Catalog

6 Yrd. Doç. Dr. Mithat ÇELİKPALA TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniv. Kafkaslardaki sorunların düğüm noktalarından biri… C S TRATEJİ noktada belirginleşiyor. Bölgedeki gelişmeleri küreselleştiren de yine bu asimetrik güç gösterisi olup, başta ABD olmak üzere Batı dünyasını Rusya’yı dengelemek adına oyuna çekmektedir. Abhazya ve Abhazlar ise bu noktada en alttaki unsur olarak gelişmelerin sahadaki objesi olarak belirginleşmekte. Diğer yandan olayların gidişatı ve uluslararası ortam ‘çözüm’ adına büyük güçleri ve uluslararası örgütleri soruna her geçen gün daha da artan biçimde müdahil olmaya zorluyor. Bu hem Abhazya’nın önündeki en büyük fırsat hem de ciddi bir kısıtlılıktır. Sorun olarak adlandırılan durumun ne şekilde çözüldüğü ise oyunun kazanan tarafını belirleyecektir. G eçtiğimiz aya Kafkasya gündemine damgasını vuran RusGürcü çekişmesi dondurulan ilişkilerle hareketsizleşmiş gibi gözükse de Rusya’nın Gürcistan’a sattığı doğal gaza büyük oranda zam yapmasıyla bölge açısından yeniden can sıkıcı gelişmelerin yaşanacağını gösteriyor. Bu muhtemel keyifsizliğin en az enerji kadar önemli ve sıkıntılı boyutu ise ‘dondurulmuş anlaşmazlıklar’ olarak nitelenen Güney Osetya ve Abhazya’daki durum. Bölgeyi yakından izleyenlerin dikkatle izledikleri gelişmelerin en önemlileri arasında Abhazya Cumhuriyeti Parlamentosu’nun 18 Ekim 2006 tarihli Abhazya Cumhuriyetinin tanınması ve Rusya Federasyonu ve Abhazya arasında ortak ilişkiler kurulması talebiyle Rusya Federasyonu Devlet Başkanı ve Rusya Federasyonu Federal Parlamentosuna yaptığı başvuru ile Rusya’nın da desteklemesi ve iteklemesiyle 12 Kasım’da Güney Osetya’da referandum yapıldı. Bu gelişmeler iki tarafı Gürcistan’la yürütülen mücadelede birbirine yakınlaştırırken Rusya ile de daha sıkı bağların doğmasına ve bir o kadar da Gürcistan’dan uzaklaşılmasına yol açmakta. Nitekim Kasım ayının ilk haftasında Güney Osetya cumhurbaşkanının Abhazya’yı ziyareti ve iki tarafın Gürcistan’a karşı mücadeledeki birlikteliklerini bir adım daha öteye taşımaları bunun yansımalarından sadece bir tanesi. Bölge halklarının gündelik yaşamı ve geleceğini doğrudan etkileyen tüm bu gelişmeler aynı zamanda Kafkasya üzerinden yürütülen küresel rekabetin de dikkat çekici bir yansımasıdır. Küresel rekabette dengelerin her seferinde yeniden kurulması süreci sahada Abhazya gibi ‘daha küçük’ unsurlar üzerinden deneme/yanılma metoduyla yürütülürken özgürlüklerini ve geleceklerini, yürüttükleri başarılı mücadelenin dışındaki bu türde bir takım faktörlere kurban etmek istemeyen Abhazların durumu dikkat çekmektedir. Bu yazıda Abhazya’nın bugünün yanı sıra geleceğinin ne olacağı sorusu RusGürcüAbhaz üçgeninde meydana gelen gelişmelerin yanı sıra bölgesel ve küresel dengeler de dikkate alınarak analiz edilmeye çalışılacaktır. Abhazya üzerinden küresel mücadele GÜRCÜABHAZ ANLAŞMAZLIĞI GürcüRus gerginliğinin ve bölgedeki sorunların önemli nedenlerinden biri Abhazya… Sovyet döneminde Gürcistan’a bağlanan Abhazların bağımsızlık istemleri Gürcülerin sert tepkisini çekiyor. Saakaşvili’nin çözümsüz tavrı Abhazları Rusya’ya itiyor. rağmen hızla gelişiyor. Turizmle birlikte ticaret ve ekonomi canlanıyor. Ülke büyük bir imar faaliyeti ile gelişimini sürdürüyor. Son dönemde Rusya ile Gürcistan arasındaki çekişmenin temel nedenini de aslında bu fiili durum oluşturuyor. Gürcistan yönetimi toprak bütünlüğünü sağlamak iddiasıyla politika oluştururken Abhazya ve Güney Osetya bunun imkânsızlığını vurgulayarak farklı politikalar şekillendirmeye çalışıyorlar. Rusya’nın gelişmeler üzerindeki etkinliği de tam bu ABHAZYA’DAKİ SÜREÇ Abhazya, 3 Ekim 1999’da yapılan ve halkın yüzde 97,7’sinin onay verdiği referandum sonrası alınan 12 Ekim 1999 tarihli Bağımsızlık Belgesi uyarınca fiili olarak bağımsızdır. Abhazya Cumhuriyeti uluslararası alanda resmen tanınmasa da bugün için karşımızda etkin biçimde işleyen, her türlü kısıtlılık, ambargo ve baskıya rağmen tüm kurumlarıyla her geçen gün biraz daha gelişen ve etkinleşen bir devlet bulunmaktadır. Güçler ayrılığı ve temsili demokrasi esasına dayanan, demokratik, sosyal bir hukuk devletinde olması gereken bütün kıstaslara sahip bir devlet yapısı oluşturulmuş durumda. Seçimlerle iktidara gelen bir Başkan, yine seçimlerle oluşan bir parlamento ve hükümet bulunuyor. Abhazya’nın ekonomisi uzun süreli olarak uygulanan ambargoya Abhaz askerler ve Bagapş... Ayrıntılarına girmeden AbhazGürcü anlaşmazlığına kısaca bir göz atıldığında iki tarafın Gürcü askeri harekâtı nedeniyle 14 Ağustos 1992’de savaşmaya başladıkları ve savaşın 30 Eylül 1993’de Gürcülerin yenilgisiyle sona erdiği söylenebilir. Fakat belirtilmesi gereken AbhazGürcü çekişmesinin kökenlerinin çok daha eskilere dayandığıdır. Abhazya Sovyetlerin bir parçası olarak Gürcistan’a bağlandıktan sonra Abhazya’ya sürekli olarak Rus ve Gürcü nüfus yerleştirilmiş, bölgenin demografik yapısı değiştirilerek, Abhazların sayıları gittikçe azalan bir azınlık haline sokulması hedeflenmişti. UNPO’nun Abhazya raporunda verilen rakamlara göre 1897’de Abhazya nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 60’ı Abhaz iken bu oran 1926’da yüzde 40’a, 1970’lerde de savaştan önceki oran olan yüzde 17’ye inmişti. Abhazlar aynı zamanda Abhazya’nın hükümet, parti ve Sovyet gibi siyasi organlarından dışlanarak, siyasi açıdan da baskı ve kontrol altına alınmıştı. Sovyetlerin dağılması sürecinde, Gürcü Parlamentosu, Şubat 1989, Mart ve Haziran 1990’da aldığı kararlarla Gürcistan’ın bağımsız ve egemen bir devlet olduğunu ilan ederek, Gürcistan’da üniter bir siyasi yapının kurulacağını açıkladı. Bu Abhazya ve Güney Osetya’nın statüsüyle ilgili ciddi sıkıntılar yaşanacağının ilk habercisidir. Takip eden dönemde Gürcistan’da meydana gelen gelişmelerle paralel bir biçimde Abhaz Parlamentosu 25 Ağustos 1990’da yaptığı oturumunda Abhazya’nın Gürcistan’dan ayrılarak tam bağımsız bir cumhuriyet olduğunu ve 1921’de Gürcistan’a bağlanmadan önceki statüsüne uygun olarak SSCB’nin bir üyesi olacağını ilan etti. Seçimlerle oluşturulan yeni parlamento 23 Temmuz 1992’de Abhazya’nın Gürcistan’ın bir parçası olduğunu kabul eden 1978 Anayasası’nı yürürlükten kaldırarak, Abhazya’nın SSCB’nin bir parçası olduğunu kabul eden ve bu bağlamda Abhazya’nın Gürcistan gibi eşit bir takım uluslararası haklara sahip bağımsız bir devlet olduğunu belirten 1925 Anayasasını yürürlüğe koydu. Takiben de Abhazya bu Anayasaya dayanarak Gürcistan’a eşit haklara sahip federal bir birlik kurmak için teklifte bulundu. Bu gelişmeler Abhazya ile