Catalog

Dr. Eren EROL TUSAM Ortadoğu Araştırmaları Masası aliban ve Saddam rejiminin devrilmesinden sonra bölgede artan İran nüfuzu, gerek ABD’nin bölgedeki varlığı gerekse ABD’nin bölgedeki müttefiklerini kaygılandırdı. Bu gelişme, Bush idaresini, İran’a karşı çevreleme stratejisini kullanmaya yöneltti. Ancak, ABD’nin İran’a düzenleyeceği muhtemel askeri operasyonuna en büyük desteği vermekte hiç tereddüt etmeyecek Saddam yönetiminin artık olmayışı, söz konusu stratejinin uygulanmasını zora soktu. Dolayısıyla Bush idaresi, bu plana alternatif olarak İran’a komşu ülkelerdeki varlığını güçlendirmek için yirmi milyar dolarlık silah satımını Körfez ülkelerine arz etti. ABD, Körfez ülkelerine silah satma kararından başka, İsrail’in bölgedeki askeri üstünlüğünün devam edebilmesi için de hibe mahiyetinde otuz milyar dolarlık silahın İsrail’e verilmesi kararını da onayladı. Fakat Körfez ülkelerine verilecek Amerikan silahlarına karşı tepki, İran’dan değil Irak’ın Birleşmiş Milletlerdeki (BM) resmi temsilcisi ve İsrail’den geldi. İran ise, ABD tarafından Körfez Ülkelere verilecek bu silahların İran’ın ulusal güvenliğini tehdit etmekte yeterli olmayacağını belirterek herhangi bir kaygı duymadığını açıkladı. Tahran yönetimine karşı yeni taktik… C S TRATEJİ 21 çekilmelerinden sonra Iraklıların sempatisini kazanıp kazanmadıkları anlaşılacak ve bu da ABD’nin Irak’taki savaşın galibi olup olmadığını gösterecektir. Her şey bir yana, toplam Irak nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Şiiler, Iraklı Sünnilere ters düşen İran’daki Şiilerle yakın ilişki ve anlaşma içerisindedirler. Irak’ta son dönemlerde artan etnikmezhep çatışmalarının yol açtığı ŞiiSünni ayrımındaki derinleşme, geçmişte Irak’ta ŞiiSünni arasında var olan yakınlığı, kolayca düzeltemeyecek şekilde bozdu. Dolayısıyla, Irak’ta oluşacak herhangi bir hükümette İran yanlısı Iraklı Şiiler ağırlıklı olarak bulunacaklardır. Bu karmaşık durumu anlamayan Bush idaresi, 2003 yılının Mart ayında Irak’ı işgal ederek İran’ın zayıflamasına değil güçlenmesine neden oldu. Saddam’ın infaz edilmesi kararının gerçekleştirilmesi için büyük baskılar yapan ABD, 1980’lı yıllarda ise patlak veren sekiz yıllık Irakİran savaşının sürdürebilir hale gelmesi için Saddam rejimine olağanüstü destek vermişti. Bugün ise, ABD tarafından İran’a karşı yapılacak muhtemel askeri harekâta destek verecek bir Irak yönetimi artık yok ve orta vadede de olmayacaktır. Buna dayanarak Bush idaresinin yeni stratejisi de, İran’ın nüfuzunu kırmaya yönelik olarak, İsrail’in bölgedeki askeri üstünlüğünü bozmamak şartıyla, Irak’a komşu olan ülkelerin askeri cephanelerini güçlendirmek şeklinde oluşturuldu. T ABD İran’ın çevresini silahlandırıyor IRAK’IN İŞGALİ VE İRAN Bush idaresinin Irak işgali ile birlikte bölgeye yönelik başlayan büyük siyasi ve askeri hataları sonucu olarak bölgede çıkmaza giren ABD, Irak’ı uzun süre kara kuvvetleriyle işgal altında tutmak yolu ile başarıya ulaşacağını tahmin etmişti. Hâlbuki Batılı ülkelerin askeri güçleri tarafından işgal edilen gelişmekte olan her hangi bir ülkenin halkı ile işgalci askerlerin kolayca iyi bir diyalog kurması imkânsızdır. Çünkü uzun süre işgal altında tutulmuş bir ülkenin halkı ile işgalci askerler arasındaki günlük temaslar en basitinden yanlış anlaşılmalara yol açacaktır ve uzun vadede (aralarında ideolojik fark olmasına rağmen) işgal edilen ülke halkının işgalci güce karşı gün gittikçe artan kin ve nefreti direnişe dönüşecektir. Buna örnek vermek gerekiyorsa, Filistin’de İsrail ordusuna karşı, Irak’ta ABD ordusuna karşı ve Afganistan’da NATO ordusuna karşı yaşananlar dile getirilebilir. İşgalin başarıya ulaşabilmesi ancak işgal edilen gelişmekte olan bir ülke yönetiminin başına kısa süre içerisinde, o ülkede yaşayan vatandaşlardan birinin getirilmesiyle mümkündür. Bir başka deyişle, amaca uygun işgal, askeri işgale paralel olarak iktidardaki yönetimin başındaki ismin ülke halkı arasından biriyle değiştirilmesi (dışarıdan ithal yoluyla değil) ve askerilerin de ülkeden derhal çekilmesi yoluyla başarı olacaktır. Bu bağlamda, ABD’nin bazı komutanlarının da bu yöndeki açıklamalarına rağmen, Bush yönetiminin ülkedeki askeri varlığının arttırılması Irak’ı işgal ederek İran’ın bu ülkede siyasi etkinliğinin artmasına neden olan, daha sonra bu etkinliği bir türlü engelleyemeyen ABD, yeni bir taktik deniyor. İran’ın çevresindeki ülkeleri İRAN PLANLARININ ŞANSI ABD Irak’a yönelik işgal hareketini silahlandırıyor. İran ise tedirgin Eğer başlatmamış olsaydı, İran’a karşı isteklerini daha kolay empoze edebilecekti ve caydırıcılığı da daha olmadığı mesajını veriyor. etkili olabilecekti. ABD tarafından askeri Bush Ahmedinejad yoluyla Irak’taki durumun kontrol altında tutulabileceği ve böylece başarıya ulaşılabileceği ifadeleri gerçekçi görünmüyor. ABD’nin Irak’ta askeri varlığı bulunduğu müddetçe Irak’ta iktidarı elinde tutan yönetim, başarılı olduklarını ilan edebilir. Ancak bu başarının gerçek olup olmadığı, ABD askerlerinin ülkeden çekilmesinden sonra anlaşılacaktır. Yani, ülkeden bakımından işgal edilen Irak, siyasal açıdan da İran’ın işgaline maruz kaldı. Bu durum, ABD’yi fiziksel olarak İran’a yakınlaştırarak komşu ülke haline getirmesine rağmen, İran yanlısı Iraklı Şiiler yoluyla İran’ı Irak’ın siyasal denkleminde hâkim konumuna taşıyarak, Irak’taki ABD varlığını etkisiz kıldı. ABD’nin İran’a karşı askeri hareket yapması halinde, Irak hükümetinde egemen olan Şiiler buna karşı çıkacaktır. Bu da ABD ile Şiiler arasındaki ilişkiyi kötüleştirecek ve Irak’ta ABD’nin planladığı kalıcı askeri üsler kurma projesini zora sokacaktır. Aynı zamanda, yabancı petrol şirketlerine büyük imtiyazlar tanıyan Irak’ın yeni petrol yasasının Irak parlamentosunda onaylanması da başka bir bahara kalacaktır. Öte yandan, nükleer gücünün yanı sıra Hasan Nasrullah önderliğindeki İran yanlısı Hizbullah ordusu, Irak’taki Şii milisler ve Körfezdeki stratejik Hürmüz Boğazı gibi güçlü kozlarını kullanması halinde İran, Irak’taki gerek ABD gerekse İngiliz askeri kuvvetlerinin başını ağrıtacaktır. Bu bağlamda, 1979 yılından bugüne kadarki süreçte gerginlikten gerilime tırmanan ABDİran ilişkilerindeki iniş çıkış seyrinin bir süre daha böyle devam edeceği anlaşılıyor.