerde hem büyük bir tahıl lima- nı olarak. hem de bir sanayı kenti olarak ortaya çıktı Rosario. İhra- catçılann gereksinımlen doğmltu- sunda demiryolu hattı gelişti. Ban- kalann sayısı çoğaldı. Herkes iş yapıyordu. Arazilerin satın alındığı gıbi, oylann da satın alındığını öne sürüyor başkan. Iİthal ideolojiler Rosario'nun, "Arjantin'in Chica- gosu" adını alması. ışte bu döneme rastlıyor. Çoğunluğu Guney İtalya'- dan gelen göçmenler. bavullannda, sonradan büyük işçi çatışmalannın kökeninde yer alacak sosyalist ve anarşıst düşünceleri getirdi. Ancak, bunun yanı sıra, mafya da geldi. Bugün liman can çekışiyor. Tren- ler. özelleştirilmelerini bekledikleri için artık çalışmıyor. 50'lere kadar mafyanın merkezi olan Pinchincha semtınde, belediye turistik turlar düzenhyor. Madam Sapho'nun ünlü genelevi, bir randevuevıne dönüştürülmüş. Fahişelerin gittiğı kiliseye, büyük çete şeflennın gittiğı karanlık barla- ra dokunulmamış. Bır zamanlar zengin bır kent olan Rosano, sanayileşmeden geriye adım atılması ve tanm dünyasında- ki bunalımla ciddi bir yara aldı. Cumhurbaşkanı Cartos Menem'ın işletmeleri yenıden yapılandırma poüükası, birçok fabrikanın kapan- masına neden oldu. Kentte yüzde 19 olan ışsizlik oranı. ülkedeki en yük- sek oranlardan biri. Bununla birlık- te Rosario'ya göçmen akını sürü- yor Göçmenler. bu kez ülkenin ıçle- rinden. daha yoksul bölgelerden ge- liyor. IBüyük olayların 1kenti Rosario. büyük olaylann kenti olmakla ünlü. Aralık ayında. yüzyı- lın soygunu yaşandr Merkez Ban- kası'ndan güpegündüz 30 milyon dolar (330 mılyar lıra) çalındı. Hır- sızlar ve para bulunamadı. Rosario halkı, gjzemli bir dille kendilerinin "Bermuda ücgeni"ni anlatıyor. Kentin kuzeyinde Rosa- rio, Buenos Aires ve Cordoba'yı bağlayan yolda mal yüklü kamyçn- lar. gizemli bir biçimde kayboluyor. Eskiden Formula-1 pilotu olan Bölge Valisi Caıios Reutemann, kent, Arjanun Chıcagosu adını aldı- ğı zamanlarda olduğu gıbi, gizlı ku- marhanelerde günde 1 milyon dolar para döndüğünü söylüyor ve ekli- yor. •'Rosario'ya gelmek, düşman toprakiarma girmek gibi bir şey." Christine Legrand