Catalog

16 C S ran’dan başlayıp Pakistan üzerinden Hindistan’a kadar uzanması planlanan doğalgaz boru hattına ABD şiddetle karşı çıkıyor. Hindistan, Pakistan ile arasındaki çözümlenemeyen Keşmir sorunu nedeniyle boru hattı ile ilgili ikilem yaşıyor. Çin, bölgesel entegrasyon amacıyla projeye destek veriyor, Rusya Gazprom aracılığıyla ortak olmaya çalışıyor. TRATEJİ ÇİZGİLİ DÜNYA Demokrasi terör kıskacında İ Üçüncü Taraflar PH Doğalgaz Hattı Projesi, tarafların ikili ilişkilerinden olduğu gibi üçüncü tarafların da müdahalesinden etkilenecektir. Proje ile ilgilenen üçüncü taraflar, AB, ABD, Rus İ (1) Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz: Cavid VELİEV, ‘‘İran’ın Dünya Gaz Rezervlerindeki Yeri’’, Cumhuriyet Strateji, Sayı 64, 14.09.2005. The Independent 13 Ekim se de aslında yaptığı açıklamalar ikilem içerisinde olduğunu göstermektedir. İran ve Hindistan arasında İPH Doğalgaz Boru Hattı’na ilişkin anlaşmanın 12 Temmuz 2005’te imzalanması öngörülse de imza töreni çeşitli nedenlerle ertelenmiştir. Hindistan’ı, proje bağlamında güvenlik konuları ve doğalgaz fiyatları rahatsız etmektedir. İPH Doğalgaz Boru Hattı projesi ile ilgili oluşturulan İşçi Grubu’nun 4 Ağustos 2005 tarihli toplantısında İran, Pakistan’la imzaladığı anlaşmanın aynısını Hindistan’a da önermiş fakat Hindistan, güvenlik gerekçesi ile anlaşmayı imzalamamıştır. Aslında Hindistan, açıkça beyan etmese de hattın Pakistan’dan geçmesinden rahatsızlık duymaktadır. Pakistan’la, bağımsızlığından bu yana üç kez savaşan Hindistan, enerji ithalatında Pakistan’a bağımlı olmaktan endişe duymaktadır. Hindistan, bu sebeple İran’a doğalgaz boru hattının Umman Körfezi’nden geçirilmesini teklif etmiştir. Pakistan, hattın Umman Körfezi’nden geçmesine şiddetle karşı çıkmış; İran da pek olumlu bakmamıştır. Pakistanİran arasındaki boru hattının Pakistan üzerinden geçmesini öngören anlaşma bu seçeneği saf dışı bırakmaktadır. Denizden geçecek hattın Pakistan üzerinden geçecek hattan daha pahalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca boru hattının Hint Okyanusu’ndan geçse bile HindistanPakistan gerginliği sırasında Pakistan Deniz Kuvvetleri, denizdeki boru hattına kolaylıkla zarar verebilir. Aslında Hindistan’ın ister Orta Asya’dan ister Ortadoğu’dan olsun çekilecek boru hatları için Pakistan’a ihtiyacı vardır. Bu bölgelerden Hindistan’a giden enerji yolu Pakistan’dan geçmektedir. İPH Doğalgaz Boru Hattı’nın çekilmesi durumunda Hindistan’ın Pakistan’a muhtaç duruma düşeceğini savunan bazı Hintli araştırmacılar, Keşmir sorunu ile İPH Doğalgaz Hattı Projesi’nin aynı anda görüşülmesi gerektiğini savunmaktadır. Hatta projeye karşı olan bazı çevreler 2010 yılına kadar Hindistan’ın alternatif enerji kaynakları geliştirebileceğini dolayısı ile bu hatta ihtiyacı olmayacağını savunmaktadır. Aynı zamanda Bangladeş, Katar ve Miyanmar’ın doğalgaz rezervleri de İran’ın doğalgaz rezervlerine alternatif olarak gösterilmektedir. ya ve Çin’dir. Avrupa Birliği bu boru hattının çekilmesi konusunda hiçbir sakınca görmemekte hatta projeyi desteklemektedir. İtalyan, Fransız ve İngiltere enerji şirketlerinden bu projeye yatırım yapmak isteyen şirketler dahi bulunmaktadır. Fakat İranAvrupa Nükleer Görüşmeleri’nin seyri bu durumu değiştirebilir. Projeye yatırım yapmak isteyen şirketler arasında Rusya’nın ve dünyanın en nüfuzlu şirketleri arasında olan Gazprom da yer almaktadır. Çin, bu boru hattının çekilmesini istemektedir. Basında yer alan bilgilere göre boru hattının Çin’e kadar uzatılması gündemdedir. Çin’in Milli Petrol Şirketi Başkan Yardımcısı Liao Yongyuan hattın çekilmesinde ülkesinin destek olabileceğini açıklamıştır. Fakat doğalgaz boru hattının çekilmesini öngören görüşmelere Çin katılmamaktadır. Çin’in, desteği, bölgesel entegrasyonu ve istikrarı sağlamak için verdiği düşünülmektedir. ABD İPH Boru Hattı’nın çekilmesine şiddetle karşı çıkmaktadır. Amerikan yönetimi İran’ı bölge istikrarı önünde engel olarak görmekte ve İran ekonomisine katkıda bulunacak her türlü projeye karşı çıkmaktadır. Bu nedenle hem Pakistan hem de Hindistan ABD baskısı ile karşı karşıya kalmış ve Bush yönetimi, İPH Doğalgaz Boru Hattı’nın çekilmemesi için Hindistan ve Pakistan’a değişik seçenekler önermiştir. İlk önce ABD’nin Hindistan Büyükelçisi David Mulford, daha sonra da 16 Mart 2005’de ABD Dışişleri Bakanı Condolizze Rice Hindistan yönetimini hattın çekilmesine katılmamaya çağırmıştır. Hindistan basınında yer alan bilgilere göre ABD, İran hattına alternatif olarak Türkmenistan hattını önermiştir. Hindistan Başbakanı Manmohan Singh’in 18 Temmuz 2005’deki ABD ziyareti sonrası Washington Daily gazetesi ile söyleşisinde İPH Doğalgaz Boru Hattı’nın riskli olduğunu açıklamıştır. Bu açıklama hem İran hem de Pakistan tarafından tepki ile karşılanmıştır. Pakistan Petrol Bakanı Kasuri Hindistan’ın projeye katılmaması durumunda Pakistanİran Doğalgaz Boru Hattı’nın çekileceğini söylemiştir. Pakistan ve İran’dan gelen tepkiler üzerine Hindistan Petrol Bakanı Mani Shankar Aiar Hindistan’ın ikilem içinde olduğu fikirlerini yalanlanmıştır. The Guardian 14 Ekim The Sunday Times 17 Ekim