Katalog

2 TEMMUZ 1990 EKONOMİ CUMHURtYET/13 Türk-Alman kredi özel fonu • ANKARA (ANKA) — Türkiye ile Federal Almanya arasında 1972 yüında imzalanan bir anlaşmayla oluşturulan kredi özel fonuna taraflar fon için 32'şer milyon mark tahsis edecekler ve bu işlem 1990 yüı içinde tamamlanacak. 64 milyon marlun 22 milyon markıT ialk Bankası'nca kişiler .arafından kurulan işletmeler programı için kullanılacak. 22 milyon marklık bir bölüm, Tûrkiye Kalkınma Bankası'nca Türk işçi şirketlerinin rehabilitasyonu ve desteklenmesi amacıyla harcanacak. 20 milyon mark da çevre sağhğının konınmasına ilişkin Önlemler ile öz sermaye yaratüması için kullanıl&cak* Hasat Bayramı • TEKİRDAĞ (Canhuriyet) — Tarım Orman ve Köyişleri Bakanı Lütfullah Kayalar, tanm alanlannın tttmünün kullanıldığını hatırlatarak artan nüfusa paralel olarak tanmda dekara düşen verimi arttırmayı planladıklarını soyledi. lekirdağ'da Uk kez düzenlenen Hasat Bavramf nda konuşan Bakan Kayalar, buğday alanınm bir bölümünü biçerdöverle biçerek bayramı başlatü. Doğalgazda îndirim • ANKARA (AA) — Ankara Büyükşehir **elediye Başkanı Murat -irayalçm, doğalgazın metreküp fiyatında 60 lira indirim yapıldığını bildirdi. Karayalçm yaptığı yazüı açıklamada, BOTAŞ'ın, belediyelere teslim fiyatlannda indirim yaptığını hatırlatarak EGO Genel Müdürlüğü'nün temmuz ayından başlayarak doğalgaz metreküp fiyatıru konutlar için SSO liradan 490 liraya indirme karan aldığını bildirdi. ANSA kapatıbyor • KOCAELİ (AA) — Kocaelı'nde yaklaşık 14 aydır grevde bulunan ANSA ilaç hammaddekri fabrikasının işveren taraîından kapatılması kararlaştırıldı. Kısa adı olan Antibiyotik ve İlaç Hammaddeleri Sanayii'nin yönetim kurulu tarafından dün yapılan yazılı açıklamada, antibiyotik ve ilaç hammaddesinin "sıfır gümrükle" ithaline izin verilmesi ve fonlarm yetersiz düzeyde tutulması nedeniyle, yerli üretimin ithal mallar karşısında rekabet olanağının ortadan Jktıfc savunuldu. xiet Holding'den borsa aracılıgı • ANKARA (ANKA) — Net Holding borsada aracılık yapmak üzere bir menkul kıymetler şirketi kurdu. 5 milyar lira sermayeyle kurulan Global Menkul Değerler A.ŞÎnin sermayesinin yüzde 99.75'i Net Holding'e ait. Geri kalan 0.25'lik bölûm ise Mete Sayıcı, Mehmet Kutman, Sinan Yılburak, tbrahim Ünlü ve Sedat Alsancak arasında eşit olarak paylaşıldı. Metaş'ta üçüncü izin • İZMİR (ANKA) — Bankalara olan 240 milyar liralık borcu yüzünden 4 mayıstan bu yana üretim yapamayan Türkiye'nin önde gelen özel sektör demir-çelik üreticilerinden Metaş, işçilerini üçüncü kez izne çıkardı. Metaş'ı kurtarmak için alacakh durumundaki bankalann alacaklannın karşılığında kuruluştan hisse almaları için "tarafsız uzman banka" tarafından hazırlanan ve hükümete de gönderilen rapor bayram sonrasında değerlendirilecek. Umit Besen oto ithalatçısı • ANKARA (ANKA) — Otomobil ithalatı furyasına taverna müziğinin ünlü •nlerinden Umit Besen de *• .uldı. Besen, eşiyle birlikte "Besen Otomotiv Pazarlama Limited" adıyla otomobil ithal etmek üzere bir şirket kurdu. Şirketin sermayesi S0 milyon lira olarak belirlendi. Şirketin müdürlüğüne ise ilk 10 yıl için ümit Besen getirildi. Şirket hisselerının yüzde 60*1 Ümit Besen'e, yüzde 40*ı ise eşi Emel Besen'e ait bulunuyor. Mutfakta soluk alma dönemi Tgeç< Dört kişilik bir ailenin sağlıkh beslenmesi #Mutfak masraflarındaki bu yerinde sayışta, için gerekli mutfak harcaması haziran aymda /önceki ay büyük sıçrama gösteren meyve kaydadeğer bir artış göstermedi. Esnaf, m/fiyatlannda izlenen gerileme ile patates ve geçen ay satışların büyük ölçüde gerilemiş y soğanda yeni ürünün piyasaya çıkması etkili olmasındanşikâyetçi. oldu. Geçen ay 9 kalem mal zam gördü. Ekonomi Servisi — Mutfakta bayram sevinci yaşanıyor. Haziran ayında mutfak harcaması kayda değer bir artış göstermedi. lstan- bul'da yaşayan 4 kişilik bir ailenin aylık mutfak gideri yalmzca 287 liralık artışla 709 bin 156 liradan 709 bin 393 liraya çıktı. Mutfak harcamasındaki bu yerinde sayışta mayıs ayında mutfak enflasyonu- nun çivisini çıkaran meyve fiyat- lannın gerileme göstermesinin ve özellikle yeni ürünün piyasaya gir- mesiyle fiyatları düşen patatesle soğanın rol oynadığı dikkat çeki- yor. Esnaf, haziran ayında satışların düşmesinden yakımyor. Satışlar- daki düşüşü öncelikle bayram ta- tili dolayısıyla şehrin boşalması- na bağlayan esnaf, bayram sotıra- suu iple çektiğini belirtiyor. Bay- ram sonrasında esnafın umudu Almanya'dan gelen gurbetcilerin piyasayı yeniden canlandırması. Satışlardaki düşüşlerin haziran ayının ortasından itibaren had saf- haya ulaştığı belirtiliyor. Satış dü- şüşü, fiyat artışını engelliyor. Haziran ayında mutfak harca- ması kapsamındaki birçok gıda maddesine yüzde 2-16 arasında zam geldi. Yüzde 16 ile cay, hazi- ran ayının zam sampiyonu oldu. Çay-Kur'un 11 hazdranda satış fi- yatlannı yeniden ayarlamasıyla bir kiloluk Kametya çayırun fıyatı 7 bin 800 liradan 9 bin liraya çıktı. Çayı mayıs ayından bu yai« din- mek bilmeyen et fiyatlan îzledi. Et, yüzde 12 artarak ortalama 13 bin 335 liradan İS bin liraya fır- ladı. Geçen ay ayrıca un fiyatlan yüzde 10, yumurta yüzde 8, mar- garin ve yoğurt yüzde 4, peynir ve ayçiçekyağı da yüzde 3 zam gör- dü. Zeytin fiyatlannın da haziran aymda yükselişe geçtiği gözlendi. "Marmarabirlik'in ay içinde zey- tin fiyatlanna yüzde 12-30 arasın- da değişen oranlarda zam yapması zeytin fiyatlannın yükselmesinde etkili oldu. Piyasada 5 bin liraya dahi zeytin bıüunabilirken en iyi kalite zeytinin 18 bin liraya kadar çıktığı dikkat çekiyor. Zeytin sa- tıcılan, her geçen gün zeytin kali- tesinin düştüğünü, ancak fiyatla- nn kaliteyle ters orantılı olarak İstanbulda yaşayan 4 kişilik bir ailenin aylık mutfak harcaması ffystı Haziran tlyjtı AH* Man Haziran I * H Peynır m Zeytin • Şeker M S 3 * • Ekmek • Sût • Yumurta • Yoğurt H Un M Makarna E Pirinç • BaMiyat m Patates 1 Sogan W Sebze * | Meyve W Margann m Ayçiçekyaöı m Zeytinyagı H Tereyağı Ü j Tûpgaz 12 kg. ü TOPLAM 14.500 15.835 3.235 7.700 13.335 400 1.700 217 2.965 1.300 1.750 3.050 2.685 1.400 2.585 2.185 3.996 3.600 3.270 8.165 15.670 12.850 15.000 16.500 3.235 9.000 15.000 400 1.700 235 3.100 1.433 1.750 3.050 2.685 1.300 1.417 2.292 3.050 3.733 3.367 8.165 16.000 12.850 4 kg. 1.5 kg. 6 kg. 0.8 kg. 15 kg. 72 adet 15 It. 90 adet 15 kg. 3kg. 2kg. 4kg. 4.5 kg. 8kg. 6 kg. 30 kg. 30 kg. 2kg. 1kg. 1 kg 0.5 kg. 1 adet 58.000 23.753 19.410 6.160 200.025 28.800 25.500 19.530 44.775 3.900 3.500 12.200 12.083 11.200 15.510 65.550 119.940 7.200 3.270 8.165 7.835 12.850 709.156 60.000 1 24.750 i 19.410 i 7.200 i 225.000 I 28.800 1 25.550 11 21.150 1 46.500 i 4.300 1 3.500 1 12.200 1 12.063 1 10.400 I 8.502 1 68.750 i 91.500 I 7.467 i 3.367 I 8.165 1 8.000 1 12.850 1 709.393 1 [ Vrfr ı ^UJı 1 f?Sn, i t>?$\ 1 mia « r Piv JL f rU RvX v. PXvIvXv flvX*XvX I'X*X'I'Xv arttığmı belirtiyorlar. Fiyatlardaki amşte bu yü kar yagmaraasından dolayı zeytinin üretiminin azalmasımn etkili ol- duğu ve elinde az miktarda zeytin bulunan üretidnin zeytini en az 1 yü havuzlarda bekletmek yerine hemen satışa sunmasının da kali- teyi düşürdüğü söyleniyor. Geçen ay sebze fiyatlarında da yüzde 5'lik bir artış gözlendi. Ay içinde 4 bin liraya dek çıkan do- raates fiyatlan ay sonunda 1000-2000 liraya kadar düşse de diğer sebze fiyatlan ortalamayı yükseltti. Örneğin ayşekadın fa- sulye hâlâ 4000-5000 liradan sa- nlıyor. Sebze fiyatlarında özellikle temmuz aymda bir düşüş yaşana- cagı belirtiliyor. Geçen ay mutfak enflasyonunu yerinde saydıran en büyük etken patates, soğan ve meyve fiyailann- daki düşüşler oldu. Mayıs ayında mutfak enflasyonunun çivisini 'çıkartan' meyve fiyatlan haziran ayında yüzde 24 oranında azalma gösterdi. Boylece mayıs ayında meyve için toplam 119 bin 940 li- ra harcamak zorunda kalan 4 ki- şilik ailenin haziran ayuıdaki mey- ve faturası 91 bin 500 liraya düş- tü. Yine de Istanbul'da yaşayan 4 kişilik bir aile, sağhklı beslenebil- mek için toplam mutfak haıcama- sının yaklaşık yüzde 13'unü mey- veye ayırmak zorunda kaüyor. Haziran aymda en pahalı yaz mey- vesinin kiraz olduğu dikkat çeki- yor. Bazı yerlerde kiraz fiyatlan 6 bin liraya kadar çıkıyor. Piyasada bu fiyat artışıran nedeni, "Ytgmnr yaidı bö>k oldu" diye özetleniyor. 1989 yıh ve 1990"ın ilk aylann- da "zamlanndan en çok söz ettireo" soğanda ise fiyat düşüş- leri sürüyor. Yeni ürünün piyasa- ya çıkması ve çoğalması geçen ay soğan fiyatlannı yuzde 45 düşür- dü. Istanbullular önceki ay orta- lama 2 bin 585 liradan yedikleri soğan için haziran ayında 1417 li- ra ödediler. Soğanın kardeşi pata- tesin fiyatı da haziran aymda yüz- de 7 düştü. Haziran ayında fıyatı değişme- yen tcmel gıda maddeleri ise şun- lar: Şeker, ekmek, süt, makarna, pirinc, bakliyat, zeytinyağı ve tüp- gaz. Ette fiyatl şahlandı 'Et deposu' Erzurum'da et fiyatları son 6 ayda üçe katlandı. İstanbul'da haziran artışı yüzde 12 oldu. Ekonomi Servisi—Et fiyat- lannın 'önienetneyen' yükseM- şi sürüyor. Etboykotuylabaş- layanvebayram nedeniyle üre- ticinin hayvanını kesmeyip kurbanlık olarak saklamasıy- la şahlanan et fıyatlanndaki artışm bayram sonrası da süre- ceği belirtiliyor. tstanbul'daet fiyatlan, 15 bine ulaştı. Anadolu Ajansı Erzurum Bürosu'nun haberine göre Er- zurum'da et fiyatlan son 6 ay içinde 3'ekaüandı. Erzurum'- da kilosu 4 bin liradan satılan etin bugün 12 bin liradan satıl- dığı belirtiliyor veet fiyatlan- nın yem fiyatlanna paralel ola- rak arttığı söyleniyor. Erzu- rum Ziraat Odası Başkanı Hn- Usi Aksu, bölgede hayvancıhk- la uğrasan çi tfçinin zor günler yasadığuu betirterek "Bölge- «ataıak daraB«ada katayor. siz. Yen fiyattan ise rthrekM uHyor"dedi. öte yandan tzmir'de et fi- yatlan haziran aymda 3 bin li- ra zanüanarak 16 bin liraya çıktı. tzmir Perakend«ci Ka- saplar Dernefi Başkanı Aydın Mestaa, devlet eiiyle besiciliği teşvik edici önlemlerin alınma- sun zorunlu gördüklerini belir- terek gerekli önlemlerin alın- maması durumunda yü sonun- da et fıyatlanmn 25 bin lirayı bulmasından endişe enikierini söyledi. Ozelleştirmenin karanlık yüzü Özelsektöre devredüen 8 kuriıluşâKOftan 27.6 milyar lira tazepara aktı, sonuç alınamadı ANKARA (AA) — Kamunun yanm ka- lan ve özel sektöre devredilen tesislerinden hedeflenen sonuç alınamadı. özel sektöre devredilen ve Kamu Ortak- lığı Fonu'ndan (KOF) milyarlarca lira ta- ze finansman sağlanan tesislerden önemli bir bölümü ya düşük kapasite ile çalışıyor ya da mahkemelik durumda bulunuyor. Kamu Ortakbğı Idaresi yetkililerinden edinilen bilgiye göre 1986 yılından bu ya- na özel sektöre devredilen toplam 13 ku- ruluştan 8'ine KOFtan yaklaşık 27.6 mil- yar lira taze para sağlandı. Bu tesislerden sadece hisselerinin yüzde 85*i Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı 1da- resi, yüzde 15'i de Sümerbank Holding'e ait olan Kalkınmada öncelikli Yöreler Tekstil Yatınm Holding A-Şîye (KÖY- TEKS) devredilen kuruluşlar rantabl çalı- şır durumda. Bu yatınmlardan 3 milyar liraya 9 yıl va- deyle Aras Tekstil San. Tic. A.Ş:ye satılan ve KOF tarafından yatınm ve işletme kre- disi ile katılım payı olarak 9.6 milyar lira taze para sağlanan "Igdır Entegre Pamuklo Tesisleri", çalışraaz durumda bulunuyor. "Arts Tekstil A.Ş." de KOF'a olan kredi borçlan dolayısıyla mahkemeye verildi. Şir- ket bugüne kadar KOF'a hiçbir geri öde- mede bulunmadı. Erzurum'da bulunan ve Oscar tnşaat ve Ticaret A.Ş!ye 10 yıl vade ile 3 railyar lira karşılığında devredilen "Tortum Yünlo Sanayii" de Iğdır Entegre Tesisleri'yle ay- BiR MESLEK' İLLÜSTRATÖRLÜK ru kaderi paylaşıyor. Geçen ocak ayında tü- müyle işletmeye alınması gereken tesiste, sadece iplik bölümü tamamlanabildi. Do- kuma bölümündeki yatınm gerçekleşme- si ise sıfır düzeyinde. KOF'tan 5.6 milyar lira yatınm kredisi sağlanılan Oscar A^. de KOFa olan kredi borcunu geri ödeme- diği için idare ile mahkemelik oldu. Hisselerinin yüzde 51'i Türkiye Kalkın- ma Vakfı'na ait olan ve 1.3 milyar lira ya- tınm ve işletme kredisi sağlanılan Bingöl Yem, Snt ve Besicilik A.Ş, "süt temininde- ki göçittkler ve besiciye nzun süreli avans Yenne" dolayısıyla düşük kapasite ile ça- lışıyor. Tokat tl özel tdaresi ile köy tüzel kişile- rinden oluşan şirkete devredilen Semas S*n. A^.*ye de 104 milyon lira yatınm kre- disi sağlandı. Bu tesis de talep azlığı dola- yısıyla düşük kapasite kullanıyor. 1986 yılında 9 ydlığına Peysan Gıda A.Şye kiralanan Kars Süt Fabrikaa'run ya- tınm aşaması yüzde 80 düzeyinde tamam- landı. Bu şirkete KOF'tan 1.1 milyar lira tutannda yatınm ve işletme kredisi sağlan- masına karşın, fabrika yüzde 10'luk kapa- siteyle çalışır durumda bulunuyor. KÖYTEKS tarafmdan devralınan "Yoz- gat Yerköy Tesisleri", "Kesldn Kalıp Imal Fabrikası", "Siirt Peynir ve Tereyagı Fabrikalan" programlanan biçimde işlet- meye alındı ve KOF'tan toplam 9.9 milyar lira taze para aktanldı. 6 Gerçek' bir hayal yaratmak tllüstratör "illüzyo- nist" gibidir. Insana geıçek dışı gelebile- cek kadar gerçek, "kusursuz" bir domates yaratabilir. Zaten sözcükler "illüzyonu" hayal, "illüstrasyonu" da hayal yaratmak olarak tanırnhyor. ESER ATtLLA "tllüstratör, bir yanıyla görsel anlabmda olanaksızı olanakb kı- l u kişidir. Gerçek dışı olacak ka- dar gerçektir yaptıklan. tllüstra- tör. yazılı anlaümı desteklemek, çtkici kılmak, mesajı daha iyi ile- tebibnek için bunlan iHüstrasyon- la besier." tllüstratörluk, tellafu- zu zor, tammlaması zor, tanıtüma- sı zor bir meslek. Emre Senan Uygulamalı Endüst- ri Sanatlan Yüksekokulu Grafik Bolümü'nden mezun olmuş. Öğ- renciliğinde çizgi filmcilik yapmış, mezun olduktan sonra okuduğu okula asistan olarak girmiş. YÖK'le beraber buradaki görevi- EMRE SENAN — İDiistTatörieri ressamlardan konımak gerekir. ni noktalayan Senan, şu anda Reklarnalık A.Ş!nin artdirektörü ve ortagı. Grafik sanatıyla yaşa- mım kazanan Emre Senan, çizgi film ve karikatürle de uğraşıyor. "tDiistrasjon temel olarak resim yapmak anlamına geliyor. Ancak ortada saptanmış bir mesaj olma- sı gerekiyor. Sonucta illüstrasyon, grafik gibi saptanmış bir mesajı görsel ifade etmenin onemli bir yolu. Tasarlanan projeain basılıp çoğalülarak bir ortam içinde var ' olması illüstrasyonun temel varlı- gı." Istanbul'un birçok duvannda görülen Marlboro kovboylanndan çikletlerden çıkan karikatürlere, tıp atlaslarında insan vücudunu tanıtan çizgilerden belli bir deta- yı öne çıkaran kesitlere dek her şey illüstrasyonun konusu. lllüstras- Tasarrufları teşvikfonundan % 7'likgeriödeme kesiııti, konıik ödemeAğırANKARA (IJBA) — Sayılan yaklaşık 4,5 milyon olan işçi ve memurdan iki yıldır aybaşlannda zoraki kesilen tasarrufu teşvik ke- sintileri 3 trilyon 321 milyar 15 milyona ulaştı. Buna karşüık ay- basından itibaren tasarrufçulara ödenecek pay "devede kulak" kal- dı. İki yıl boyunca toplam bir mil- yon lirası kesUmiş işçi veya memu- nın alacağı payın sadece 70 bin li- ra olduğu bildirildi. D i j f bir yişle toplanan tasarruflann yüz- de 7'si geri ödenecek. Tempo dergisinin haberine gö- re toplanan paralar, ölen ve emekli olanlara iade edilenlerle Ziraat Bankası'na komisyon ve bilgisayar alırru için odenen 60 milyar lira çıkanhnca, 1 Haziran 1990 itibarıyla 3 trilyon 321 mil- yar 15 milyona ulaştı. Derginin haberinde bu tasarruflann 1 tril- yon 294 milyar 881 milyon liralık bölümü, döviz borçlan nedeniyle büyük bir ekonomik kriz yaşayan TEK'i kurtarmak için kullanıldı. Bu paıayla TEK'in çıkardığı ve iti- bar görmeyen tahviller alındı. 819 milyar 873 milyar lira Kamu Or- taklıgı Fonu'nca ihraç edilen tah- vil ve gelir ortakhğı senetlerine, 162 milyar 997 milyon TPAO tah- vülerine, 743 milyar devlet tahvil- lerine, kalan para da vadeli ve va- desiz banka hesaplanna yatmldı. yonla can sıkıcı bir istatistik se- vimli hale gelebiliyor ya da insa- na gerçekdışı gelebilecek kadar gerçek "kusursuz" bir domates yaratılabiliyor. Yani bir anlamda illüstratör "iDüzyonist" olabiliyor. Zaten sözlükler illüzyonu "hayal" diye, illüstrasyonu da "hayal yaratmak" olarak tanımlıyor. Ama ülüstrasyonun kesinlikle ger- çek kadar gerçek olması gerekiyor. Bir ülüstrasyonda ana amaç ise yazüı anlatımı desteklemek, çekici kılmak, mesajı daha iyi iletebil- mek. "Bir seyi göriintülerken fo- toğraf, yazı düzeni veya dognıdan resim yapabilirsiniz. Saptanmış mesajın nasıl görüntülenecegine karar veren ve nygulayana illüst- ratör denir. Ve sadece resim değil yazı da illüstrasyon oiabilir." Çok uzun yıllardan beri var olan bu mesleği Senan, resmin bir anlamda popülerleşmesi ve ticari anlamda kullanüması olarak özet- liyor ve günümüzde birçok şeyi görüntüleme olanağının doğma- sıyla resimden aynlmaya başlayan mesleğin fotoğrafla ilişkisinin art- tığına değiniyor. Senan, illüstra- törleri ressamlardan korumak ge- rektiğini belirterek bir illüstratör ile ressam arasmdaki farklan şöyle anlatıyor: "Ressam kendi mesajını keodi- si saptıyor ve 'bir' resim yapıyor. Bir illüstratör ise saptanmış me- sajı kâgıda doküyor ve bunlan 'çoğalüyor! Aynca ressamlann ku- rnmsal bir kimliği vardır. lllüstra- töriin yoktur, olmamalıdır da. Ressamlann beUrii tarzlan da var- dır. İllüstratörlerin tarzlan olma- malıdır. Bugün mutfak mikseri, yann çocuk kitabı yapabilirsiniz. Temel endişeler aynı olmakla bir- likte. vardığımız çözüm aynı olma- maİL Dlnstratör olabilmek için ba- sın yayın organları. sanayici ya da dcaretten bir talep gelmesi lazım." Senan, bir illüstratör olabilmek için ise öncelikle çok bakmak, çok okumak, çok iyi bir izleyici olma- nın şart olduğunu söylüyor. Sagra'da üretim durduORDU (AA) — Ordu'da ku- rulu Türkiye'nin en büyük fın- dik mamulleri üreticisi Sagra Gı- da Sanayii ve Ticaret A-Ş!ye bağ- b fabrikada hammadde yoklu- ğu ve borçlar gerekçe gösterile- rek üretime ara verildi. Bir süre önce hammadde yok- luğuna bağh kapasite düşüklü- ğü gerekçe gosterilerek bazı bö- lümlerinden 150'ye yakın işçinin çıkanldığı Sagra'da, işçilerin bü- yük bölümü Tek Gıda-Iş Sendi- kası'na üye olmak için başvuru- da bulunmuştu. Aammadde yokluğu ve artan borçlar yüzünden Uretimi dur- dunnak zorunda kaldıklarını beürten fabrika yetkilileri, "t)re- timin donnasmm işçilerin sendi- kalaşma harekerjyle ilgisi yok" şeklinde konuştular. Sagra Gıda Sanayii ve Tica- ret A.ŞÎdeyaklaşık 2 bin işçi ça- lışıyor. Tarladaki ürüürüne sigorta MALATYA (Cnmhuriyet) — Ürün sigortası konusundaki ça- lışmalann son aşamaya geldiği, bu konuda iki sigorta şirketiyle anlaşma sağlandığı belirtildi. Kooperatifiere ortak üreticile- rin tarladaki ürünlerini olası du- rumlara karşı sigorta ettirmeyi amaçladıklarını vurgulayan Ta- nm Kredi Kooperatifleri Genel Müdür Vekih' Selçuk Şanlıtürk, bu konuda iki sigorta şirketiyle yürüttükleri çalışmalann son aşamaya geldiğini bildirdi. Malatya Ziraat Odası Başka- nı Cahit Asilsoy ise sigorta sis- teminin öncelikle pilot bölgeler- de uygulamaya geçirilerek yurt genelinde yaygınlaştınlmasırun gerektigini savundu. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY Memurlar, Bayramlar, Kolay Olmayan Çözümler Yann bayram. Türkiye Cumhuriyeti'nin üniversite mezunu, 9. derecenin 1. kademesindeki memuru 306 bin lira maaşla giriyor bayrama. Aynı derece ve kademedeki bir oğretmenin maaşı 520 bin lira, bir kaymakam adayının maaşı 940 bin lira, üniversite mezunu bir vaizin maaşı 415 bin lira. 1. derecenin 4. kademesindeki bir genel müdürûn maaşı 1 milyon 650 bin lira dolayında, aynı de- recedeki bir kaymakamın maaşı da onun kadar bir şey. Türkiye'nin bugünkü koşullannda bu maaşlann yeterli oldu- ğunu, istenen nrtelikte hizmet veren bir devlet memurunun eme- ğini karşıladığını söylemek her halde olanaksız. Bu maaşlara yılın ikinci yarısı için yüzde 20 ya da yüzde 25 ya da yüzde 30 zam yapılsa ne olacak? Üniversite mezunu me- murun eline ayda yüzde 30 zamla 90 bin lira fazla gecse bu ne- yi değiştirecek? Maaşı 115 dolardan 150 dolara yükselirse bu memurun hayat standardı mı değışecek? Memurunu makul bir refah düzeyinde yaşatmayı ilke edinmiş ülkelerdeki rnemur ma- aşlarının yanına bile yaklaşabilecek mi bu maaş? Üstetik sûr- mekte olan yüksek enflasyon. bu maaş artışlannı kısa sürede erozyona uğratmayacak mı? İşin bir cephesi bu. Ortaya çıkan tablo hiç de iç açıcı değil. Keşke hükümet yüzde 20'leri 30'ları bir kenara bırakıp memur- larına ikinci yarı yıl için yüzde 100 zam verse diye düşünmek bile mümkün. Ama işin bir de diğer cephesi var. Bu cepheyi de görebilmek için bu yılın ilk dört ayındaki bütçe uygulaması rakamlanna bir- bakalım: 1990 yılı ocak-nisan doneminde bütçe gelir-giderleri Milyar TL. Dolaysız vergi gelirleri 5.766 Dolaylı vergi gelirleri 5.480 Diğer gelirter 2378 TOPLAM GEÜRLER 14.114 Personel giderleri 7.709 Diğer cari gıdeıier 926 Yatınm giderleri 1554 Faiz ödemeleri 3501 Diğer transfer giderleri 3.105 TOPLAM HARCAMALAR 16B85 BÛTÇE AÇIĞI 2.771 Görülüyor ki yılın ilk dört ayında devlet toplam bütçe gelirteri- nin yüzde 55'ini personel giderierine ayırmış, personel giderle- rinin toplam harcamalar içindeki payı da yüzde 46'yı bulmuş. Devlet personeline yapılan ödemeler, toplam dolaysız vergi ge- lırlerinin 2 trilyon lira üzerine çıkarken toplam vergi gelirlerinin yüzde 68'ini alıp götürmüş, devletin bütçesinden yatırımlara ayı- rabildiği miktarın da beş katını bulmuş. Durumu yakın geçmişin rakamlanyla karşılaştırdığımız zaman, personel giderlerinin bütçedeki payının nasıl tırmandığını çok daha net görebiliyoruz. Personel giderlerinin toplam bütçe har- camaları içindeki payı 1986 da yüzde 21.4 iken 1987'de yüzde 22.9'a, 1988'de yüzde 23.6'ya yükselmiş. Geçen yıl 26 Mart se- çimlerinden sonra yapılan yüksek oranlı memur zammı sonu- cunda yüzde 32.2'ye tırmanan personel giderlerinin bütçedeki payı, bu yılın bütçe tasarısında da yüzde 31 dolayında iken ilk dört aylık fiili uygulamada yüzde 46'yı bulmuş. 1989 yılının ilk dört ayı sonunda 2 trilyon 530 milyar lira olan personel harca- malan, bu yılın ilk dort ayı sonunda yüzde 206'lık bir artışla 7 trilyon 709 milyar liraya çıkmış. Şimdi hükümet, memurlara çok cömert olmayan bir zam yapsa We bütçe giderlerinin yandan fazlasını personel giderierine ayır- mak zorunda kalacak. Faiz ödemeleri ve diğer transfeıier de but- çenin yaklaşık yüzde 40'ını alıp gotürüyor. Eh o zaman tabii ya- tırımlara ayıracak kaynak kalmıyor. İşin bu tarafını da zorlarsa- nız, bütçe açıkları büyüyor ve bilinen olumsuz sonuçları do- ğuruyor. O halde çare ne? Memura hiç zam yapmamak ya da çok düşük oranlı zam yap- mak mı? Yoksa memura yüksek oranlı zam yapabilmek için dev- letin gelirlerini daha fazla arttırmak ve sonu enflasyonda biten kısır döngüyü kırmak mı? 1985-88 doneminde personel giderlerinin yaklaşık 15 katı olan dolaysız vergi gelirlerinin şimdi personel giderlerinin yüzde 75'ini ancak karşılayabildiğini görüyoruz. Memura gerçek bir bayram yaptırmak için de galiba işe vergi cephesinden başlamak gerekiyor. Ama Merkez Bankası Başkanı Sayın Saracoğlu'nun geçen gün TUSIAD toplantısında soyledi- ği gibi biz galiba zor kararlardan hep kaçıyoruz, kolay çözümle- re rtibar ederek köklü çözümleri hep geciktirmiş oluyoruz. Daha fazla gecikmeden iyi bayramlar, sevgili okurlar. DÜ3VYADAN KISA KISA • tSRAİL'de ekonomik darboğaz içindeki hükümet, kaynak yaratmak amacıyla, ülkenin üçüncü büyük bankacılık grubundaki hisselerini satıyor. IDB Bankholding Coıporation'un hükümet tarafından satışa çıkanlan hisselerinin oranı yüzde 51. tsrail hükümeti 1983 bankacılık krizi sırasında 7 milyar dolar harcayarak ülkenin önde gelen bankalarıru kamulaştırmıştı. • tSVEÇ'te Sosyal Demokrat Parti, Muhafazakâr Parti ve Halk Partisi, AT üyeliği konusunda görüş birliğine vardıklannı açıkladılar. Ancak îsveç'in 1993'ten önce AT'ye üye olmasının söz konusu olmadığı belirtildi. • M1SIR borç ertelemesi için bu ay içinde gelecek IMF heyetini bekliyor. Mısır resmi makamlan, IMF'nin alınan önlemlerden memnun olduğunu, niyet mektubunun ağustosta imzalanabileceğini belirtiyorlar. • POLONYA'da yiyecek maddeleri ve komür üzerindeki son fiyat kontrolleri de kaldırıldı. Önümüzdeki günlerde PTT hizmetlerinde yüzde 60, radyo-TV ruhsat fiyatlannda yüzde 50, enerji fiyatlarında yüzde 80-100 artış bekleniyor. • tNGtLİZ MUTFACl'nın göründuğünden çok daha kötü durumda olduğu belirlendi. Çevre sağlığı elemanlannın 5000"i aşkın hazır yemek mahallinde yaptığı araştırmada her sekiz işletmeden birinin halk sağhğını tehdit ettiği saptandı. • BATI ALMAN Siemens firması Polonya'da dijital santrai üretecek. Polonya'nm ZWUT firması ile girişilecek ortak yatınmda, Siemens'in payı yüzde 49 olacak. • DOGU ALMANYA'da çelik plastik ve muhtelif boru pazarlamak üzere harekete geçen Batı Alman Thyssen fırması, Doğu Alman VEB Metallurgiehandel ile yan yanya ortak olduğu bir şirket kurdu. DÖVİZKURLARI ı t » i w Dövizin Cirn 1 ABDOoten 1 B.AIman Markı 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şılini 1 Betçıka Frangı 1 Oanimarta Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 Isveç Kronu 1 isviçre Frangı 100 Italyan Lireti 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Sterlin 1 S.Arabistan RryaJi Döviz Alış 2654.68 1592.97 2107.29 225.89 77.61 419.05 678.60 474.64 1416.43 439.99 1877.83 217.24 17.47 9075.83 4632.95 707.89 Oöviz Satış 2660.00 1596.16 2111.51 226.34 77.77 419.89 679.96 475.59 1419.27 440.87 1881.59 217.68 17.50 9094.02 4642.23 709.31 Efektif Alış 2652.03 1591.38 2071.47 225.66 76.29 414.86 667.06 474.17 1415.01 435.59 1875.95 213.55 17.29 8921.54 4628.32 695.86 Efektif Satş 2667.98 1600.95 2117.84 227.02 78.00 421.15 682.00 477.02 1423.53 442.19 •1887.23 218.33 17.55 9121.30 4656.16 711.44