Catalog

Cumhuriyet Strateji 3 Kasım 2008/227 ST R A T E J İ c 5 istemez BDT’yi olumsuz etkileyecektir. Özellikle de bundan en büyük zararı görecek olan Rusya’nın Sovyet sonrası bu alandaki politikasıdır. sağlanması gündeme Medvedev ve Nazarbayev... gelmiştir. Kazak işadamlarına sağlanacak yatırım kolaylıkları gibi çeşitli konularda tazminat niteliği taşıyan adımların atılacağı, 2122 Eylül’de gerçekleşen Aktöbe zirvesinde Medvedev’e eşlik eden heyette yer alan görevlilerden anlaşılıyordu. Nitekim, Kazakistan topraklarındaki yatırımlara kredi vermek üzere Kazakistan Kalkınma Bankası ile Rus Vneşekonom Bankası arasında anlaşma imzalandı. Bununla birlikte iki ülke, arasındaki demir yolu ulaşımı ve gümrük denetimi işlemlerinin sadeleştirilmesini de içeren çok sayıda anlaşma imzalandı. Aynı zamanda bu gelişmeler, Rusya’nın BDT liderlerinden destek aldığı tek lider olan Nazarbayev’e bir vefa başlayan siyasi krizin derinleşmesine yol grubu oluşturuldu.(3) Gazprom lideri borcu olarak da nitelendirilebilir.(1) açtı ve Yuşçenko’nun Ukrayna Miller, bu adımların Kırgızistan’ın “gaz Kazakistan’da başlatılan bölge Parlamentosu Rada’yı feshetmesiyle bağımlılığından kurtulması” adına ülkeleri arasında gümrük ve ulaşım sonuçlandı. Bu bağlamda ülkedeki yapıldığını belirtti. konusundaki işlemleri kolaylaştırma politikacıların bölünmüşlüğü ve yaşanan Rusya’nın yaptığı yatırım hacmi süreci, daha sonra kapsamlı bir şekilde siyasi belirsizlik, Rada seçimlerini kimin bakımından BDT ülkeleri arasında 10 Ekim’de düzenlenen AET Bişkek kazanacağının kestirilmesini Beyaz Rusya ve Ukrayna’ya öncelik zirvesinde devam etti. BDT zirvesi ile zorlaştırmaktadır. “Turuncuların” verse de, 2000 yılı ile kıyasladığımızda aynı gün gerçekleşen zirve toplantısında seçimlerden güçlü çıkması Ukrayna’nın Orta Asya’ya yatırım hacmini AET’ye üye devletler (Rusya, Beyaz Batı ve NATO yanlısı politikalarını arttırdığını görüyoruz. Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, sürdürmesini sağlayabilir. Rusya yanlısı Özbekistan, Tacikistan), daha önce dile eski Başbakan Yanukoviç’in ve BDT’NİN GELECEĞİ getirilen ortak gümrük fikrini pratik taraftarlarının seçimlerden galibiyetle Bişkek BDT toplantısını önceki uygulamaya koyarak 2010 yılının çıkması ise Ukrayna dış politikasında en zirvelerden ayıran özelliği, Gürcistan’ın sonuna kadar mal, hizmet ve işgücünün azından Rusya’nın daha çok dikkate üyelikten çıktığını açıklamasından sonra serbest dolaşımını öngören Ortak alınması sonucunu doğurabilir. Bu yapılmış olmasıdır. Ukrayna için Gümrük Birliği kurulmasını olasılık Ukrayna’yı BDT ile Gürcistan örneği emsal teşkil eder mi, öngörmektedirler. Bu süreci entegrasyonu derinleştirmeye kadar sorusu kafaları en çok meşgul eden hızlandırmak adına üyeler arasında götürebilir. konulardan biri. Zira Kafkasya’daki “görev paylaşımı” bile yapılmıştır. Buna Zira Sovyetlerin dağılmasının gerginlikte BDT ülkelerinden Gürcü göre, Beyaz Rusya, Gümrük Birliğinin ardından bağımsızlığını kazanan liderine açıkça destek veren tek kişi üzerinden hangi malların ülkelerde dış politika yaklaşımları ulusal Ukrayna lideri Yuşçenko oldu. Hatta taşınabileceğini belirleyen belgeleri menfaat yerine liderlerin dünya Rus basınında Ukrayna’nın Gürcistan’a düzenlemeyi, Kazakistan vergi görüşüne göre şekillenmektedir. Devlet silah satışını düşük fiyatlarla konusunda gerekli belgeleri hazırlamayı geleneği yerleşmiş ülkelerde ise lider gerçekleştirilmesi nedeniyle bu ülkenin üstlendi. Rusya ise tek gümrük tarifesini değişikliğinin ayrıntılar ve üslup dışında ulusal çıkarlarına zarar verdiği belirleyecek, yani söz konusu ülkelerin dış politikaya yansıması pek gözlenmez. savunuldu. Ukrayna Başbakanı Yuliya (Kazakistan, Rusya ve Beyaz Rusya) Bununla birlikte unutmamalı ki, üzerinden geçecek olan malların transfer Timoşenko da silah satışlarının BDT’ye en son katılan ve ilk terk eden Cumhurbaşkanı yetkisinden alınarak maliyetini hesaplayacaktır.(2) Gürcistan’a kıyasla Ukrayna birliğin hükümet yetkisine devredilmesini 2010 yılının sonunda Birlik kurucularındandır. Dolayısıyla kurucu gündeme getirdi. Bu gelişmeler ülkede oluşturma süreçlerinin bir devletin örgütü terk etmesi ister “Turuncu” koalisyonunun dağılmasıyla tamamlamasından sonra da diğer üye ülkelerin –Kırgızistan, Özbekistan ve Tablo 1. Rusya’nın BDT ülkelerine yapılan yatırım hacmi(4) Tacikistan’ın Birliğe dahil olması beklenmektedir. 2000 2005 2006 2007 Orta Asya’daki diğer Bin, $ % Bin, $ % Bin, $ % Bin, $ % cumhuriyetler Tacikistan ve Toplam yatırım 130981 100 620522 100 4127757 100 2696763 100 Kırgızistan’ın en hassas konularının Azerbaycan 26 0,0 6734 1,1 6661 0,2 8994 0,3 enerji olduğunu bilen Rus yetkililer Ermenistan 5 0,0 138185 22,3 3168 0,1 3907 0,1 Bişkek’e hazırlıklı geldiler. BDT Beyaz Rusya 77238 59,0 102438 16,5 572329 13,8 1314092 48,7 toplantıları ve ikili görüşmeler Gürcistan 133 0,1 60 0,0 328 0,0 433 0,0 sırasında dile getirilen konular çeşitli Kazakistan 3453 2,6 204314 32,9 189231 4,6 445068 16,5 anlaşmalarla çözüm buldu. Örneğin, Kırgızistan 7 0,0 1247 0,2 112094 2,7 207718 7,7 Rus tarafı Kambarata1 ve KambarataMoldova C. 31224 23,8 4904 0,8 44131 1,1 4248 0,2 2 elektrik santralinin inşasında yer Tacikistan 496 0,1 22315 0,5 105683 3,9 alacak. Ayrıca “Kırgızgaz”ın 2,3 0,4 0,0 özelleştirilmesi sırasında yüzde 75 artı Türkmenistan 2934 Özbekistan 929 0,7 6968 1,1 176174 4,3 93040 3,6 bir hisse senedinin satışında Ukrayna 15032 11,5 155176 25,0 3001326 72,7 513580 19,0 Gazprom’un yer alması için çalışma BATININ TEPKİSİ Olup bitenlere seyirci kalmak istemeyen Batı ise, eski BDT ülkelerinin tamamen Rusya nüfuzuna girmesini engellemek için çaba sarf ediyor. Lukaşenko’nun “Avrupa’nın son diktatörü” sıfatından kurtulma yolunda –son yapılan seçimlerde şeffaflık ve açıklığı en yüksek düzeye çıkarması ve 2006’da tutuklanan muhalif liderleri serbest bırakması gibi attığı adımlara paralel olarak AB ülkeleri Lukaşenko ve diğer üst düzey ülke yöneticilerinin “Avrupa yasağını” kaldırdılar. Aynı zamanda Batı’nın enerji güvenliği/ihtiyaçları nedeniyle Avrupa yetkililerinin sıklaşan bölge ziyaretlerinde verilen ılımlı mesajlardan sonra Özbekistan’a uygulanan yaptırımlar da kaldırıldı. 8 Ağustos 2008’in, Medvedev’in söylediği gibi Rusya’nın “11 Eylülü” olmasa da Soğuk Savaş sonrası dönemde bir dönüm noktası olduğu tartışılmaz gibi görünmektedir. Zira Güney Osetya’ya “kendi vatandaşlarını kurtarmak için” giren Rusya, aynı zamanda güç gösterisi de sergiledi. Yani Soğuk Savaş sonrasında, Batı tarafından sürekli taciz edilen Rusya (NATO’nun genişlemesi, Doğu Avrupa’da hava savunma sistemlerin yerleştirilmesi) artık tahammül edemeyeceğini göstermiş oldu. Bu da dünya düzenin yeniden şekillendiğinin bir işaretidir. Bu dünya düzeninde Rusya’nın “hayati çıkar” alanı, eski Sovyet toprakları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda Rusya kendisine verilen bu tarihi şansı iyi değerlendireceğe benziyor. Dipnotlar: * KAZEKZO, Kazakistan Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, www.kazekzo.org 1 Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için Ainur Nogayeva,”Gürcistan Güney Osetya Sorununun Orta Asya’ya Yansımaları”, <http://www.tasam.org/index.php?altid=251 3>, 21.08.2008 2 Ayrıca oluşum sürecini hızlandırılması için Entegrasyon Komitesinin her ay toplanması da kararlaştırılmıştır. Kaynak: <http://www.evrazes.com/ru/main/messagep age/805/>, <http://mirtv.ru/content/view/37797/10/>,(2 9.07.2008) 3 Tata Haçaturyan, “BDT’nin kapıları açık tutulmakta”, <http://www.gazetasng.ru/vnomere/politics/?id=13993>, (11.10.2008) 4 Rusya Federasyonu Devlet İstatistik Dairesi , <http://www.gks.ru/bgd/regl/b0811/IssWW W.exe/Stg/d03/2413.htm>, (31.08.2008) ABD’nin ekonomik krizi derinden hissetmesi, Gürcistan’la çatışma sonrasında kendisine avantaj sağlamaya çalışan Rusya’yı hareketlendirdi. Rusya, eski Sovyet bölgesindeki ülkelere ekonomik yardımlar yaparak nüfuz alanını genişletmek istiyor.