Catalog

CUMHURlYETDERGl 4 AY1N KONUSU Deviet ne yaptı, ne yapmalı, ne yapamıir? K Ejrdan kente göç eden vüzbinlerce insan gecekondular yaparak kendi sorunlannı sisteme en ejverişli biçimde çözerken, konut sahibi olabilecek «elir gruplarının talebi de "müteahhit" kurumunu yarattı 1945'lerden başlayarak tanmda makinaiaşma, kırsal kesimde genlş mulksüzleşme ve Işslzleşmeyl de beraberinde getirmlş ve kente gOç hareketl çok hızlı biçimde tırmanmaya başlamıştır. saplanmaktadır. Istanbul'un nutusu iae yılda bînde 55 dolayında bir artış göstermektedir ve bu artış sürerse 20 yıl Içinde bu kentfmızln nufusu 15 milyona ulaşacaktır. Toplam nüfus yılda ortalama yuzde 2,42 oranında artarken kentsel nüfus yüzde 5.32 oranında artmaktadır. blleflml de İlk dönemlerde oldukça kartnaşıkken Iklncl kuşakta buyük çoğunlufiu İİIri l ı gOruldO. PARSELLENME Bu dönemde kentlerln "panellenmesl" de büyük hız kazandı. Gonelllkje ortamn Ostundekl ekonomlk guç sahlpleVlnln ellnde bulunan topraklar Ozerlnde yapılan paraelasyon Işleml harltalara ve planlara da geçlrlldl ve böylellkle yasalhk kazandı. Bu arada Imar planlarında kentJerin kenar semtlerlndekf arazller Iskan dışı saha olarak gösterildiğinden hfsseü satışfarfa durmadan bOIOnmeye başladı. Yoksul kesimlerln yaşadığı bu bolgelerdekî hissell satışlardan doğan bölunmeler yasalhk kazanmadığından kaçak, "gecekondu" inşaatlar tüm bu bölgeleri kapladı. Bu gelkşim Içlnde arsa spekulasyonunun yoğunluğu da yapı adalarımn bellrll bir buyüklüğe kadar bölünmesiyle doğru orantıh olaıakaıitı. J ONUT, yalnızca başımızı sokablleceğlmlz bir dam altı mı? Yoksa benzetı lüm olgutar glbi loplumsal bir urun va dolayısıyia bir gösterge ml? "Konuf* kavram ve biçimleri uretim ve toplumaal lltşkilerin tarlh içlnde gellşlmi Içinde deflişlyor. Ömegın llkel loplumlarda konuliarın gerak biçiml, gerekse yerleşme duzenierl, o dönemin toplumaal örgütlenmeslne, yani klanlara göre olmuştur Köleci toplumda Ise. ilk aşamada "konuî" yalnız ev sahiplerınl daflil köleferf de barındırmak zorundadır. Bu aşamanın ardından mülk aahıblnln konuiu kölenin konutu ayırımı gellşmiştır. Feodal toplumda soylu olmayanlann konutlan aynı zamanda. uretiml surdürdüklerl mekandır. Yanl tarlanın, bahçenln, bostanın oriasındadır. Ve o mekân çerçeveslnde uretlmln sürdürülmesf Içîn gereklldir. Soylunun konutu ise. bir yanda toplumsal prestijin sirngesi (aaray). diğcr yanda da "kaptkuifanm" banndırabllecflk bir mekân olmak zorundadır. Kapl* tallım Ise. konutu, lum toplumsal olgular bir meta hallna donuştürmuştur. KENTLEŞME Kentleşme surecl 1960larda doruğuna ulaçırken büyük kenllerdekf gecekondu sayısı da bu dönemde hızla tırmanmıştır. 1975 nüfus sayımına gOre 40 milyon dolayındakı ülkemu nüfuaunun yuzde 42'alt yani 17 milyonu kentlerde yaşamaktadır. Kentleşme bugunku hızıyla surerse, 2.000 yılında75 mllyona ulaşacağı tahmın edilen toplam nülusun yuzde 80'inln. yanl 60 milyon kışinin kenllerde yaşayacagı he ZORUNLU ÇÖZÜM: GECEKONDU Kenflere göç eden kitfeler. dü$Ok ekonomlk olanaklan nedenlyle kendl konut gerekslnimlcrini "yasadışt" yollarla, Mazinearsalarını işgal edîp gecekondular dikerek çözumlerken, sistemîn gerekainlm duyduğu ucuz ışgücünü do bol miktarda aağlamış oldu. Bir "geçiş toptumu" olarak nitelenen gecekondu halkımn meslekael DEVLET Y APAMAZSA MÜTEAHHİT YAPAR Mılyonlarca kişi kendl başlarının çaresine bakarak (bugün gecekondu saytsı 1 milyon dotaymda he&aptanıyor) sağiıksız, banyosuz. mulfaksız, kanallzaayonsuz evlerde yaşamaya çalışırken, piyasadan konut edlnebilme gOcune sahlp daha yuksek gelir düzeyindeki kişllerln gereksinlml de "müteahtt" öen\\Br\ bir tOrO ortaya çıkardı. Bu küçük sermayedarların ellnde kentler her türlü denetimln dışında baştan aşağı yıkıldt ve yenlden yapıldı. Ne tarlhsel Azelllkler gözetltdi ne de belll nîtellklar. Daha belkl yuzyıl dayanabllecek yeni yapılar blle. daha büyüklerl yapılmak üzere yerle bir edlldl. Açık yasa hükümlerlne karşın tum sahlller de.kapatıldi. Çünku gereksinım vardı. Bir eve sahip olmayı en lemei loplumsal güvence olarak güren orta sınıf ların sorununu kamu çözemiyordu. DÜZENtN PARÇASI Ülkemlzde de, konuî ve ona baQlı tüm aorunlar. kapitallzmin gellçme özelllklerlne uygun bir sureç yaşamişlardır. Temeloeki düzen konut alamnda da kendlne uygun bir altduzen yaratmışlır. TÜRKfYE'DE KENT SAYILARINDA VE KENTLEŞME ORANLARINDAKt GELİSMELER (% OLARAK) Kcnt nüfuB grabu (bin) 1050 51100 101 250 251 500 500 + TOPLAM I9U0 1970 Kentsayısı Kentleşme artısı oranıarüsı 82.6 36.6 10.5 + 47.6 150.0 100.0 5.7 50.0 + 2.6 77.0 Yuzde 77.1 artıç 1970 1975 Kent sayuı Kentleşme artıon oranı artup + 10.8 9.5 18.0 20.0 14.0 100.0 • 65.3 7.4 2.6 Yüzde 32.6 artış İLK S ARSINTILAR II. Dunya Savaşı sonrasına değln Türkiye'de kentleşmenin duşuk dOzeyde kalması nedenlyle konut alamnda ana sorun yeterslzallyapı hizmetleri olarak kalmıştır. Bu dönemde, topraklaki defier artışma el koymaya dayanan spekulatif sermaye blrikimi surecl de başlamış, "bitabk konut" kavtamı glderek yaygınlık ka?annuştır. "KAT KARŞILIGI" Büyük kentlerde arsa fiyatlarım. dolayısıyla maliyetl artıran en buyuk unsurlar Tfirfciye Kentsel Nüfusn