Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİ-RÖPORTAJ 11 KASIM 1990 Insanlar toplu konutları 'evlerV olarak benimsemekte zorlanıyorlar Konutlar toplu,insanlar yalnız n Ulkemizde özellikle 80'li yıllarda yerden mantar biter gibi toplu konut kooperatifleri kurulmaya başlandı. 1960yıIında ülkede 1750 konut kooperatifi ve bunların 80-90 bin üyesi vardı. Bu, ise ülkede 40 bin dolayın konut kooperatifi bulunuyor ve bunların 1 milyonu aşkm üyesi var. • rnsanlarm artık evlerde değil, eve göre daha nesnel yaklaşımlarla ve gruplar düzeyinde değerlendirilen konutlarda yaşarnaya başlamasından oir süre sonra çeşitli sorunlar çıktı. Buralarda yaşayanlarda uyumsuzluklar, çeşitli psikolojik sorunlar görüldü, suç işleme oranı arttı. TÜREY KÖSE IZMİR — "Öyle kısaydı ki zaman/sa- bahla akşam arasında/ogle yoktıı/ve daha şimdiden/o eski bildik topraktan/yuksel- mişti beton dağlar..." Bertolt Brecht'in 1920'lerde yazdığı "Kentlerin Ezici Etkisi Üzerine" adlı şiirde sözunu ettiği bu beton dağlar, toplu konut- lar, kısa surede dunyanın pek çok ülkesinı sardı. Kentlere hızla bu beton blokların grisi egemen olmaya başladı... Insanlann arîık "ev"lerde değil, eve gö- re daha nesnel yaklaşımlarla ve gruplar du- zeyinde değerlendirilen "konuflarda yaşa- maya başlamasından bir süre sonra çeşitli sorunlar ortaya çıktı. İnsanlar bu"konut^ 'ları "ev"leri olarak benimseyemediler. Top- lu konutlarda yaşayanlarda uyumsuzluklar, çeşitli psikolojik sorunlar göruldu. Bu böl- geler, suç işleme oranı yuksek bolgeler du- nımuna geldi. Fransa'da, dunyadaki ilk top- lu konut uygulamalanndan Sarcelle uydu kentınde yaşayanlarda çeşitli psikolojik so- runlar göruldu ve bunlar tıp literaturüne de "sarcellite" adıvla geçti. Insanlann bu tek tip konutlarda "evsizlik" deneyimini yaşa- ıtıası, mutsuz olmaları uzerine bazı ulkeler- de toplu konutlar yıkılmaya başlandı. Bazı ülkelerde de kent yenileme projeleri gunde- nŞe geldi. ! Dunyadaki toplu konut deneyimi -elbette başarılı örnekleri dışında- boyle bir nokta- ya gelirken ulkemizde de özellikle 80'li yıl- Toplu konutlann bogttn artık eski hıa kesilmiş durumda. Binlerce konutluk projelerin inşaatları bugun agır aksak suriıyor. larda yerden mantar biter gibi toplu konut kooperatifleri kurulmaya başlandı. 1960 yı- Iında ülkede 1750 konut kooperatifi ve bun- ların 80-90 bin uyesı vardı. Bugun ise ülke- de 40 bin dolayında konut kooperatifi bu- lunuyor ve bunlann bir milyonu aşkın üyesi var. tktidar ve toplu konutlar tktidar partisi ANAP, kentleri kuşatan gecekondulara karşj "cagdaş vc yasal" ko- nut olarak toplu konut projelerini destek- ledi. 1984 yılında çıkanlan Toplu Konut Ya- sası'nın ardından Toplu Konut Fonu'nun devreye girmesinden sonra 10 bin, 20 bin, 30 bin, 40 bin konutluk projeler başlatıldı. İlk önemli toplu konut projelerinden olan Batı-Kent'i ülkenin her yanında yerel yöne- timlerin de desteklediği Güney-Kent, Kuzey- Kent, Ege-Kent, Dadaşkent, Yenişehir ben- zeri adlar taşıyan toplu konut projeleri iz- ledi. tktidann en büyük propaganda malze- melerinden biri olan toplu konut kredileri bir süre sonra kaynaklardakı daralma ne- deniyle tıkanınca, iki yıl yeni kredi başvu- rusu kabul edilmedi. Bu dönemde binlerce toplu konut kooperatifınin inşaatı durdu. 1989 yılında da yeni bir Toplu Konut Kredi yönetmeliği çıkarıldı. Bu yönetmehkle, her türlü konut kredisinden yararlanmak için bir dizi koşul getinldi. Özetle, parası olma- yana konut sahibi olmak "hayal" oldu. Toplu Konut Fonu'nun eski hızı kesilır- ken başlatılan binlerce konutluk projelerin inşaatları bugun ağır aksak sürüyor. "Ta- mamlama kredisi" benzeri kredilerle bu ko- nutlar tamamlanmaya calışılıyor. Toplu Ko- nut Idaresi yetkililerinden alınan bilgiye gö- re 1984 yılından bu yana 800 bin dolayın- da konut için 4.5 trilyon lira dolayında kredi açıldı ve bu konutlardan 420 bin kadarı da tamamlandı. Batı Kent laboratuvar oldu Toplu Konut Fonu'nun devreye girmesin- den bu yana konu, daha çok "krediler dnr- du", "açıldı", "krediler yetersiz", "inşaatlar durdu" benzeri yakınmalar ve kooperatif skandallan boyutuyla kamuoyunun günde- minde yer aldı. Öretilen konutların konut sorununun çözümünde ne denli sağlıklı çö- zum yolları olduğu pek tariışılmadı. Koo- peratif uyeleri de öncelikle "başlanıu soka- cak bir ev" istiyorlardı, bu evin nitelikleri üzerine düşünen pek yoktu. Turkiye'de toplu konut olayını tartışma gundemine getıren ilk örnek Batı Kent ol- du. Ankara Belediye Başkanı ve Kent Koo- peratiflen Merkez Birliği Başkanı Murat Karayalçın bugün 70 bin kişinin yaşadığı Batı Kent'in alanında "Türkiye'nin Laboratuvan" olduğunu söyluyor. Batı- Kent'in Turkiye'de kurulan ilk kent parça- sı olduğunu vurgulayan Karayalçın, Türki- ye'nin toplu konut deneyımine ilişkin ola- rak da şunları söyledi: "Türkiye'nin 1980-8l'e kadar kentsd bu- yumesinin parsel parsel bu>ume oldugu soylenebilir. 1980'lerin başında Turkiye ilk kez sivil toplum örgiiUerinin öncülüğönde kentlerini yeni bir yöntemle buyutmeye baş- ladı. Bu da yeni kent parçaları ekleyerek kentlerin bujutulmesi vonteroivdi. Bunun onculuguau devlet, ozel sektor yapmadı, kooperatifler vaptı. Bu, Batı Kent'le başla- dı. Burads şu anda 70 bin kişi yaşıyor. Türkiye, yeni kent parçalan nasıl kunılur. sonısnnu daha önce hiç yanıtlamamıştı. Kuşkusuz yeni kent parçalannın oluşmasın- da eksiklikler oldu. Biz Batı Kent'e başla- dıgımızda onumuzde ornek yoktu. Biz bu- rada Turkhe'nin bilgisini ürettik. Batı Kent laboratuvar oldu." Toplu konut nasıl olmalı? Karayalçın toplu konutlara yönelik eleş- tirilere katılmıyor. "Tophı konut yapmak, illa sadece Mok dikmek, yeşil alan yapma- mak değildir. Tam tersine butun bunlann sağlıklı biçimde planlanabileeegi yaklaşımdır" diyor. Bunun nasıl gerçekleş- tirebileceği sorusuna da şu karşıkğı veriyon "Sosyal tesislerin nasıl ve kim tarafından Gençler! 1991 - OSS' de başarılı olıırsanız, Yüksekleri Hedefleyin ve Hava Harp Okulu' na Katılın ! Uzay, havacılık, bilim ve teknoloji, Uçma, yükselme tutkusu alabildiğine, Bilgisayar, Elektronik, Uçak, Makina, İşletme, Yabancı Dil ve Spor.. Yönetmek, yaratmak ve mavi göklerin coşkusu ile bütünleşmek, Yaşayabilmek 21 nci yüzyılı, yaşatabilmek... İşte, Hava Harp Okulu ! 1991 • ÖSS' de başann ve Mükemmelliğe tlk Adımı Hava Harp Okulu' nda atın. BAŞ WRU KOŞULLAR1. 'TC m H Tfrtrt. • Hfl OSSfe pnm, i b* 130 y âm dafıa jttlamk puan Fm JCotan tle TtMmJt Laeirdem Adns Hava Harp Okulu Kayıl Kabul Kotnısyon Başkanltğı MS07, Yejılyurt • Istanbut Tel S73 23 20 HAVA HARP OKULU "yüksekleri hedefleyin" ÇOK AQ KAYBIMIZ Zübeyde Korcan'ın değerlı eşı, Sabah, Yıldız, Sema'nın babaları, Fatma ve Cevdet'ın kaympederi, Yelda ve Küçük Kerim Korcan'ın dedesi. Canımız YAZAR KERİM KORCAN'ı amansız bir hastalık sonucu yitirdik. Cenazesi pazartesı günü (yann) öğlen namazından sonra Kadıköy Söğutluçeşme Camii'nden alınıp, Karacaahmet Mezarüğı'nda toprağa verilecektir. AİLESt yapılacağı konusu onemli. Devlet koopera- tiflere, sen konutu yap gerisi senin isin de- ğil, diyor. Batı ulkelerinde ise bir kuruluş, bir kent parçasırun kurulrjıasının tum isJev- krinden sonımludur. Hatta ticari alanlar da o kuruluşlara verilir ve buradan elde edilen rentlar ile konutlar daha ucuza mal edilir. Turkiye'de bu yaklaşım henuz kurumlaşma- dı. Kooperatif, konutları bitiriyor, sosyal donaü alanlan ise maaJesef devlet tarafın- dan yapılamıyor. Bu, ciddi bir sıkıntı. Turkiye'nin planlama anlayşını degiştümesi gerekiyor. Konut alanlarının en yogun bi- çimde kullamlması için plancılar, mimar- lar kooperatifler sosyal donatıya ya da ko- nut dışı tahsislere fazla onem vermediler. Gereksinmenin ivediiigi nedeniyle mevcırt arsalar yoğun kullanüdı." Karayalçın Turkiye'nin yeni kent parça- lan oluşturmak ve bunu toplu konutla çöz- mek zorunda olduğu kanısında. "Baska yo- lu yok" diyor ve kentleşme hızı bugunku gi- bi surerse 21. yuzyıla gırerken Turkiye'nin >uzde 80-85'inin kentlerde yaşayacağını anımsatıyor. Karayalçın'a göre çevre sorun- lan yaratmadan, çok ciddi bolge planlaması yapılmalı. Ayrıca 1990-2000 yıllan arasın- da 2.5-3 milyar metrekarelik yeni kentsel toprak hazırlanması gerektığiru, bu dönem- de 5 milyon konut yapma zorunluluğunu da unutmamak gerekiyor. Karayalçın ulke- nin artan konut gereksinimıni anlattıktan sonra "Bu buyuklukler onıitnıizde olunca, toplu konut yapımından başka seçenefûniz olmadığı aniaşdıyor" diyor. Tasanmcıya zaman verilmiyor 1981-84 yıllan arasında Batı Kent Genel Koordinatörluğu yapan, 1987 ydına dek de Kent-Koop danışmanı olarak çalışan mimar Ergun Unaran toplu konutlara yönelik eleş- tirilere katıldığını söyluyor. Unaran, Batı- Kent deneyiminin ışığında bu konuda şu de- ğerlendırmeleri yaptı: "Konutlar yapıldıktan sonra birçok insan laboratuvar gibi duşünüyor. Böyle mi ouna- lıydı, diyoıiar. Haklılar. Önemli olan tek- nisvene, tasanmcıya yeterli zamanı verebil- mek. Uygulayıcılar, uç ay sonra temel aül- sın gibi tasarım, yaratma olanaklannı or- tadan kaldıran sınırlamaJar getiriyor. Ay- rıca herkese eşit koşullarda konut yapalım anlayışı var. Projeler genellikle aynı tasa- nm grubunun elinden çıkıyor. Projeler de- ğişik gruplara yaptınlabilir. Ama bekleyen- ler, ne zaman bitecek, diye soruyor. Nasıl olacak, diye degil. Sonra yerel yönetimle- rin projeleri olmasına ragmen çoğu kez att- yapıyı da yetiştiremiyorlar." Unaran Turkiye'de toplu konut deneyi- minin sağlıklı sonuçları olmadığını vurgu- luyor. Uygulamada ölçeği küçulterek zama- nı arttırmak gereğine dikkati çekiyor. Una- ran ayrıca belediye başkanlanna da şöyle sesleniyor: "Olaya kendi döneminizle sınırlı olarak bakmayın. Benim donemimde bu iş bitsin, seçimlerde kuttanavım, demeyin. Bu »nla- >TS değişmeli." Mimarlar ve toplu konutlar Sanat eleştirmeni, romana ve denemeci John Berger "Bizinı zarnanımızdan önce hiçbir za- man bu kadar çok insan yersiz yurtsuz bırakümadı" diyor. Berger bunun nedeninı de "Ev, başlangıçta dunyanın merkeziy- di. Çiinkü bulundugu yerde bir dikey ile bir yatay çizgi kesişir- di. Ev ile karşıhğı bina arasın- da pek az Uişki vardır" sözleriy- le açıklıyor... "Yatay çizgi ile dikey çizgiyi kesiştiren" mimarlar, insanlann "ev"ler yerine "konutlar, top- lu konutlar"da yaşamaya baş- lamalarını nasıl değerlendiri- yor? "Standart insana, standart Sevgili dedemiz YAZAR KERİM KORCAN'i kaybettik. Acımız sonsuzdur. YELDA-KÜÇÜK KERİM KORCAN TORUNLARI VEFAT Kitap dostu, Cumhuriyet Kitap Kulübü'nün destekçisi YAZAR KERİM KORCAN'ı yitirdik. Acımız sonsuzdur. CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ BAŞSAĞUĞI Kıramadım insanın mutluluğa açlığını Her sarıklıyı yadırgama babam sandım Ki oğrendim sonunda zulmun hiçlığinı Danelerı iri iri başaklardan utandım YAZAR KERİM KORCAN'ı yitirdik, unutmayacağız. BARIŞ KİTABEVİ K. MALTEPE OZEL BORA SURUCU KURSU DERŞHAME: ÜSKÜDAR: 343 67 82 PİSTLERİMİ2 KOZYATAĞI: 362 47 33 TARABYA : 162 08 18 Tercıhınızı yaparken dershane ve pıstlerımızı yerınde ınceleyın G£im DUZEYI YUKSEK KAZANÇU OGRENME IMKANI' BuSmtmmm Katftm ktnltğm Prottyomi okjn BuS*mw KatılmM—hğm Prohtyontt oiun «S IM37f|.|MTdveFaa: 1508556 1536814 J542795-156li 51 DERHAL TESLIM TeşhirYeri Yalı Mah. Langa Bostan Sok. No:12/3 Yenikapı Gülsan A.Ş. Tel: 529 61 84 konut", "insan silolan", "in- san dogasına aykın", "yuva de- gil, mal", 'kiimes"... Görüştü- ğumuz mimarlann değerlendir- meleri bu doğrultudaydı. Üsîe- lik altyapı sorunlan olmasa, ge- cekonduiann toplu konutlardan çok daha "sağlıklı, insani" ol- duğunu söyluyorlardı. Tek mımarın elinden çıkmış gibi birörnek konutlardaki mi- mari katkımn sımrlıbğı önemli bir eleştiri konusu. Mimar Ve- dat Oalokay, 'Katkı sınırlı de- gil, hiçbir mimari katkı yok. Ben herhalde bu ülkede ilk 100 mimarın arasındayım. Şimdiye kadar bir tek yerden topiu ko- nut çizme işi gelmedi" diyor... Tek tip aile gibi Vedat Dalokay öncelikle top- lu konutlar projelendirilirken "tiım ailelerin sanki tek tip ai- leymiş gibi bir an ailesi gibi duşünülmesini" eleştiriyor. Da- lokay'a göre "insanları tekdü- ze, suni >aratıklar gibi ele alan bir mimari davranış yanında, gecekondu çok daha dogru. Ge- cekondu toplu konuttan daha iyi." Gecekonduyu insanlann kendi yaşamlanna göre düzen- ledıklerini vurgulayan Dalokay, 1980'den sonra Türkiye'nin toplu konut deneyimini şöyle değerlendirıyor: "Turkiye'de devletin de özd sektörun de konut sorununa ba- kış açısı sakat. Toplu Konut Fo- nu da amacından uzaklaşarak somuru çarkımn içine girdi. Bel- li çevreleri zengin etmeye yara- dı. Sanayileşen Avrupa'da bin- lerce tip konutluk işçi maballe- leri kurularak insan depolan ya- ratıidı ve insanlar buralarda mutsuz oldu. Turkiye bu tecru- belerden hiç yararlannıadı. Çar- çur politikası ile bu guzelim fır- sat yok edildi. Turkiye'de kent- leşme sağlıklı bir yapılaşma de- ğil, bir yıgüma olayı olarak or- taya çıkmaya başladı. Toplu ko- nutta insani bir bannaga soku- yorsun, sonra da bunalıma iti- yorsun." Yana: T*pl« k*avt Mranlı MB?