Katalog

16 EKİM 1993 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DUVYADAN Avrupa Birliğimakinesinasılişleyecek? M aastricht Antlaşmaa'run önümüzdeki ayın başından itibaren yürürlüğe girmesi için yol açıldı. Avrupa Topluluğu'- nun 12 üyesi mecliste ya da referan- dumla Maastricht Antlaşması'nı onaylamıştı. Ancak, antlaşmanın anayasaya aykın olduğu gerekçesiy- le Almanya'da Anayasa Mahkeme- si'ne gidilmesi rahat bir nefes alı- nmasını engellemışti. Bu hafta için- de, yargıçlann antlaşmanın anaya- saya aykın olmadığını açıklaması, antlaşmanın önündekı bütün engel- lerin kalkmasını sağladı. Bu davanın, hem Almanya, hem de bütün Avrupa için büyük önemi vardı: karar, Avrupa'nın ınşasının demokratik karaktenni, ulus devlet- lerin yaşamda kalma tartışmasını ele alıyordu. Mahkemenin olumlu karanyla, Maastricht Antlaşması"nın savunu- culan için düş kınklıklanyla ve en- gellerle geçen iki uzun yılın ardın- dan, antlaşmanın yürürlüğe girme- sini önleyen tüm engeller ortadan kalktı. Engellerin ortadan kalkma- sıyla on ikilerin devlet ve hükümet başkanlannın bunu 29 ekimde Brüksel'de yapılacak arvede kutla- yacağı düşünülüyor. Ama bu zirve toplanüsının iyi bır fikir olduğu ve on ikilerin bir daha üzülmeyecekleri kesin değil. Avrupa Topluluğu'nun önünde ele aknması gereken yığınla sonın var. IAvrupa makinesi nasıl harekete geçecek? Mahkemenin karannı kutlayan Jacques Delors onaylama yöntemle- rinin tamamlanmasının topluluk makinesini hızlandırmaya yetmeye- ceğini belirtti. Peki şimdi ne olacak? On ikiler, önümüzdeki on beş gün içınde. zirve toplantısından önce, Birleşik Avrupa yanlılannı heyecan- landıracak bir cevap üretecek ko- numda değil. Birleşik Avrupa'nın topallamaya başladığı her dönemde olduğu gibi. Avrupa yanlılan, itici güç olarak bir Fransız-Alman girişimine çağnda bulunuyor. Zorlu bir seçim yılmın sınınndaki Almanya Başbakanı Almanya'da Anayasa Mahkemesi'nin onaylamasının ardından Maastricht Antlaşmasf nın uygulamaya girmesi için hiçbir engel kalmadı. Ancak ekonomideki sorunlar, dış politikada ortak tutum izlenememesi, para sisteminde yaşanan kaos, Avrupa Birliği makinesinin hızla harekete geçmesini engelliyor. Yeni ülkelerin katılımıyla geniş bir Avrupa Topluluğu ise yakın gelecekte ulaşılamayacak bir amaç olarak gözüküyor. Hefanut Kohi bırleşmenin düşkınklı- ğı üzerine yoğunîaşmış kamuoyu- nun önünde ızlediği Avrupa Toplu- luğu politıkalannı kabul ettirmek için çaba harcarken. böyle bir ginşi- me nasıl sıcak bakabilir? Öte yandan, bugün nasıl bir giri- şim gerçekleştirilebilir? Paris'teki politik hava da böyle bir girişim için uygun değil. Başbakan Edouard Balladur. Avrupa Topluluğu için makul bir politika izliyor. ancak bu politika. içinde ne Avrupa idealiz- mi. ne de Avrupa militanizminin iz- lerini taşıyor. Balladur'ün manevra alanı dar, üstelik Fransa Merkez Bankası"nın bağımsızlığı ya da Av- rupalılann belediyeler için oy kul- lanma hakkı gibi bazı sorunlann parlamentoda görüşülmesinden ön- ce alınan önlemler, loplulukla ilgili konular üzerinde meclisteki çoğun- luğuyla arasında birçatışma çıkabi- leccğini ve başbakanın böyle bir ris- ki göze almadığını ortaya koyuyor. Brüksel Komisyonu da herhangi bir girişimde bulunabilecek durum- da değil. Önümüzdeki yılın haziran ayında topluluğun yeni başkanı se- çilecck. Şu sırada tüm gözler Jacqu- es Delors'un üzerinde. Delors'dan gelecek her girişim İngiltere'nin tep- kisiyle karşılaşabilecek. Toplululuğun başkanlığı ocak ayında Yunan hükümetine geçecek. Ama genel kanı bu hükümetin öteki üyeler üzerinde olumlu bir puanı ol- madığı ve herhangi bir şey önermek için gereklı otoriteye sahip olmadığı yönünde. Ekonomınin üzerindeki kara bu- lutlar henüz dağılmadı ve Avrupa Bırliğı için kafalardaki kuşkulan arttmyor. Geçen yaz yaşanan para fırtınasının ardından. bugün tartış- malann mcrkczındc hâlâ dalgala- nan kur sistemi yatıyor ve gercek bir Avrupa Para Sistemi'nin yeniden inşasından önce bir bekleme döne- minin geçmesi gerekiyor. GATT (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Ant- laşması) üzerindeki çatışma. toplu- luğun bugüne kadar vaşadığı en bü- yük engellerden biri. Tüm bunlann üzerine eski Yu- goslavya'daki politik başansızlık topluluğun kredisini azalttı. Toplu- luğun yeni bir girişimde bulunması- nı zorla>üracak sonuçlar doğurdu. 29 ekımJe yapılacak zirvenın gün- deminde Maastricht Antlaşması'- nın uygulanması aşaması, yani para birliğine gidişte karşılaşılacak so- runlann çözümü, topluluğun dış politikaiJnda v e ı ç güvenlikte ortak tutum blenmesinın sağlanması bu- lunuyor. Bununla birlıkte, Brüksel Komısyonu'ndan üst düzey bir yet- kili. bunun Avrupa makinesini ha- rekete geçirmeye yeterli olmayaca- ğını söylüyor. IÖnemli sorunlar gündeme gelemiyor Avrupa Topluluğu'nun önündcki ciddi sorunlardan biri topluluğun gelecektcki yapılanmasını kapsıyor. Akla gelcn ilk sorular arasında, top- luluğun kaç üyeden oluşacağı. hangi kurumlann yapılandınlacağj, bu kurumlann ne görevler alacağı ve kimlerin bu kurullarda bulunacağı yer alıyor. Ancak, topluluğun daha önemsiz sorunlan ele alması bu bü- yük tartışmalann kurban edümesi- nenedenoluyor. OaireTrean Yerliler AIDS'ten yok olabilir ADELAIDE(AA)- Avustralya'daki yerli lopluluğunun. geleneksel kan kardeşliği müessesesi ve önlem ahnmadan girilen cinsel ilişkiler nedeniyle AIDS hastalığından yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu bildirildi. Avustralya parlamentosu tarafından hazırlatılan bir raporda. AIDS'in şimdiden yerliler arasında yaygın olduğu belirtildi. Raporda, bu ölümlerin gizlenmesi nedeniyle bu hastalık yüzünden ölenlerin sayısının saptanamadığı vurgulandı. AIDS hastalığının yaygınlaşmasının iki önemli nedeni var: Yerlilerin dini törenlerde kanlannı kanştırmalan ve tek eşlilık geleneğinin bulunmaması. Kokainin türevinden böcekilaa WASHINGTON(AA)- Uyuşturucu olarak insanlarda yıİocı etki yapan kokain maddesinin bir türevinin, insanlara zarar vermeden böceklenn öldürülmesinde etkili olduğu belirlendi Ulusal Bilimler Akademisi'nin dergisinde yayımlanan makaleye göre Massachusetts Hastanesi'ndeki araştırmayı yürüten Dr. James A. Nathanson ve ekibi, güçlü dozda kokainin 24-48 saat içinde böceklerin ölmesine yol açtığını, oysa aynı dozda uyuşturucunun, insanda fazla rahatsızlık meydana getirmediğini belirledı. asırlık serüven sona ermek üzere H aber Merkezi - Manş Deni- zi'nin altına bir tünel yapı- lması projesi, 1800"lerin başına kadar uzanıyor. Napoleon Bonaparteın mühendislerinden Al- bert Mathieu. 1802 yıhnda Manş Denizı'nde bir tünelin inşası için ilk kaba taslak planlan hazırlamıştı. Ancak, İngiliz ve Fransız hükü- metleri konuyla ilgili ilk resmi adım- lan 1981 yılında atü. 1986 yılı şubat ayında imzalanan Canterbury Ant- laşması, her iki ülkede de Manş Tü- neli'yle ilgili yasalann oluşturulması anlamına geliyordu. Eurotunnel projesinin başına sorumlu olarak Güney Afrikah fınansör Alastair Morton getirildi. Folkestone ile Sangatte arasında- ki birbirine paralel üç bölümden oluşan, hesaplanan bütceleri süreklı aşan, anlaşma taraflanyla işletmeci- ler arasında ciddi tartışmalara ne- den olan. bitim tarihi sürekli ertele- nen tünel artık tamamlandı. Açılış gününe kadar tünel için toplam 10 milyar sterlin harcanmış olacak. Bu da tüneli, İngiltere tarihi- nin en pahalı inşaat projesi yapıyor. 6 mayısta düzenlenecek olan açılış törenine İngiltere Kraliçesi Eliza- beth ve Fransa Cumhurbaşkanı Francois Mitterrand da katılacak. Öyle görünüyor ki, en azından ilk tur için hiç yolcu sıkıntısı çekilmeye- cek. Çünkü İngiliz demiryollan şir- keti British Railways, ilk yolculuk için çok fazla bilet talebi olduğunu söylüyor. Denizaşın hizmetin 14 martta, yük taşıma servisleriyle başlaması planlanıyor. Ancak, Londra, Paris, Brüksel arasında işleyecek olan yüksek hızlı "Eurostar" trenlerinin, yolculara ancak haziranda hizmet edebileceğı düşünülüyor. Bu da sürekli başa bela olan pro- jenin tamamlanmasındaki engeller- den birisini oluşturuyor. Eurotun- Manş Denizi'nin dibinde bir tünel açılması yolunda resmi adımlar atılmadan yaklaşık 180 yıl önce, 1802 yılında Fransız mühendisler çeşitli tünel projeleri geliştirmişlerdi. nel, İngiltere ve Fransa demıryolu şirketlenni. yüksek hızlı raylan açı- lış gününe yetiştiremedikleri için dava ediyor. Ek sorunlar çıkmazsa haziran ayında yapılması planlanan ilk tur- dan önce ise birkaç yüz kişilik bir yolcu ekibı 31 millık volculuğu ger- çekleştirmiş olacak. Tren bu yılın başında. Avrupa Yatınm Bankası finansörlerini taşıdı. Finansörler yolculuk için para ödememekle bir- likte, projeye 100 milyon sterlin borç vermişlerdi. Bır başka grup da. tünelden trenle değil >aya olarak geçecek. Resmi açılıştan üç ay önce, şubat ayında İngiltere Yardım Sevenler Derneği'- nden bir grup deniz altında, 31 mil- lik (yaklaşık 50 kilometre) biryolcu- luğa çıkacak. Aynı yolu kat etmiş olan Fransız öğrenciler ve (söylentiye göre) ku- duz tilkiler dışında, tünel önümüz- deki bahar bır akşam yemeği için kullanılacak. Birçeşit kutlama nite- liğindeki akşam yemeği için, Fransa ilc İngiltere'nin orta noktası seçile- cek. Gelecek yaz Folkestone ter- minaline ulaşan sürüciîler. kendile- rini saat başı Fransa'ya taşıyacak en az iki tren bulacaklar. Beklemeleri gerekiyorsa, Folkestone'daki. 30 bin araca hizmet edebilen park alanlanndan yararlanabilecekler. Tayvan Cumhurbaşkanı Lee Tenghui, demokrasiye geçmediği sürece ülkesinin Kıta Çini'ne katılmayacağını söyledi Tayvan yakın gelecekte Çin'e bağlanmayacak £t T ayvan Cumhurbaşkanı Lee Tenghui göreve geldıği 1988 vılından bugüne kadar ilk kez Batılı bir gazetenin Pekın muhabir- leriyle görüştü. Tav van doğumlu bir Çinli olan ve eğuimini Japonya'da ve ABDde yapan Tenghui, Cum- hurbaşkanlığı Sarayı'na dönüştü- rülmüş eski Japon Sömürge Valiliği Konağı'nda Le Monde'un soru- lannı yanıtladı. Le Monde: Çin Cumhuriyeti (Tayvan) 10 ekimde 82. yıldönürnü- nü kutladı. Yönetıminiz 1971'de aynldığı Bırleşmiş Milletler'e yeni- den katılmak için bir kampanya başlattı. Tayvan hangi nedenlerden dolayı Birleşmiş Milletler'e yeniden katılmak zorunda? Tenghui: Çin Cumhunyeti 22 yıl boyunca Birleşmiş Milletler'in dı- şında bırakıldı. Uluslararası toplu- luk, Soğuk Savaş sırasında Sovyet- ler Bırliği'ne karşı koymak amacıyla Çinli komünistlerle çalışmak isti- yordu. Gittikçe etkili olan birçok Üçüncü Dünya ülkesi Çinli komü- nistlerin sözcülüğünü yaptı. Zaman içinde. Çin Cumhunyeti. demokra- tik ve ekonomik olarak güçlü bir ulusa dönüştü. Birleşmiş Milletler'in 2758 nolu karan>la Çinli komünistlerin temsil sorunu çözümlendi, ancak 21 mil- yon Tayvanlının temsil hakkı hiçbir şekilde göz önüne alınmadı. Bu çok üzücü. Bize hak ettiğimiz. adil statü verilmedi. Değerlendirme hatalannı düzeltmek ve varolduğumuz gerçe- ğini yeniden ortaya koymak istiyo- HongKong'un 1997'de Çin'e bağlanmasının ardından sıra Tayvan'a gelecek. Ancak Tenghui, birleşmeyi önleyen en büyük engel olarak Komünist Çin'in Marksizm-Leninizm'e olan inatçı bağımhlığını görüyor. Eğer Kıta Çini özgür başına izin verirse, politik çoğulculuğu uygulamaya sokarsa ve serbest seçimler düzenlerse birleşme hemen gerçekleşir. H A Y N A N F İ L İ P İ N L E R ruz. Le Monde: Başan şansınız nedir? Tenghui: Kendimize güveniyoruz ve amacımıza ulaşmadan önce bir- çok engeli aşmak zorunda olduğu- muzun bilincindeyiz. Hükümetimi- zin yetkilileri üye ülkelere Çin Cum- huriyeti'nin Birleşmiş Milletler'e katılmasının gerçek anlamını açıklı- yor. Katılımın dünyasallığı ilkesini göz önüne alacaklannı ve olayı ob- jektif olarak inceleyeceklerini umu- yoruz. Deng'in bunu anlamayacağindan korkuyorum. Le Monde: Sizin Birleşmiş Millet- ler'e girmek için gösterdiğiniz çaba- yı desteklemeyi, Pekin'in düşmanca tepki vermesini körüklemek olarak değerlendiren Batılı ülkelerin kaygı- sına nasıl yanıt veriyorsunuz Tenghui: Birleşmiş Milletler'in Genel Kurulu'nun açılışında yedi üye ülkemizin dönüşünden yana bir öneri sundu. Komünist Çın'in buna var gücüyle karşı cıkacağı önceden belliydi. Çinli komünistler, Tayvan Boğazı'nın iki yakasının bölünmüş olduğu ve ayn şekilde yönetildiğı gerçeğini gizliyor. Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra, uluslararası topluluk, işbirli- ğinin çarpışmanın yerinı alacağı bir döneme girdi. Komünist Çinlilerin keyfı tepkılerinden etkilenmcmelen gerekli. Güncel sorunlan zaman aşı- mına uğramış kavramlarla çözmek istemeye yönelik ınatlan açıklana- maz. Uluslararası dostuklanmız be- lirli bir yere geldığinde bızim savaşı- mımıza inat yapacak durumda ol- mayacaklar. Bazılan Asya'da, Tay- van, Birleşmiş Milletler'e girmeyi başanrsa bırçok uluslararası sorun- da Kıta Çini ile aynı konuma gelece- ğini düşünüyor. Ülkemiz banşa ve insan refahına öncelik veren politi- kasını hepsürdürdü. 1945-71 yıllan arasında Birleşmiş Milletler'de kul- landığımız oyîar bunu kanıtlıyor. Tekrar katıldıktan sonra. Birleşmiş Milletler ilkelerinin ruhu, oylanmızı yönlendirecek. Bir gün her Çinlinin demokratik ve özgür bir yaşam şek- line sahip olacağı düşüncesi içinde politik çoğulculuğun gerçekleşmesi- ne açığım. ITay\an'ın Çin ile birleşme koşulları Le Monde: Yönetiminiz Çin'in gecici olarak bölündüğü gerçeğinı kabul ediyor. Tayvan, Kıta Çini ile yeniden bırleşmek ıçın hangi koşul- lan öne sürüyor? Bu koşullar Deng'in ölümünden sonra değişebi- lecek mi? Tenghui: Bızı ayıran toplumsal, ekonomik. politik vc kültürel plan- lardaki aynlık sona erdiğinde birleş- me zamanı gelecek. Üç evre öngörü- yoruz: İlk evre karşılıklı ilişki. ikınci evre karşılıklı güven ve işbirliği, son evre inceleme ve birleşme. İlk evre- de. Çin Cumhuriyeti düşmanlığı sona erdirme>i ve boğazın iki yakası arasında karşılıklı anlayışı geliştir- meyi umuyor. 1991 mayısında 40 yıldır vıpranan askeri muhalefetin yerine Batılı yöntemlen koymayı amaçlayan bir önlem kabul edıldi. Kıla Çinı'nin vönelicilennin güç kullanmaktan vazgeçcceğini umu- yoruz. Onlar da birleşme için bunun gereklı olduğunu anlayacak. Ucng'- in ölümünden sonra Kıta Çim'nde neler olacağını önceden kcstınnek oldukça zor. Birleşmeyi önleyen en büyük engel Komünist Çin'in Marksizm-Leninizm'e olan inatçı bağımlılığı. Eğer Kıta Çini özgür başına izin verirse. politik çoğulcu- luğu uygulamaya sokarsa ve serbest seçimler düzenlerse birleşme hemen gerçekleşir. Bu gün için Pekinli yöneüciler Tay- van sorununu anlamayı başara- mıyor. Bır Tayvan Cumhuriyeti ku- rulması olasılığı tamamen dışla- nıyor. Bugün Tayvan'da, bağımsız- lıktan. eylem ve düşünce özgürlü- ğündcn tamamen yararlanan bir Çin Cumhuriyeti var. IDeng demokrasinin ne olduğunu bilmiyor Le Monde: Deng için bır mesajı- nız var mı? Tenghui: Anlayamamasından korkuyorum! Pekin'in yöneticileri birçok scsin olduğu çoğulcu bir top- lumun ne olduğunu bilmiyor. Onla- rasizaçıklaym! Le Monde: Demokratikleşmenin düzensizlikle aynı anlamda olduğu- nu düşünenlere nasıl cevap veriyor- sunuz? Tenghui: Demokratikleşme açlık gıbıdir. Tayvanlılar demokrasiye aç. Bugün biraz oburlar. düzelecekler. Le Monde: Tayvan. tarihinde ilk kez. Batı demokrasisinin ölçülerine yakın bır biçımde, Çinlilerin bir bö- İümü tarafından yönetiliyor. Bunu Pekin'in durmak bilmeyen birleşme çağnlanyla nasıl bağdaştınyorsu- nuz? Tenghui: 1949'dan beri Tayvan'ı ve ona bağlı adalan. Çin'le birleş- medcn önce, kalkındırma>a öncelik veriyoruz Son beş yıl içinde. sürekli olarak demokratikleşme için çabş- tım. Demokratikleşme. yalnızca bir iç uzlaşma oluşturmaya yardım et- miyor. a>nı zamanda Asya'daki de- gişimi etkin bir biçimde sürdürmek için çok hassas bır silahı da oluştu- ruyor. IBanş kuvvet kullanarak sağlanır Le Monde: Hâlâ Çin'in saidırması tehlikesi var mı? Tenghui: Bu tehlike her zaman var. Kıta yöneticileri. birleşme soru- nunun çözümlenmesi için güç kulla- nımına gidebıleceklerini belirtiyor. Le Monde: Körfez Savaşf ndan ve eski Yugoslavya'da yaşananlardan Tayvan'm çıkartabileceği bir ders olabileceğıni düşünüyor musunuz? Tenghui: Buradan çıkartılacak ders. bir ulusun güvenlığinin bütü- nüyledışabağlanamayacağıdır. Her zaman. banşın vegüvenliğin kuvvet kullanılarak sağlanabileceğine inan- dım. Sonyıllarda. Fransa ve ABD'- den yüksek performanslı savaş uçaklannı satın almamızın nedeni, savunmamızı güçlendirmek ve cay- dırma kuvvetimizi arttırmaktır. Le Moıde: 1997'de Hong Kong'- un Çin c bağlanmasmdan sonra iz- leyeceğinız politika ne olacak? Tenghri: Birleşmenin amacı de- mokratik. özgür. refah içinde, mut- lu bır Çın yaratmak olmalıdır. Bir- leşmeden sonrakı ulusal sistem üze- rine bir önyargımız yok. Ama bu- günkü politik ve ekonomik farklar, yakın b,r gelecekte Büyük Çin'in oluşmas,nı zorlaştınyor. " Francis Derort