Catalog

20 T C S ürkiye’nin içine sürüklendiği ceğini açıklıyor, Türkiye Cumhuriyeti kanunları da hala bu tarz okullarda devlet denetimini şart koşuyor. Soğuk Savaş’ın sona ermesi, Moskova Patrikhanesi’nin özgürlüğüne kavuşması, ABD ve Avrupa’da bu patrikhanenin himayesine dönmek isteyebilecek Ortodoks gruplarının varlığı, ABD’nin ve AB’nin milli karakterli Ortodoksluğu kontrol edebilecekleri tek bir merkeze bağlama arzuları yeni dönemin yeni koşullarının temellerini oluşturuyor. Bugüne dek Fener Patrikhanesi ile ilgili tüm sorunların sürüncemede bırakılmış olması ve gerekli –sınırlayıcı yasal düzenlemelerin Soğuk Savaş döneminin tanıdığı göreceli serbesti ile yapılmamış olması yeni dönemde Türkiye’nin yerini belirleyen başlıca gelişmeler oldu. ABD ve AB ile tek yönlü gelişen ilişkileri de Türkiye’yi bugün sıkıştığı köşeye sürükledi. Türkiye’nin bugüne dek iddiasına dayanak yaptığı tek argüman, sığındığı tek kale olan Lozan Antlaşması’nın da AB’nin belirlediği Müzakere Çerçeve Belgesi’nin 11. maddesi ile –artık açık bir şekildetartışmalı statüye sokulması da işi iyice zorlaştırdı. Sorun yaratan istemler eybeliada Ruhban Okulu’nun açılması konusundaki esas sıkıntı okulun açılıp açılmaması bakımından değil, okulun açılması durumunda tabii olacağı kuralların belirlenmesi bakımından yaşanmakta. Patrikhane, okulun devlet kontrolü ve denetiminde olmasını kabul etmeyerek, Patrikhaneye bağlı bir kurum TRATEJİ Ruhban Okulu çıkmazı Gözde KILIÇ YAŞIN TUSAM Balkan Araştırmaları Masası [email protected] ürkiye’nin münferit bir kararla kapattığı izlenimi yaratılmak istenen Ruhban Okulu’nun kapatılması ve bugüne dek de tekrar açılmaması aslında Patrikhane’nin kendi seçimidir. Kapatma kararını alırken Patrikhane, muhtemelen kendileri için çok daha iyi şartların oluşacağının hesabını yapmıştır. Heybeliada Ruhban Okulu 1965 tarih ve 625 sayılı 'Özel Öğretim Kurumları Kanunu'nun bazı maddelerinin 1971’de Anayasa Mahkemesi’nce iptali üzerine, Patrikhane’nin kararıyla kapatılmıştı. Yüksek Öğretim Kurumlarının sadece devlet tarafından açılıp işletilebileceği yönünde alınan kararla mevcut özel yüksek öğretim kurumları ya kapanmaya ya da bir devlet üniversitesine bağlanmaya karar vermişlerdi. Patrikhane özerkliğin kolay ele geçmeyen özel bir imtiyaz olduğunu bildiğinden Ruhban Okulu’nun Türkiye Cumhuriyeti’nin bir üniversitesine bağlanmasındansa teoloji bölümünü kapatmayı tercih etmişti. Devlet, düzenleyici kurum olma vasfından hareketle eğitim–öğretim faaliyetlerinin devlet gözetiminde ve denetiminde yapılmasına karar vermişse de Patrikhane bu şartı kabule yanaşmadığı için, Heybeliada'daki okul bugüne kadar açılamadı. Bugün için değişen tek şey koşullar. Yoksa Patrikhane hala denetimi kabul etmeye T olarak açılmasını istiyor. Sadece dini eğitim vermesi gereken bir kurumun, devletin denetimi altında faaliyet göstermesinin Patrikhane tarafından kabul edilmemesi ve Patrikhaneye has bir ayrıcalık talep edilmesi ilginç. Ancak Heybeliada Ruhban Okulu’nun sadece Patrikhane’nin denetiminde olacak biçimde ve yabancı öğrenci ve öğretmen kabul edecek şekilde açılması yönündeki talep, Fener Rum Patrikhanesi’nin “Ekümeniklik” iddiasını besleyen diğer talepleri ile birlikte incelendiğinde anlam kazanıyor. Bugün, Türkiye’yi dışarıdan sağladığı destekle talepleri doğrultusunda sıkıştırmaya çalışan Patrikhanenin argümanı ortada. Din adamlarının çoğunun hasta ve yaşlı olmasını gerekçe göstererek SenSinod’a ilk defa Türk vatandaşı olmayan 6 metropolit atayan Patrikhane, aynı gerekçelerle Türkiye’yi Patriğin TC vatandaşı olma zorunluluğunun kaldırılması ya da Ruhban Okulu’nun açılarak din adamı yetiştirme imkanının sağlanmasını tercih etmek durumunda bırakmaya çalışıyor. Herhangi birisinin kabul edilmesi de zaten bir diğerinin şartlarını oluşturacaktır. “Ekümeniklik” iddiası aslında başlı başına her bir talebin hem nedeni hem de sonucudur. “Devlet denetlemesin” ürkiye Cumhuriyeti topraklarında bulunan bir okulun, devlet denetimine tabii olmaması kabul edilir bir talep olarak görülemez. Okulun açılmasını patriklik döneminin en önemli sorunu ilan eden Bartholomeos, Yunanistan, AB ve ABD’den aldığı yardımla konuyu uluslararası arenanın gündeminde tutmaya ve hükümeti sıkıştırmaya çalışıyor. Mevcut hükümet, AB’ye uyum çalışmaları doğrultusunda okulun açılması yönündeki çalışmalarını sürdürüyor. Okulun Milli Eğitim Bakanlığına (MEB) bağlanması veya İlahiyat Fakülteleri gibi YÖK’e bağlanması yönündeki çözüm önerilerini Patrikhane kabul etmemektedir. Gerçekten de eğer bu iki formülden birisini kabul edecek olsaydı bunu 1971’de yapardı ve bunca yıl “din adamı yetiştirmekten mahrum” kalmazdı. Patrik, okuldaki eğitimin ortaöğretim düzeyine indirilmiş olacağı gerekçesiyle okulun MEB’e bağlanmasına itiraz ederken okulu denetleyemeyeceğini söyleyen MEB de 2547 sayılı YÖK yasasında değişiklik yapılarak YÖK’e bağlanmasının uygun olacağı görüşünü savunmakta. YÖK yetkilileri ise, yasanın ‘Atatürk İlkelerine bağlılık’gibi temel hükümlerine Ruhban Okulu’nun uymasının sağlanmasının imkansız olduğunu ve laik kurumlar olan ilahiyat fakülteleri ile dini okul olan Ruhban Okulunun bir tutulamayacağını belirtmekte. Öte yandan YÖK’e bağlı eğitim kurumla rında uygulanan kılıkkıyafet yönetmeliği de Ruhban Okulu’nda giyilmesi gereken dini kıyafet ile delinmiş olacaktır. Sorunun doğrudan Fener’le ilgili olan kısmı bir tarafa bırakılırsa ülkedeki diğer azınlıkların teoloji eğitimi ve ruhban sınıfının yetiştirilmesi konusunda farklı yöndeki görüşleri işi biraz daha güçleştirmektedir. Sorunun çözümü için geliştirilen son formül ise, Ruhban Okulu’nun vakıf üniversitesi statüsünde açılması ve vakıf üniversitelerinde de kılıkkıyafetin serbest bırakılması şeklindedir.[1] Doğrusu böylesi bir çözüm, Patrikhane ile hiç ilgisi olmayan konularda da bir ‘çözüm’ niteliği taşımaktadır. ‘Yabancı öğrenci gelsin’ eybeliada Ruhban Okulu'nun açılması ile ilgili ikinci sorunlu nokta da, okula yabancı öğretmen ve yurt dışından öğrenci getirilip getirilemeyeceği konusudur. Ülkedeki Rum azınlığın çocuklarını Ruhban Okulu’na göndermede ki isteksizliğini dikkate alan Patrikhane, okula yabancı öğrenci ve öğretmen alımının mümkün kılınmasını istiyor. Aynı istem, 1950’ye yani Adnan Menderes’in başbakanlığına kadar reddedilmişse de tıpkı devletin diğer teamüllerinde olduğu gibi o dönemde bu konuda da bir kırılma yaşanmış, dışarıdan yabancı öğretmen ve öğrenci getirilmesine izin verilmiştir. Böylesi bir izin verilmesinden ziyade bunun için bir sınırlama getirilmemiş olması o dönemdeki sorunun asıl nedeni olmuştur. Lozan hükümlerine göre amacı sadece azınlığın ihtiyaçlarına cevap vermek olması gerekirken yabancı uyruklu öğrenci sayısı hızla artmış ve Ruhban Okulu kısa sürede kuruluş amacından uzaklaşmış, amacını aşan bir kurum haline dönüşmüştür. Nihayetinde sonuçları hesaba katılmadan yapılan düzenlemeden dönülmüş, 30 Mayıs 1963 tarihli bir genelge ile 1951 yılında alınan karar yürürlükten kaldırılmıştır.[2] Patrikhane’nin talepleri, her halükarda Yunan asıllı ancak TC vatandaşı olmayacak ruhbanlara ve bunların doğuracağı sonu gelmez sorunlara neden olacak mahiyettedir. Fener’in kendi kiliseleri üzerinde yetkili ve söz sahibi olduğunu kabul edenlerin tamamının dünyaya yayılmış Yunan asıllı Ortodokslara ait kiliseler olduğu dikkate alındığında, dışarıdan gelecek öğretmen ve öğrencilerin tamamı da Yunan asıllı olacaktır. Türkiye vatandaşı Rumların okula pek rağbet etmeyeceği ifade edildiğine göre de, okul öğrencisi ve mezunlarının mutlaka Yunan asıllı olan ancak TC vatandaşı olmayan Ortodokslar olacağı anlaşılmaktadır. Bu durumda Patrikhane’nin din adamı yetiştirememe sıkıntısının çözümü ortadadır; Patrikhanenin, yetiştirmek istediği öğrencileri kendi kontrolündeki Selanik ve Con H H T ürkiye’nin Soğuk Savaş koşullarında, Ruhban Okulu için aldığı karar, günümüzde tartışmalı konumda bulunuyor. ABD ve AB T ile tek taraflı gelişen ilişkiler Türkiye’yi köşeye sıkıştırıyor. Tartışmada, Ankara’nın sığındığı tek liman olan Lozan Antlaşması ise imzalanan Çerçeve Belgesi ile tartışmalı duruma sokuldu. ?