Catalog

12 C S utin’in görev süresiniuzatma projesi Rusya üzerinde yoğunlaşan baskıları ve renkli devrim hazırlıkları konusundaki söylentiler, dikkatleri tekrar RusyaBeyaz Rusya birleşme sürecine yöneltti. Birlik devleti 996 yılında oluşturulan Rusya ve Beyaz Rusya Topluluğu, 1997 yılında Beyaz Rusya ve Rusya Birliği adını aldı. 1999 yılında iki ülke, Bağımsız Devletler Topluluğu’nda devam eden çeşitli bütünleşme modellerinden farklı olarak en üst bütünleşme modelini yekpare bir devlet çatısı altında birleşmeyi amaçladıklarını göstermek amacıyla, Rusya ve Beyaz Rusya Birlik Devleti Anlaşması’nı imzaladı. 1996 yılından itibaren ağır aksak yürüyen bu proje birçok problemle karşılaştı. Birleşmenin önündeki en önemli engellerden biri birleşmenin şekli üzerindeki anlaşmazlık. Rusya ve Beyaz Rusya’nın birleşmesi halinde Beyaz Rusya’nın Rusya’da mevcut olan etnik cumhuriyetlerden daha fazla haklara sahip olma ihtimali, Tataristan başta olmak üzere, etnik cumhuriyetlerin tepkisini çekecek gibi görünüyordu. Vladimir Putin, 2002 yılında Beyaz Rusya’nın bir bütün olarak Rusya ile birleşmesi yerine, Beyaz Rusya bölgelerinin birer federe birim olarak Rusya’ya dahil edilmesi önerisini ortaya atmıştır. Beyaz Rusya Devlet TRATEJİ 7 Kasım 13 ÇİZGİLİ DÜNYA? Siyasetin satranç oyununda liderler zorlanıyor P RusyaBeyaz Rusya Birliği Anar SOMUNCUOĞLU TUSAM RusyaUkrayna Araştırmaları Masası [email protected] on birkaç ayda RusyaBeyaz Rusya birleşme sürecinin ivme kazandığına yönelik haberler ve ortak devlet konusunda dönemsel olarak yapılan tartışmalar yeniden Rus basınında yer alıyor. Kasım ayında yapılacak olan RusyaBeyaz Rusya Birlik Devleti zirvesinde ortak devletin anayasası konusunda prensip kararı alınacağı açıklanmış, hatta tarafların üzerinde uzlaşma sağlaması durumunda, anayasa taslağının iki ülkede halkoylamasına sunulacağı bile belirtilmiştir. RusyaBeyaz Rusya birleşme süreci etrafında yapılan tartışmaları esas olarak alevlendiren gelişme ise, 2004’de ikinci kez Rusya Devlet Başkanı olarak seçilen ve Rusya Federasyonu Anayasası’na göre üçüncü kez seçilme hakkına sahip olmayan Vladimir Putin’in iktidarda kalma ihtimali üzerindeki sis perdesidir. Putin’in iktidarda kalma sorununu RusyaBeyaz Rusya birleşme sürecine bağlayan yorumlar uzun süre Rus uzmanlarınca tartışılıyordu. Son dönemde bu komplo teorisinin resmi ağızlardan doğrulanması, Beyaz Rusya’da seçim sürecinin tam gaz ilerlemesi, ABD ve AB’nin Beyaz S 1 6 Kasım iyasi birliğin sağlanması için bu ay içinde görüşmeler sürecek. Beyaz Rusya’nın Rusya’ya enerji alanındaki bağımlılığı biliniyor. S Diğer alanlarda birleşme yönündeki olumlu adımlar hızlanıyor. Gelişmelere Batıdan eleştiriler geliyor. Beyaz Rusya’da ulusal kimliğin tam oluşturulamaması, Rus etki alanından çıkmayı zorlaştırıyor. Ulusal kimliğin belirginliştirilmesi için Batıdan ciddi maddi yardımlar yapılıyor. Başkanı Aleksandr Lukaşenka bu açıklamaya tepki göstermiş, Beyaz Rusya muhalefeti ise, Putin’in özür dilemesini talep etmiştir. Zaman zaman ilişkilerde bu tip gerilimlerin yaşanması, Beyaz Rusya yönetiminin bu birleşmeye ne kadar ihtiyacı olduğunu ortaya koyuyordu. Rusya ile ilişkiler bozulduğu zaman, Beyaz Rusya Batı ülkeleriyle ilişkilerini düzeltmeyi denese de, bu mümkün olmamıştır. Zira Lukaşenka işbaşında kaldıkça, Beyaz Rusya için Rusya her zaman öncelikli öneme sahip olacaktır. RusyaBeyaz Rusya Birlik Devleti projesi baştan beri iki ülkede de iç politika malzemesi olarak kullanılmaktadır. Uzun süredir Birlik Devleti çerçevesindeki çalışmalar sadece atalet gücüyle yürümüş, birleşmenin gerçekleşmesi için yeterli çaba gösterilmemiştir. Rusya ve Beyaz Rusya’nın birleşmesi yönünde yeterli siyasi irade gösterilse bile, iki ülkenin birleşmesinin önündeki en önemli engel ekonomik sistemlerin farklı olmasıdır. Zira bir tarafta Sovyet sisteminden kalan birçok unsuru içinde barındıran Beyaz Rusya ekonomisi, diğer tarafta ekonomik reformlarla eski sistemden oldukça uzaklaşmış Rusya ekonomisi bulunmaktadır. Ortak para birimine geçilmesi ise başlı başına bir yılan hikayesidir. Beyaz Rusya, ortak para birimi olarak Rus rublesini kullanmayı kabul ettikten sonra bile, ortak para biriminin dolaşıma sokulması konusunda bir ilerleme kaydedilmemiştir. 2005 yılından sonra ortak para sisteminin çalışmasına karar verildiyse de, anayasa taslağı etrafındaki pazarlık bu tarihi daha da ileriye atmış gözükmektedir. Öyle görünüyor ki, Lukaşenka başlangıç olarak ortak anayasanın kabul edilmesi gerektiğini düşünmektedir. Ekim ayında Lukaşenka’nın yaptığı açıklamalara göre, artık birleşme yerine AB modelinde bir bütünleşme söz konusudur. Yani başlangıçta daha üst düzey bütünleşme modeli tartışılırken, bugün artık iç ve dış politika konusunda tarafların egemenliklerini koruyacakları bir model üzerinde durulmaktadır. Birlik Devleti’nin Genel Sekreteri Pavel Borodin, Kasım ayında yapılacak olan Birlik Devleti Yüksek Devlet Konseyi toplantısında birkaç anayasa taslağının görüşüleceğini belirtmiştir. Bu arada söz konusu zirvenin Rusya açısından daha çok iç politik anlamı bulunmaktadır. Görüşülecek taslaklardan birisine göre, Birlik Devleti’ni, daha önce düşünüldüğü gibi ortak bir organ değil, tek bir devlet başkanı yönetecektir. Borodin’e göre bu görevin süresi yedi yıl olmalı ve Vladimir Putin bu göreve getirilmelidir. Aylardır tartışılan bir komplo teorisinin birden bire Birlik Devleti’nin Genel Sekreteri tarafından dillendirilmesi, Kremlin’in bu konuda ilk deneme atı şını yaptığını göstermektedir. Rusya ve Avrupa arasında irlik Devleti yalpalayarak yürüyen bir proje olmaya devam etse ve de jure birleşme gerçekleşmese bile, Birlik Devleti Sürekli Komitesi yetkililerinin de belirttikleri gibi, fiili birleşme çoktan başlamış ve önemli aşamalar kaydedilmiştir. Birlik yetkililerinin “birleşme yüzde 80 olarak sağlanmıştır” iddiası abartılı olsa da, enerji kaynakları açısından Rusya’ya zaten bağımlı olan Beyaz Rusya’nın gerçekten de bütün alanlarda Rusya’ya bağlanması hızla devam etmektedir. Sürekli Komite’nin verdiği bilgilere göre, Beyaz Rusya’nın dış ticaret operasyonlarında Rusya’nın ağırlığı yüzde 80 iken, makine yapım sektöründe iki ülkenin bütünleşme derecesi yüzde 85, tarım sektöründe ise yüzde 60 olarak ölçülmektedir. Ortak ekonomik alan temel hedef olarak kalmaya devam ederken, güvenlik alanında ortak politikalar da göze çarpmaktadır. 2001 yılında ortak “Askeri Doktrin” kabul edilmiş, bölgesel ortak askeri birlikler ve ortak hava savunma sistemi kurulmuştur. Rusya ve Beyaz Rusya’nın birleşme çalışmaları Batı’da endişeyle izlenmeye devam edilmektedir. Özellikle Birlik Devleti Anlaşması imzalandıktan sonra, Batı’da, Lukaşenka’nın rejimine karşı olan tepki ve baskı artmıştır. RusyaBeyaz Rusya birleşmesi etrafında son dönemde yaşanan hareketlenme de Batı’nın tepkisini çekmektedir. Rus basını yoluyla iletilen söz konusu tepkilerden birisinde adı açıklanmayan bir B oğu Avrupa’da Batı etkisine girmeyen tek ülke olan Beyaz Rusya, Rusya ile birleşmek için uzun süredir çeşitli planlar üzerinde D çalışıyor. Siyasi birleşme için zaman zaman değişik formüller gündeme getiriliyor. Putin’in üçüncü kez seçilme yasağını aşmak için yeni oluşacak birlik devletinin lideri sıfatıyla iktidarını 7 yıl uzatmayı hedeflediği savunuluyor. NATO yetkilisi, birleşmenin yaşanması halinde Rusya’nın BM, AGİT, Avrupa Konseyi gibi kuruluşlardaki üyeliği ve RusyaNATO ilişkileri konusunda sorunlar yaşanacağını, NATO’nun Avrupa kıtasındaki yeni duruma göre pozisyon alacağını belirtmiştir. Batı açısından, Avrupa ve Rusya arasında Batı’ya dönük ülkelerin bulunması önemlidir. Batı’da, Beyaz Rusya’nın Rusya ile birleşmesinin Rusya’nın emperyal arzularını tekrar uyandıracağı iddia edilmektedir. Esasında Batı için Beyaz Rusya, Ukrayna kadar olmasa da, Avrupa güvenliğinin önemli bir parçasıdır. Bundan dolayı Lukaşenka’ya “Avrupa’nın son diktatörü” yaftası yapıştırılmakta ve Beyaz Rusya’da Batıcı sivil toplumun geliştirilmesi için hem ABD hem AB ciddi miktarda para harcamaktadır. Batı’nın önündeki engel, Beyaz Rusların (Belarusların) güçlü milli kimlik bilincine sahip olmamasıdır. Halbuki, Ukrayna ve Gürcistan devrimlerinde milli kimliğin ve Rusya karşıtlığının önemi yadsınamaz. Dolayısıyla Batı’nın da, Belarus milliyetçilerinin de önem verdikleri husus, Beyaz Rusya milli kimliğinin geliştirilmesidir. Bunun dışında kararsız kitleyi iktidara karşı “bilinçlendirme” konusunda Polonya’nın ve Beyaz Rusya içerisindeki etnik Polonyalıların özel bir rol üstlendiği görülmektedir. Rusya’nın atağı ağımsız Devletler Topluluğu (BDT) alanında parçalanma ve bütünleşme hareketleri aynı anda ve paralel olarak devam etmektedir. Eski Sovyet alanında bölge dışı aktörlerin etkisinin artması ve Rusya’nın eski Sovyet alanında üstünlüğü yitirmesi sürecine tepki olarak, Rusya güdümündeki teşkilatlar çerçevesinde bütünleşme ivme kazanmıştır. Ukrayna’nın kesin bir şekilde Batı’ya yönelmesinden sonra, Rusya’yı kara yoluyla Avrupa’ya bağlayan ve aynı zamanda dost ve müttefik olan bir tek Beyaz Rusya kalmıştır. Eski Sovyet alanının önemli bir kısmında inisiyatifi kaybeden Rusya, “kurtarılmış bölgeler” yaratmaya çalışmaktadır. Rusya, sadece RusyaBeyaz Rusya Birlik Devleti projesine değil, aynı zamanda Avrasya Ekonomik Birliği, Kolektif Güvenlik Anlaşması Teşkilatı gibi kuruluşlar çerçevesindeki bütünleşme çalışmalarını artırmaya, ayrıca bölge dışı katılımcıların da olduğu Şangay İşbirliği Örgütü’nü de etkinleştirmeye çalışmaktadır. Bunun yanı sıra Rusya, çok taraflı teşkilatları kullanmadan ikili ilişkiler alanında da son dönemde atağa geçmiş durumdadır. Rusya, ekonomik, siyasi, askeri ve sosyal alanlarda eski Sovyet ülkeleriyle koparılan bağları onararak, onları tekrar kendisine bağlamaya çalışmaktadır. The Economist 5 Kasım Financial Times 3 Kasım B Financial Times 5 Kasım The Observer 6 Kasım 8 Kasım