Katalog

Cumhuriyel70. rHSAYI 24788 S A N A T K U L T U R M A G A Z İ N T E L E V İ Z Y O N Osmanlı mimarisinin tipik örneklerinden tarihi han, her türlü yasaya ve ilgili bazı kurumlann gösterdikleri çabaya rağmen yok edildi Tarihi CinciHancinçarpmışa döndüNESLİHAN KAYSERİLİOĞLU ' Yüzlerce yılük geçmışı boyunca çeşitli uygarlıklann merkezı konu- munda olmuş İstanbul'un özellikle 'Tarihi Yaranada' olarak adlandınl- rnış bölgesı. gerek toprak üstünde gerekse toprak altında banndırdığı tanhsel ve kültürel değerler açısın- üan dünya çapında öneme sahip bır bölge. Ancak, en azından gelecek kuşaklara aktanlabılmesı için tıtiz- Jikle komnması gereken bu bölge, bugüne dek ne yazık ki hakettiğı ilgj ve özenı görememış, aksıne yok ol- înasına yönehk ağır tahnbatlara "maruz kalmışür. Bugün artık birço- .ğu yok olmuş bu tanhsel ve kültürel .değerlenn, hiç olmazsa elde kalanla- jının korunması hatta üzerlenne tit- renmesı gerektıği yolunda bazı ku- rum ve kişılenn gösterdıklen yoğun çabalara rağmen, tahribatJar hala SÜriiyor. Hemen her gün bir yenisının ek- lendiğı tahribatlarzmcinne, bugün- lerde bır yeru halka daha eklendı Tanhı Yanmada'nın en önemlı böl- gelennden bin olan Süleymaniye ıle Emınönü semtleri arasındaki Deve- oğlu Yokuşu üzennde yer alan Os- manlı mimansının tıpık örneklenn- den tarihi bır han, her türlü yasaya ve ılgıli baa kurumlann gösterdikle- ri çabaya rağmen yok edildi. J8 yüzyılda inşa edılrruş bu han, Cincı Han olarak da bılinen tanhı Halıl Ağa Hanı. Bugün yalnızca yı- kıntılannın görülebileceğı bu han, ortasında avlusu ve avluyu çevrele- yen odalanyla iki kath olarak inşa edılmişti. Han, günümuze kadar ulaşabilen Osmanh yapılan arasın- da 18. yüzyıl mımansinin en tipık örneklerinden bin olarak kabul edi- liyordu. Halil Ağa Hanı'nm sahibi olarak görünen Enver Azmi Kalyon, gecen yıl 26 ağustos tarihinde Istanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlık- lannı Koruma Kurulu'na, tanhı bı- nada yapacağı değişıklikleri içeren ve kurulun onayıru talep eden bir başvuruda bulunur. Kurul yakJaşık ikı ay sonra, 14.10.1992 Tanh ve 4113 Sayılı Karan'yla bu projede yapılması planlanan değışıklikJen onaylamaz ve nedenlerini de bu ka- rannda açık olarak belirtir. Ancak bu karara ve sözkonusu başvuruda yer almamasına rağmen han, sahi- binın direktiflen doğrultusunda bö- lüm bölüm yıkılmaya başlanır. Du- rumu haber alan ve yerinde ince- lemeler yapan Arkeolojı Müzeleri Müdürlüğü yetkılılcn kurula yeni bır başvuruda bulunarak olayı bıl- dirir. İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Variıklannı Koruma Kuru- lu bunun üzerine, 26.5.1992 tarihin- de bir kez daha toplanarak, tanhi hanın yok edilmesıne yöneiik olarak yapılan bu çalışmalann derhal dur- durulması, aksı halde yasal kovuş- K Tarihi hanın yıkılmadan önceki görünümü. Şimdi, ne sütünlar ne de iç avlu yerinde duruy or. turma açılacaği yolunda bir karar alır ve daha fazla "yıkılmaması için gerekli emniyet tedbirierinin alınma- sına. doğacak sonımluluğun mal sa- hibine ait oJabileceğine.. güvenlik ön- lemleri için açılan cukurların dol- dunılmasına, hazırlanacak olan rölö- ve. restitüs>on ve restorasyon proje- lerinin Kurulumuza getirilmesine, Kurul kararı alınıncava kadar hiçbir inşai faalivette bulunıilmamasına ka- rar verildi" şeklinde yaalı açıkla- mada bulunur. Ancak bu tanhten sonra alınan bu karara, Arkeoloji Müzesı'nın çabalanna ve yasalara rağmen hanın tamarruna yakını yı- kılır Böylelıkle günumüze kadar ulaşabılmış az sa>ıdaki tarihsel ve kültürel değerden bın daha göz göre göre yok edılır İsianbul Arkeolojı Müzelen Mü- dürlüğü bu durum üzerine, Koruma Kurulu ve Emınönu Beledıye Baş- kanlığı'na tekrar bır başvuruda bu- lunur. Daha sonra kurul geçtiğimiz günlerde tekrar toplanır ve mal sa- alil Ağa Hanı olarak da bilinen tarihi han yerle bir olduktan sonra, sahibi hakkında yasal soruşturma açıldı. Han, 18. yüzyıl mimarisinin en tipik örneklerinden biri kabul ediliyordu. hibi hakkında yasal uygulama ya- pılması yolunda karar alır. Belkı, onemli bır tanhı vapıyı vok ettıği için bu sorumlu kışı >a da kışıler hakkında gereken yasal uygulama- lar yapılacak, ancak bu arada yok edilen, verine konulabilecek mı? Ya da bundan sonra neler yapılabılır? Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği Yönetım Kurulu üyelerinden ve İs- tanbul temsilcisi Şeniz Atik'ın söz- konusu olayla ilgili yorumu şöyle: "Burada kunımlar kendi üzerlerine dfişen görevi normal prosedür gereği vapmışlardır. Aıtık bu aşamada dev- İerin denetim ve yaptırun gücünün de\reye girmesi gerekiyordu ki, bu- gıinkü sonuç ortaya çıkmasuı. Ama maalesef bu örnekte olduğu gibi mti- zelerin ve kurumlann aldıklan karar- larm yaptırım giiçleri sınırlı. Ancak belediyelerin, özellikle denetleme ko- nusunda kararlı ve titiz davranmaları gerekiyor. Ayrıca vatandaşların da bilinçli olmaları gerekiyor. Burada yıkılan han, sahip çıkmaya çalıstığı- mız geçmişimizin bir parçası. Bunu bile korumayı önemsemedikten son- ra, gelecek endişe veriyor. Yasa ve önerilerle vördendirilerek yapılması, devlet mekanizmasıvla sağlanan bir takım prosedürler, son zamanlarda toplumumu/un büyük bir kısmının benimsediği gibi. "nasıl olsa ben iste- diğimi vapar. sonunda da bir volunu bulup kurtulurum' gibi cahilce düşün- celerin sonucunda gelişmiş politika- ların bu alandaki bir yansımasıdır. Dileğimiz odur ki, yasalar bu gibi ko- nularda işjeriiğini gösterir de. bundan bövle, özellikle eski eserler konusun- da bilinçsiz davramşlar, yasalar çer- çevesinde hak ettiği cezavı bulur ve böyle iizücü olaylarla bir daha karşı karşıya gelmeyiz. Ülkemiz, diim anın en zengin kültürel mirasına sahip bir ülkedir. Bu değerlerûnizi korumaya orduyu seferber etseniz yerisemez. Ama her bir birevüniz bu değerlerin konıyucusu olarak kendisini görevli kılarsa. ne bu tûr olaylar olur ne de yurt dışına kaçınlan eserlerimizin pe- şine düşme gibi bir kaygımız olur." Eskışehir Anadolu Üniversıtesı, Arkeolojı ve Sanat Tarihi Araştı- rmalan Merkezı Başkaru Doç Dr Ebnı Parman ıse konuyla ılgılı ola- rak şunlan söylü\or "tlkenüzde son zamanlarda, çeşitli vesilelerle korumacılık adına çok şey söyleni- yor. Ancak uygulamaya gelince, ne- dense hiçbir şey olmuyor. En azından şu an elinüzde olan tarihsel \e kültü- rel değerlerin korunmasına vönelik , sorumlu ve \etkili makamların acilen bir şeyler yapması gereki>or. Tiir- kive'de olduğu kadar yoğun uvgarlık birikimi hangi ülkede var? Ancak bunlarm korunabilmeleri için önce- likle, > eterli eleman >ok. Diğer bir önemli eksiklik ise eğitimde. Bire\Ie- rin ilkokuldan başla> arak bu konuda eğitilmeleri gerekhor. Bu olay, her gun olan yüzlercesinden yalnızca biri. 18. yüzyıla ait bir Osmanlı \apısı nasıl olur da bir şahsın malı olabilir? Burada vakıflann devreye girmesi ve duyarlı yakJaşması gerekiyordu. İstanbul'un göbeğinde ata \adigan böylesine önemli bir yapıya nasıl olu- yor da el uzatılamıyor ve yıkılmasına göz yumulabiliyor, bürün yasalara >e kurul kararlarına rağmen. 'Bergama Sunağı' geri gelsin diye büyük çaplı kampanvalann başlatıldığı günii- müzde elimi/dokileri de yitiriyoruz. Bu çok çarpıcı bir çelişki.' 1 ' NoelBaba Kilisesi'nde kazı çalışmalan KALE (AA) - Antalya'nm Kale ilçesinde bulunan Noel Baba Kilisesi'nde. Hacettepe Üniversıtesi arkeologlan tarafından kazı çabşmalan yapılıyor. Hacettepe Üniversıtesı Sanat Tanhı Ana BılırrrDalı Başkanı Prof.Dr.YıidızÖtüken başkanlığındaki heyet tarafından yürütülen kazılarda, kiliseyle bağlantısı olan yapılar ve bölmeler bulundu Aynca, kıhseye yan taraftan gırişin sağlandığı bır podvum ve buraya iniJen merdivenler ortaya çıkanldı. Yetkılıler, kazılann eylül ayı sonuna kadar devam edeceğini söylediler. MS 8. yüzyılda inşa edilen ve bugüne kadar yalnızca 1862 yıhnda mımar Şarlman tarafından onanldığı bıldınlen Noel Baba Kilisesi'nde; 13 yıldır "Uluslararası Noel Baba Festivah" düzenlenıyor. AIDS korkusu sadakati arttırdı STRASBOURG(AA)- Fransa'da yapılan bır kamuoyu araşürmasında, evli çıftlerin yüzde 58'i evhlıgin sürmesi için sadakatın en önemli neden olduğunu söyledı. Fransa'da AIDS hastalannın sayısı artarken AIDS korkusundan dolayı evh çıftler arasında sadakatin önemli oranda artış gösterdiği bildiribyor. Le I^ouvel Observateurdergisinde yayımlanan araştırmaya göre, evli çiftlenn yvzde 30'u, AIDS hastalığının tehlikeli bir boyuta ulaşmasından sonra. artık eşlerini aldatmaktan vazgeçtiklerinı söylediler. Araştırmaalar, geçen yıllara oranla. Fransa'da eşler arasında sadakaün giderek arttığını vurgulayarak AIDS korkusu dışında, saygı, ahlak gibi kavramlar ve çocuklar nedeniyle de eşlerin birbirlerine artık sadık kaldıklannı kaydettiler. Yanmasır sonragelen mutluluk STRASBOURG (AA) - İkinci Dünya Savaşı sırasında tamşan, ancak daha sonra birbınnın Lzını kaybeden iki aşık, 49 yıl aradan sonra buluştu.Savaş sırasında, Almanya'mn Stuttgart şehnnde garson olarak çalışan Fransız Janet Munsch ve Hollandah Philıppus Dıerijck uzun süren bir aynlıktan sonra yeniden buluşarak Fransa'nın Belford kasabasında evlendiler Halen 69 yaşında olan Bayan Janet ve 71 yaşındakı Philıppus, evlilik töreni sırasında yaptıklan açıklamada, birbırlerini 49 sene öncesındekı gibi delıce sevdiklerini söylediler Oklahoma'daki laboratuvarda kartal yavrulanna, biyologlarca özenle baküıyor. Kıyafetieriyle tesettürlü komandolara benzeyen biyologlar. yavrulan, 2 haftalık süre için ıslah çiftliğine görüriiyor (Fotoğraf: Joel Sartore) Nesli tükenen kartallara özel koruma NATIONAL GEOGRAPHIC PETER L. PORTEOLS OkJahoma'da kurulan bır labora- tuvar, sayılan giderek azalmakta olan kartallan konımak için, özel bir program uyguluyor. Programın amacı yavrulann doğal ortamlan- nda hızla üremelenni sağlamak. Ağaç hastalıklan uzmanı Wayne Normon, Orlando yakınlannda bul- duğu kartal yumurtalanru. Okla- homa'da kuluçkaya yatınlacağı ve bıyologlar tarafından yetıştırileceği laboratuvara götürüyor. Kartal yavrulan daha sonra Alabama'da bulunan kuleye taşınıyor. Bu kulede yavrulara. kuzeye yapacaklan yol- culuğa başlamadan önce uçması ve avlanması öğretilıyor. Her şey yo- lunda gittıği takdirde kartal yavru- su. kendı yavrulannı yetiştirmesı için serbest bırakıbyor. Wayne Northon. Bartles^lle'de bu- lunan 'George Miksch Sutton Kuş Araştırma Merkezi'nde çalışanlar- dan bın Merkezın amacı kartallan kurtarmak. Kartal yavrulan yenne kartal yumurtalan üzennde çalış- mayı tercıh edıyorlar. Kartallann sayısının gün geçtıkçe azalması böy- le bır ıyıleştırme programını zorunİu kıldı. Şimdiye kadar Sutton projesı tarafından koruma altına alınmış bulunan 275 kartal doğaya sabndı. Merkez. kartallann nüfusunu art- tırmanın tek yolunun aynı bölgede bulunan kartallan kendi ıçlerinde çıftleştirmek olduğunu keşfettı. Merkezın uyguladığı program başa- nlı oldu. Doğal ortamlanndan uzaklaştınlan kartal yumurtalannın çoğu bü>ıime çağında>ken bılinen üç çıftten ikisının yavnılan oldu. Merkezde yetışen kartallann doğal ortamlanna döndükleri zaman uyumsuzluk çekmedığı gözlendi Oklahoma'da bulunan laboratu- varda kartal yavrulanna, bıyoioglar tarafından özenle bakılıyor. Kı>a- fetleriyle tesettürlü komandolara benze}en biyologlar, kartal yavru- lannı. dış sıcaklığa ahşabılmelen için 2 haftahk bır süre ıçın ıslah çift- liğine götürüyor. Burada. 6 haftalık yavrular bırbırlenyle ilişki kurmayı öğreniyor Klasik bürolar bilgisayarlar sayesinde eve taşınıyor NATIONAL GEOGRAPHIC DONALD SİYflTH İşlerini, evlerindeki bilgisayarlar- la takip eden iş adamlannın sayısı gün geçü'kçe artıyor. Bılgısayarla iş takibı. uluslararası iş gücünün küçük, fakat hızla gelışen bır bölü- mü. Amerikan pazar araştırma şirketi Lınk Resources'un tahminine göre 7.6 milyon Amerikalı evlerinde bıl- gısayarlanyla çalışmayı tercıh edı- yor. İş gücünün yüzde 6.1'i bilgisa- yarlardan yararlanyor. Bu yüzdenin yansını yöneticiler, pazarlamacılar ve uzmanlar oluşturuyor. Mühen- dısler, bilim adamlan, bilgisayar programcılan ve öğretmenler ise bu ışe yeni başlayanlar arasındalar. Avrupa, bilgısf^arla iş takıbınde Amerika'yı yakalamaktan çok uzak. Bu nedenle Avrupa Toplulu- ğu, devletler ve bölge planlama teş- kılatlan tarafından bilgisayar kulla- nımı desteklenmektedır. Hollandah kent planlamacılar, bilgisayar kulla- nımının, kentlerdeki kirlenme ve ka- labahğm azalmasına yardımcı ola- cağım düşünüyor. Lınk Resources şirketi Araşürma Bölümü Başkan Yardımcısı Tho- mas E. Miller'a göre, PC kullanırru- nın yaygınlaşması bilgisayar fiyatla- nnı düşürecek ve bilgisayar, kültü- rün bır parçası haline gelecek. Mil- ler, dünyada en gınşimcı kültüre sa- hip Amerikan halkının, her gün tra- fıkte en az 2 saat geçırmekten sı- kıldığı için bilgisayar kullanmaya başladığını söylüyor. Iskoçya'da iş lakibinde bilgisayar kullanımı Hıghlands ve Islands şir- keti ve Britısh Telecom tarafından desteklennjektedir. 1991 'de, Ana- kara'da bulunan Loch Gilthead'de, Orkney ve Shetland Adalan'nda ve Isley Adası'nda. yerli halka bilgı teknolojisinın yararlannı anlatmak ve bilgisayar kullanımını öğretmek amaçlı merkezler açıldı. Isley Adası'nda, bılgısayar kullanan ış adamlan ve çıftçılenn sayısı giderek artü. Merkezın başkaru Eleanor McNab. bu artışa rağmen progra- mın başansının sınırlı olduğunu söylüyor. Ada dışından şirketlerle anlaşma yapılamadığından, yerlı halkın bu programlann malıj'etinı karşılaması mümkün olmadı. Merkezin eski başkanı Alan Hun- ter, bilgisa>ar kullanımının. yazı- şmalan azaltacağını umu>ordu. Bü- tün engellcre rağmen merkezın gelc- ceği gü\encedegörünüyor. Merkez, gazetclerle bırleşmış durumda ve tu- nzm acentdları ve yerel yrketlere yönehk broşürler basıyor. PC'sinin kendisine sağladığı alter- natıf hayatı yaşayan. eski başkan Hunter'ın bır günü şöyle geçıyor: Sabah kalktığı anda bılgisayannın başına geçıp haber başlıklannı oku- yor. Kahvaltı ve duştan sonra bılgı- sayan araalığıyla Suudi Arabistan'- da bulunan müştenlenne malı danı- şmanlık yapıyor Bilgisayar başında geçen bır havatın da olumsuz yönle- n olduğunu söyleyen Hunter, her şeye rağmen mutlu olduğunu söylü- yor