Catalog

B C S kararlaştırılmıştır. 18 Eylül 2002 tarihinde Bakü’de temeli atılan hat tamamlanmak üzeredir. Başlangıçta, karlı bir proje olmadığı iddiasıyla Türk basınında da sıksık dile getirilerek aleyhinde kampanyalar düzenlenmeye çalışılan BTC'nin, Kazakistan'ın da petrol vermesiyle verimlilik sorununun kalmayacağı düşünülmektedir. Hazar havzasındaki doğalgazın toplu şekilde Batı piyasalarına Kafkasya üzerinden ulaştırılması konusundaki başlangıçtaki temenniler sonuca ulaştırılamadı Türkmenistan doğalgazının Azerbaycan doğalgazı ile beraber ortak boru hattıyla taşınması konusundaki görüşmeler olumlu sonuçlanmadı. Ardından iki ülke lideri arasındaki ilişkiler soğudu, hatta tartışmalı petrol yatakları nedeniyle iki ülke medyasında savaş senaryoları bile çizildi. Böylece, Türkmenistan'ı Transhazar boru hattıyla Kafkasya üzerinden Batı'ya bağlayacak boru hattı düşüncesi şimdilik suya düşmüş oldu. Ama, Hazar'ın Azerbaycan kısmında bulunan doğalgaz rezervleri BTE projesinin ortaya konması için yeterli görüldü. Yapımı devam eden hattın, Eylül 2006’dan itibaren hizmete girmesi beklenmektedir. TRATEJİ 21 TC tamamlanmak üzere, sıra demiryolu hattında... Ermenistan engellemeye çalışıyor Araz Aslanlı TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası afkaslar, doğubatı, kuzeygüney yönlerinde çeşitli enerji K iletim ve ulaşım hatlarıyla gündeme geliyor. Azerbaycan petrol ve doğalgazının hangi güzergahtan taşınacağı konusunda uzun yıllar süren tartışma şimdi demiryolu hattı için sürüyor. Demiryolu projesini Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan ciddiye alıyor. Bu yönde girişimler de başladı. Genel olarak bölgede kendi kontrolleri dışında gelişen projelere olumlu bakmayan güçler de Ermenistan’ın bu tepkisinden kendi çıkarları doğrultusunda yararlanmaya çalışmıştır. Ermenilerin AB ve ABD girişimleri rmenistan’ın bu proje aleyhindeki çalışmalarının bir boyutunu GürE cistan içerisindeki Ermeni azınlığın prokiye, Gürcistan ve Azerbaycan yetkilileri Tiflis’te konuya ilişkin protokol imzalamıştır. 25 Mayıs 2005’te, BTC’ye ilk petrolün doldurulması ve BTC’nin Bakü ayağının açılış töreni sırasında Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan devlet başkanları KATB’ın desteklenmesine ilişkin ortak bildiri imzalamıştır. 25 Mayıs 2005’te Bakü’de imzalanan ortak deklarasyonun ardından 31 Mayıs 2005’te Vardan Oskanyan Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısına özel mektup yazarak tepkilerini ifade etmiştir. Doğu Asya ülkelerinden özellikle Çin, hattı siyasal açıdan desteklemekte ve gelecekte projeye mali destek verebileceğini de ifade etmektedir. Yukarıda ifade edilenlerin yanı sıra, Ukrayna'nın Azerbaycan petrollerinin taşınması konusuna olan ilgisi konuyu yakından takip edenlere yabancı değildir. Ukrayna yetkilileri fırsat buldukları her ortamda Azerbaycan petrollerinin OdessaBrodı hattı ile taşınması için girişimlerde bulunmuştur. Konu en son, Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşenko’nun BTC’nin Bakü ayağının açılış töreni dolayısıyla yolladığı kutlama mesajında da dile getirilmiştir. Projenin Avrupa Birliği tarafından desteklenmesi onun ciddiyetini artırmaktadır. Nitekim konuya ilişkin olarak 1415 Eylül 2005 tarihlerinde Ukrayna başkenti Kiev’de Avrupa Komisyonu, Ukrayna ve Polonya arasında Komisyon tarafından finanse edilen üçlü görüşme gerçekleştirilmiştir. İran ile Ermenistan arasındaki yapımı devam eden doğalgaz hattı, İran doğalgazının Avrupa’ya ihracatında Gürcistan üzerinden geçmesi muhtemel hat, Gürcistan'ın kendi ihtiyaçları doğrultusunda kullanacağı İran doğalgazını Azerbaycan üzerinden almasını öngören projeler yakın vadede Kafkasya’nın ulaştırma ağları ile örüleceğini göstermektedir. Sonuç olarak şu üç gerçeği ciddiyetle ifade etmek mümkündür: 1. Hazar havzası sadece enerji kaynakları ile değil, aynı zamanda doğu ile batı ve kuzey ile güney arasındaki köprü rolü sayesinde de büyük güçler için önemli olacaktır. 2. Bölge devletleri geliştirilen projeler nedeniyle kazançlar elde ederken, komşularına yönelik toprak iddiaları ve saldırgan tavırlar içerisinde olan Ermenistan bu sürecin dışında kalmaya devam edecektir. 3. Ermenistan’ın, dışında kaldığı bu projeleri engelleme çabaları, günümüze kadar olduğu gibi gelecekte de hiçbir ciddi sonuç doğurmayacaktır. Çünkü, geliştirilen projelerin sahipleri Ermenistan ile aynı güçteki devletler değil, küresel güçlerdir. zerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev'in 14 Eylül 2005 tarihli kararıyla Kazakistan petrollerinin BaküTiflisCeyhan Ana İhraç Boru Hattı (BTC) ile taşınmasının gerçekleştirilmesi konusunda özel komisyon kurulmuştur. Kararda, BTC'nin ve BaküTiflisErzurum Güney Kafkasya Boru Hattı (BTE)'nin gerçekleştirilmesi ile birlikte Hazar havzasının güvenilir ulaşım yollarına kavuşmaya başladığı, aynı zamanda bölgesel entegrasyona da ciddi katkı sağlandığı vurgulanmıştır. Yıllardır Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan ve Kazakistan arasında yapılan görüşmelerin, imzalanan anlaşma ve protokollerin, DoğuBatı Enerji Koridoru'nun oluşturulmasına ve bu çerçevede BTC'nin gerçekleştirilmesine neden olduğu ifade edilerek, Kazakistan'ın BTC'ye etkili katılımının sağlanması için üst düzey Azerbaycan bürokratlarının katılımıyla özel bir komisyon oluşturulması kararlaştırılmıştır. Yukarıda ifade edilen gelişme, yaklaşık 15 yıldan beri gösterilen, Kafkasya'nın ve Hazar havzasının dünya ile bütünleşme çabalarının bir parçasıdır. Sovyetler Birliği'nin dağılması sürecinde özel anlamda enerji kaynaklarını uluslararası piyasalara ulaştırma, genel anlamda dünya ile bütünleşme telaşında olan cumhuriyetler çeşitli projelerin peşinden koştular. Kafkasya'da Azerbaycan, etkili politikalar yürüterek bağımsızlığının hemen akabinde çok sayıda projeyle gündeme geldi. Azerbaycan, ürettiği petrolü BaküSupsa, BaküNovorossiyski gibi erken üretim petrol boru hatlarıyla taşımaya devam etti. Bunun yanı sıra gelecekte Azerbaycan’da üretilecek petrolün nakli için 78 güzergah gündeme gelmiş, fakat bunlardan ilk başta yalnızca beş tanesi resmi olarak görüşülmüştür: 1)Kuzey hattı: BaküNovorossiysk; 2)Batı hattı: BaküSupsa; 3)Güney hattı: Baküİran; 4)Doğu hattı: Afganistan ve Pakistan üzerinden geçen hat; 5)GüneyBatı hattı: BaküCeyhan. Seçenekler önce üçe indirilmiş, daha sonra yoğun tartışmalar, pazarlıklar ve restleşmeler sonucunda BTC'nin yapımı A je aleyhinde kışkırtılması ve gösterilere sevk edilmesi oluşturmaktadır. Tepkilerin diğer boyutunu ise Ermenistan’ın çeşitli devletler ve uluslararası kuruluşlar nezdindeki girişimleri oluşturmuştur. Ermenistan Dışişleri Bakanı Vardan Oskanyan Haziran 2005’te ABD’deki görüşmeleri sırasında KATB demiryolu hattı projesinin gerçekleştirilmesinden duyduğu rahatsızlığı dile getirmiştir. Oskanyan 10 DoğuBatı hattı ve demiryolu hattı Haziran 2005’te, ABD Ulusal Basın Kulübünde yaptığı açıklamada, "KarsGümarihi Büyük İpekyolu projesinin rü hattının çalıştırılması mümkünken" yegündeme getirilmesi, Kafkasni hattın yapımının mantıksız olduğunu ya'nın dünyayla bütünleşmesi sürecine ifade etmiştir. Üzerinden çok geçmeden olumlu katkı yapmıştır. Bu çerçevede geABD Kongresi’ndeki Ermeni lobisi liştirilen çeşitli ulaştırma projeleri nedeKATB demiryolu hattı projesinin Ermeniyle Kafkasya’nın küresel sisteme ennistan’ın direkt aleyhine yönelmiş bir tegrasyonun yanı sıra, bölgenin kendi içeproje olduğunu ileri sürerek, ABD yönerisinde de ulaşım sorunlarının çözüme timinin projeye katkıda bulunmasını yakavuşturulması yönünde ciddi gelişmeler saklayan karar önerisi hazırlamıştır. Kayaşanmıştır. rar önerisinde Rusya, Azerbaycan ve İran demiryolu hatlarının birleştirilmesini önÖzellikle, Sovyetler Birliği’nin dağılgören GezvinReştAstara hattı da eleşması sonrasında bölgede kopan demiryotirilmiş, bu hattın yapımının Ermenislu hatlarının onarılması ve doğu ile batı tan’ın aleyhinde olduğu iddia edilmiştir. arasındaki ulaşımın sağlanması hedeflenTüm bu nedenlerden dolayı BTC’nin ormiştir. Bu çerçevede RusyaAzerbaycantaya çıkması sürecinde yaşanan tartışma ErmenistanTürkiye demiryolu hattının ve gerginlikler KarsAhalkelekTiflisyeniden kullanıma sokulması, TürkiyeBakü demiryolu hattının kararlaştırılması GürcistanAzerbaycan demiryolu hattısürecinde de söz konusu olmuş ve gününın yapımı gibi senaryolar konuşulmuşmüzde de yaşanmaya devam etmektedir. tur. İlk senaryo, Ermenistan’ın Türkiye’ye yönelik saldırgan tavırları ve AzerFakat, Ermenistan’ın bu girişimlerine baycan topraklarını işgali altında tutmarağmen Türkiye, Azerbaycan ve Gürcissı nedeniyle uygulanabilirlikten uzak oltan yönetimlerinin kararlılığı sayesinde muştur. Bu nedenle de ikinci seçeneğe proje konusunda ciddi ilerlemeler kaydedaha fazla önem verilmiştir. Bu tavır, Erdilmektedir. 15 Kasım 2004’te Avrupa menistan’ın tepkisine neden olmuştur. Komisyonu Ulaştırma ve Enerji Komite Başkanının yaptığı açıklamada Gürcistan ve Azerbaycan demiryollarının birleştirilmesietrol boru hattının arne yönelik projelerin Avrupa dından demiryolu koBirliği tarafından da desteknusunda da kenarda kalleneceğinin ifade edilmesi, ma riskini gören ErmeErmenistan’ın Avrupa Birlinistan, projenin finansmaği’ne tepki göstermesine nenını engellemek için AB den olmuştur. Komite Başve ABD’de girişimlerde kanı, AB’nin bu projeyi çebulunuyor. Bölgede işgalşitli boyutlarıyla öğrendiğini ve projenin finanse edilmeci konumunda bulunan sinde yer alacağını vurgulaErvan’ın engelleme çabası mıştır. 28 Aralık 2004’te bu cılız destek buluyor. desteği de dikkate alan Tür T P