Katalog

CUMHURtYET/6 DIŞ HABERLER 12 ARALIK 1990 KÖRFEZKRİZt Barışçı çözüm yolunda belirsizlikGörüşme tarihine ilişkin olarak ABD ile Irak arasındaki anlaşmazhk, banşçı çözüm umudunu gölgeledi. SSCB, ABD'nin önerisini desteklediğini bildirdi. Dış Haberler Servisi — Irak ve Ku- veyt'teki rehıneler, gruplar halinde ulke- lerine dönerken krizin çözumüne ilişkin belirsizhk de sürüyor SSCB'nın, ABD Dışişleri Bakanı James Baker'ın Bağdat'ı ziyaret için Washington'un önerdığı tarih- leri desteklediği bildirildi. ABD Başkanı George Bush, rehinelerm anlattıklannın, Irak'ın "insanlık suçu" işlediğini kanıt- ladığını söyledi. Korfez krizinin banşçı yolJardan çözü- müne ilişkin umutlar, ABD ile Irak ara- sında yapıJması planlanan göruşmelerin zamaru konusundakı anlaşmazlık nede- niyle düğumlendı. ABD ve Irak dışişleri bakanlannın her ıki ülkemn başkentleri- ne yapacaklan karşılıklı ziyaretJerin tarihi konusunda henüz yeni bir adım atılma- dı. Diplomatik gözlemciler, Irak tarafm- dan öncekı gun yapıJan ve Kuveyt'ten "bir kartş toprak tavizi" verılmeyeceği yönun- dekj açıJdamanın da belırsızlığın oluşma- sında buyuk etken olduğunu beliıtiyor- lar. Bu arada SSCB'nın, ABD Dışişleri Ba- kanı James Baker'ın Bağdat'ı ziyaretı ıçın ABD'nin önerdiği tarihleri desteklediği bildirildi. Kimliğinin gizli kalmasını isteyen bir Sovyet yetkilinin verdiği bilgiye göre SSCB Dışişleri Bakanı Eduard Şevard- nadze, Houston'da Baker'Ia yaptıklan gö- rüşmede, Washington'un önerdiği ziyaret tarihJerini desteklediğini belirtti. Sovyet yetkili, "Amerikan hukümetiııiıı ziyaret tarihleri için gösterdigi sebepleri anlıyonız ve destekliyoruz" dedi. Öte yandan, Cezayır Devlet Başkanı Şadli Bincedid, Korfez knzıne Araplar arasında banşçı bir çozum bulunması amacıyla çıktıgı Ortadoğu gezısınin ılk durağı olan Amman'a gıttı. Amman Havaalam'nda Urdun Kralı Huseyin tarafından karşılanan Bincedid'e Dışişleri Bakanı Sid'Ahmet Gozali eşlik edıyor. Fransa'dan 4 bin asker Fransa'nın 15 ocak tarihine kadar Su- udı Arabıstan'a 4000 asker daha gönde- receği bildirildi. Pans'tekı iyı haber alan kaynaklara go- re, gönderilecek birlıkler 155 mm'lik top- larla donatılmış bir topçu alayı, Amx-30 tipi tanklarla donatılmış bir tankçı ala- yı, bir savaş helikopter alayı ve bir kar- ma alaydan oluşacak ve boylece halen 6250 olan Korfez'dekı Fransız askerı sa- yısı yaklaşık 10 000'e yukselecek. Rehinelerin tahliyesi Bağdat'tan dun 3 uçakla toplam 487 rehine ayrıldı. Irak Havayollan'na bağ- lı bu uçaklardan ılkı 155'ı Japon olmak uzere 159 rehine ile Bangkok'a hareket ettı. Boylece Irak'ta 37 Japon vatandaşı kalmış oluyor. Ikıncı uçak ise hepsı Amerıkalı 15 re- hine ile dun TSI 20.00'de Frankfurt'a ha- valandı. Rehine sayısının az olmasının nedenı ise açıklanmadı. Ikıncı uçaktan birkaç dakıka sonra da uçıincu bir Boeıng, çoğunluğu Ingılız 313 rehine ile Londra'ya havalandı. Mısır'dan kolaylık isteği ABD'nın, Mısır'dan, BM Guvenlik Konseyi'nin Kuveyt'ten çekilmesi için Irak'a tanıdığı sûrenın dolacağı 15 ocak tarihinden itibaren bazı askeri kolayhk- lar sağlanmasını istediği bildirildi. Mısır'da Işçı Partisi'nin yayın organı olan El Şaab gazetesıne göre, Suudi Ara- bistan'dakı Amerikan kuvvetlerinin ko- mutanı Norman Schwarzkopf, geçen haf- ta sonunda, Kahire'ye gelerek Mısır Sa- vunma Bakanı Yusuf Sabri Ebu Taiip ile basından gizli tutulan bir göruşme yap- tı. AmenkaL komutan goruşme sırasında, Mısır'dan 16 ocak tarıhınden itibaren bazı askeri kolaylıklar sağlamasını ve Körfez'e 20 bin asker daha gondermesıni istedik- lerıni bildirdi. ABD'nin, Körfez'deki hava kuvvetleri- nı takvıye etmek ıçın Almanya'nm Bıt- burg kentinde konuşlandınlmış bulunan F-15'lerden bir grubu bölgeye yoliayaca- ğı belirtildi. ABD Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, taktik uçaklann, ha- va üstünlüğünü eie almak ve bombardı- man görevierini desteklemek amacıyla Körfez'e getirileceği kaydedildi, NATO deniz gücü NATO'nun Korfez krizi nedenıyle Ak- denız'deki denız manevrasını yeniden uzatmayı kararlaştırdığı bildirildi. Bruksel'dekı NATO askeri kaynakla- rından alınan bilgiye gore, 10 eylulden bu yana Akdeniz'de bulunan Navocfor- med'e (emre hanr denız gucü) bağlı NA- TO uyesı 8 ulkenin gemıleri bakım için bugun bağlı oldukları lımanlara dönme emrı aldı. NATO Avrupa Muttefık Kuvvetleri Karargahı'ndan yapılan açıklamaya gö- re, Avrupa Muttefik Kuvvetleri Komu- tanı John Galvın, bu gucun 23 ocakta yeniden bir araya gelrnesine, o zamana kadar da bulunduğu Iımanlarda emre hazır beklemesine karar verdi. İNCİRLtK ÜSSÜ^ Türkiye'nin kontrolü altında'EVREN DEĞER ADANA/İNCİRLİK — ABD'lılerın "Ortadoğu ve Lzakdogu'da olası operas- yoolar için tek taktik us" şeklınde adlan- dırdıkları tncirlik Üssu'nün kapılan, Kor- fez knzının başlangıcından bu yana ikinci kez basına açıldı. Usteki gezide basına "Olagan dışı hiçbir durum yok, her şe> egicim faaliyetleri çerçevesindedir" ıma- jı verilmeye çalışıldı. Ussun Turk Komu- tanı Hava Albay Necdel Karademir, üs- te banş lımıtlerı dışında uçak, muhimmat ve personel bulunmadığını belirterek, "tnciriik tesisinin yabancı birlikler tara- fından kullanılması tamamen Turk Ge- nelkurmay Başkanlıgımızın kontrol ve gözeümi altındadır. Vabancı kuvvet un- snrian tarafından muslaküen kullanımı asla soz konusu değildir" dedi Genelkurmay Başkanlığı'nın 3 saatlik izni çerçevesınde uste ılk olarak ussun Türk Komutaru Albay Necdet Karademir tarafından tanıtıcı bir brifing verıldi. Al- bay Karademir, ussun görevini şöyle anlattı: "Savunma Ekonomik İşbirliği Anlaş- ması'na (SEİA) gore dış guvenlik dahil, tesisin tum guvenligini sağlamak, her tur- lii uçuş trafiğinı duzenlemek ve denetle- mek, nizamiyeden yapılan giriş ve çıkış- lan kontrol etmek, Rapier fuzeye klasik nçaksavarlarla meydanın yakın hava sa- vnnmasını sağlamak. ABD inşaat faali- yetlerini kontrol ve koordine etnMk, mey danımıza intikal eden milli filolartmizı desteklemektir." Albay Karademir anlaşmalar gereğı ABD'liler tarafından da yararlanılması- na ızın venlen uste komuta kontrolunun Turk komutanın yetkisı ve sorumluluğun- da olduğunu belırterek, "tnciriik bir NA- TO tesisi olup, Turkiye istediğî zaman is- tediği amaçla bu tessi kısıılamasız olarak kullanabümektedir. Komutanın bilgisi dı- şında hiçbir uçak me>dana iniş kalkış ya- pamaz. Meydanda >apılan butun uçuşlar Turk Genelkurma) Başkanlığı'nın bilgi- si ve izni dahflinde icra edilmekledir" de- Albay Karademir'den- sonra ussun ABD'li Komutan Yardımcısı Albay Gary Lorenz söz aldı. Altaay I-orenz ve Albay Karademir da- ha sonra basın mensuplarının ozellikle ussun Körfez'dekı olası bir sıcak savaşta kullanılıp kullanılama.vacağına ılışkın so- rularıru yanıtladılar. "Askeri çozum soz konusu olursa, buradaki ABD birlikieri- nin gorevi ne olacak?" şeklındekı bir so- ruya Alba> Lorenz, "Turk hukumetinin izni dışında hiçbir şe> yapmayacagız" >a- nıtını verdı. Usteki tum faalıyetierın ola- ğan gösterılmeye çahşıldığına ilişkin so- rulara ise, "Gerçekten olağandışı bir du- rum yok" karşılığmı veren Albay Lorenz, üssıin olası bir mudahaledekı rolüne ılış- kin soruya ise, "kuşku" ile karşılanan şu yanıtı verdi: "Olası bir savaşta kullanılmaması di- ye bir şe> so> letemem. Araa yapılacak her şey Turk hukumetinin izni dahilinde ola- «ktn-." TÜRKİYE/İRAN Velayeti'nin ziyaretiANKARA (Cumhuriyet Burosu) — Iran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velaye- ti'nin bugun başlayacak Ankara zıyare- tinin "gergin" bir riavada geçmesı bekle- niyor. Bu gergınlığe, Velayeti'nin dun ke- sinlik kazanan programında Anıtkabir zi- yaretine yer venlmemesi neden oldu. Tahran yonetımının ulkesınde "Ataturk aleyhinde" propaganda yapılmasına göz- yumması, Turkiye-lran ilişkılerindeki en önemli püruzlerden bırım oluştururken Velayeti'nin programına Anıtkabir'ı al- maması, ziyaretın daha başlamadan gol- gelenmesine yol açtı. Dışişleri Bakanlığı çevrelerı, Ankara'nın Iranlı yetkılilerin resmi zıyaretlen sırasında Anıtkabır'e gıt- memelerınden duyduğu rahatsızlığı Tah- ran'a birçok kereler ilettiğıni anımsatarak "Velayeti'nin bu tavnnın nasıl değerien- dirileceginin takdirini kendilerine bırakı- yoruz" dediler. öte yandan, Velayeti, eski Dışışlerı Ba- kanı Ali Bozer'in Tahran'a ikı ay önce yaptığı resmi ziyaretin iadesi nıtehğini ta- şıyan gezisı sırasında De\ let Bakanı Meh- met Keçeciler ile de bir araya gelecek. Ya- nn sabah gerçekleşecek Keçeciler-Velaye- ti görüşmesimn Iran tarafının isteği uze- rine programa ahndığı öğrenıldı. Bu gö- rüşmede, Türkiye'nin Iran'dan ham pet- rol alımı konusunun gündeme gelmesı bekleniyor. BAŞKA DÜNYA — Dunyamn Körfez dışındaki bölgelerinde insanlar savaşı düşünürierken Suudi çollerine yerieşen ABD askerleri de saraşı yaşıyoriar. (Fotoğraf: AFP) T\ME9 INDERLEMESİ Körfez'de barış senaryolarıDış Haberler Servisi — Körfez krizi- ne diplomatik çözum bulunması umut- ları artarken son gunlerde dış basında ta- raflar arasında gizli pazarhklar yapıldı- ğına ilişkin haberler de yoğunlaşıyor. Ozellikle ABD Başkanı Bıtsb'ün Irak'a göruşünu önermesinden ve Saddam Hu- seyin'in rehineleri bırakmasından sonra bu tur haberlere daha sık rastlandığı goz- leniyor. Ingiliz 'Sky' televizyonu geçen hafta verdiği bir haberde Saddam Huse- yın'in Rumelıa petrol bölgesi iJe Warba ve Bubıyan adalannın kendismde bıra- kılmasına karşılık, Kuveyt'ten çekilme- y\ onerdiğini bildirdi. Haber ABD ve In- giltere tarafından yalanlandı. Pazar gu- nu ise Ingiltere'de çıkan, 'Independent on Sunday' gazetesi, Kuveyt'm Rumelia petrol bölgesi ve Körfez adalan konusun- da Irak'a tavız onerdiğini ilen surdu. An- cak bu haber de Kuveyt yetkililerı tara- fından yalanlandı. Her durumda, Başkan Bush'un Irak'a goruşme onerisinden sonra ABD ile Irak arasında bazı pazarhklar yapılabileceği- ne ilışkm kuşkuiann guçiendıği bir ger- çek. Bu arada şimdiye dek, Körfez'de sa- vaş senaryolan ureten Amerikan basını- nın da barış senaryoları uretmeye başla- dıkları gözleniyor. Amerikan 'Time' dergisi son sayısın- da Körfez'de olası banş senaryoları üze- rinde duruyor. Derginin sıraladığı senar- yolar şöyle: Lahey'de baluşabn: Bu senaryo- da Saddam Huse\in, gorunuşte şartsız olarak Kuveyt'ten tumüyle çekilecek. Ancak Irak'la Kuveyt'in toprak anlaş- mazlıklarını Lahey'dekı Uluslararası Adalet Dıvanı'na gotürmeleri konusun- da ılke anlaşmasına varılacak. Eğer Sad- dam, Kuvayt'ın Rumelia sınınna tecavuz ettığı iddıasım kanıtlayabilirse, tazminat alabılecek. Saddaat'a açık taviz: Bu senar- yoda Kuveyt, Saddam Huseyin'e açıkça taviz vermek durumunda kalacak. Örne- ğin Saddam'm Kuveyt'e olan 15-20 mil- yar dolarlık borcu silinebilir. Ya da Ku- veyt Warba ve Bubiyan adalannı Irak'- a uzun bir süre için kiralayabilir. Dığer bir seçenek, Kuveyt'in Rumelia bölgesini Irak'a terketmesi olabilir. Bölge, petrol bakımından çok zengin olmasına karşın onun kaybı Kuveyt'in buyük petrol zen- ginliğini fazla etkilemez. Işgalden önce Kuveyt, Rumelia'dan gunde 10 bin varil petrol çıkarıyordu. Bu mıktar, Kuveyt'- in toplam 2 mılyon varillik petrol uretı- mının sadece "?» 0,5'ıne eşit. Filistin baglantısı: Bu seçenek, Saddam Huseyin'e psikolojık zafer sağ- lamaya yönelik. Saddam, Kuveyt'ten çe- kilmesine karşılık, ABD ve Sovyetler'den Filistin sorunu için uluslararası konferans toplanacağı vaadini ahr. Gerçı VVashing- ton böyle bir konferansın Kuveyt krizi ile ilgili olmadığmı, bunu bır süredir düşün- mekte olduğunu ilerı surecektir. Ama bu iddiaya pek fazla insanın inanması bek- lenmez. Saddam Huseyin ise krizden, Arap halklarmın kahramanı olarak sıy- rılmış olacaktır Miıttefiklerbı kaygısı: Yukarda- kı senaryolardan hangisi gerçekleşirse gerçekleşsın, ABD ile muttefikleri, Sad- dam Huseyin'den askeri gucu konusun- da tavizler isteyeceklerdir. özelbkle kaygı uyandıran kımyasal ve bıyolojik silahla- rının imha edilmesi, Irak'taki nukleer ça- lışmaların uluslararası denetime tabi ol- ması ve Bağdat'ın nukleer bomba yap- maktan vazgeçmesi, muttefiklerın talep- lerinin başında yer alacaktır. Bu arada Saddam'ın 1 milyonluk ordusunda ındı- rim yapması da istenebilir. Eğer Saddam, silah gucunde ındırım yapmayı kabul etmezse, o zaman ABD, sürekli asken birlık bulundurmaya karar verebilir. örneğin Saddam cekıldikten sonra Kuveyt'te tutulacak 20 bin kışılik kuvvet, Irak'ın olası yenı bır saldırısına karşı caydıncı rol oynayabılır. Olası bir pazarlıgın öğeleri fştoti 2,4 sârâyor ¥msfi tsmu mkâr «^sr Araaarturmımi yumuşaîfp Rumete'yî îrak a &ra*aWff ya da Irak'a K Ö a Mevsımlerde su venlerek batakltk Oftjdoğv koifffifdnsı Saddam, Kuveyt'in ışgalı ile Israıl'ın Arap topraklannı, ışgalı arasında paralellık kuruyor ABD bu benzerlığı reddetmekle bırlıkte Saddan Kuveyt'ten çekıldtkten sonra A r ap- Israıl sorununun uluslararası duzeyde ete alınmasını kabul ettı Mater Sattdam'm gözû Kuveyt'e aıt Bubtyan ve Waıta adalantida h ada da bataktk otuo meskön değftier Sadece Bubtysn'da bır polıs (carakotu var Ancak ıki aûanm bûyiık stratejtk ûfierr» var Irak'm Körte'e çıkışmı engetflyortar Ifak'm Körfe sattf! (sa tetatok oMuğumtan büyük tankerierm yanaşmastfia elvenşfi değıl. Saödam, Şattûörap su yoturtu Iran'a gw verdığJnden, tkl adaya gereksmimt arCb Kuveyt, adafarı Irak'a kıraiamayı ya da vermeyı kabtf edebjBr _.wrtx*s^ arasmda asken denge ıstıyor. fiüvenlik 1—Irak ordvsıı Saddam'm 1 mılyon asken yjjr r~2—Kimyasai t ABD ve müttefıklen Saddam'm z&m% yfeUanm »mha etmesm îstîyonar Saddatı buna karşılık Israıl ın rtükteef sdaManet tmha eîmestro ^teyebtîfr ' 3—Ban? Saddam'tn böseöe sofisr yafatmastnt örîîeyecefc en etklr» yot Köftez öttetenotîe bır!*fer ttıtmak olab*f ANKARA Krize ilişkin tutum arayışıYASEMİN ÇONGAR ~ ANKARA — Turkiye, Körfez krizinin Irak'ın toprak butunluğunu bozması du- rumunda bu ulkeyie arasındaki 1926 Sı- nır Antlaşmasfnı tanımayarak Güneydo- ğu Anadolu sınırlannın yeniden behrlen- mesini isteyecek. Diplomatik kanallar- dan, başta Washington olmak uzere Ba- tı başkentlerıne ıletilen bu göruşün, böl- gede bırJCurt devletinin kurulmasım en- gellemek amacıyla oluşturulduğu öğ- renildı. Körfez krizinin asken ve diplomatik yollardan çozüimesi olasılıklarında nasıl bır pohtika izleyeceğini buyük ölçude be- lirJeyen Ankara, "banşçı" yöntemin ba- şan kazanması durumunda, Irak'ın silah- sızlanma antlaşması imzaJamaya zorlan- ması ve Kuveyt'in ABD'ye bir deniz ussu vermesi yönundeki Amerikan istemleri- ne desteic verecek. Ankara'da ust duzey toplantılarda ele alınan ve siyasi, asl eri, diplomatik çev- relerde onemli görtış ayrılıkları yasanma- sına neden olan "kriz politikası" belırle- me çalışmaları bazı temel eğilımleri or- taya çıkardı. "Diplomatik" ve "askeri" çözum olasılıklarına göre ayn ayn somut- laşan bu eğılimler şöyle sıralamyor: Diplomatik çözüm Ankara, krizin diplomatik yoldan çö- zumu durumunda ABD'nin Suudi Ara- bıstan'dakı askerlennı aşamalı olarak çekmesi gerektiğine ve bu koşulu kabul edeceğine ınanıyor. Ancak Kuveyt'in ve ABD'nin karşılıkh olarak Körfez'de, Ku- veyt kıyılarında ABD'ye bır deniz ussu sağlanması istemini gündeme getirecek- lerı ve bunun kabul edilmesi gerektiği de belirtiliyor. Ankara'dakı yetkilıler, ABD- nin bölgede böyle stratejik bir usse ka- vuşmasının, Türkiye'nin önemini ikinci plana ıtebıleceği yorumlanna katılmıyor ve boyle bır ussun "ABD açısından vaz- geçilmez olmasının yanr sıra Turkiye'ye ak sık bolgeye vonelik askeri roller veril- mek istenmesini de engelleyebileceğini" kaydediyorlar. Askeri çözüm ABD-Irak diyaloğundan sonuç alınma- ması durumunda asken çozumun zorun- lu hale geleceğıni duşunen siyasi ve dip- lomatik yetkilıler, Turk Sılahh Kuvvetle- ri'nın de goruşleri doğruitusunda, Tür- kiye'nin sıcak çatışmanın ıçinde yer ahna- ması gerektiğuii belirtiyorlar. Olası bır as- ken harekâta Turkiye"nin verebileceği destek başkentteki son görüşmelerde şu başlıklarla ele alındı: 1) Savaş, ABD komutaanda ve Kör- \ fez'de halen asker bulunduran ulkelerin katılımıyla yapılır. Türkıye, Körfez'e as- ker göndermezse sıcak çatışmanın parçası olmaz. 2) Askeri harekâta Turkiye zaten Irak- la sınır komşusu olarak etİcin bır katılı- mı "istese de istemese de" gösterecektir. Irak sınırındaki yığınağın guçlendinlmesi gündeme gelebılir. Irak'ın belirh sayıda bırhğirun sınır denetimı içm tutulmasına yol açılması, Türkiye'nin yapabileceği onemli bu- katkıdır. 3) Incirlik Üssu'nun kullanımı yönün- de baskılar artabilir. Ancak Turkiye ge- rek NATO smırlamalan, gerekse bölge- deki konumunu goz önünde tutarak bu ussun kullammmı ancak harekâtm başa- rısı için başka şans kalmaz ve kendisini buyuk bir tehdıt altında hissederse gün- deme getirebıhr. Kürt devletine engel Askeri çözum olasıhğı çerçevesinde, Turkiye'de kaygı yaratan ve Cumhurbaş- kam Turgut Özal'ın "Körfez'e asker gon- dererek orası banş goruşmelerinde masa- da yer edinme" göruşünu gerekçelendir- diği "bagımsız Kurt devleti projeleri" kar- 'şısında yeni bir onlem alındı. , Ankaıa, Irak'ın toprak bütunluğunün bozulması durumunda bu ulkeyie arasın- daki 1926 Sınır Antlaşması'nı geçersiz sa- yacağını Batılı başkentlere hissettırdı. Bu goruş, "1926 Antlaşması'nın Türkiye'nin guneydoğusunda 1926'daki mevcut sınır- larıyla Irak'ın yer aldıgı onkabulune da- yanarak imzalandıgı, bu onkabulun ko- şulları kalkınca, antlaşmanın da geçersiz olacagı" gerekçesıyle açıklandı.