Catalog

CUBIHUHİYET \t SAYFA.24 AYINKONUSU Ve bir "yıkım" geçkdlktcn aamtm yoddea ba«a dflMf... 1948'e kadar "gecekondu" tanımına glren konutlar 2530 bin Iken bugfln 1 milyonu aşıyor tstanbul'da toplam nflfusun yüzde 50'sl, Ankara'da Ise yüzde 74'ü gecekonduda yaşıyor ECEKONDU. 775 aayılı yaaada "kendlsine ait ottnayan yente tmar yönutmaliklerine ayktn, gayri sıhhi ve gayrf fenni olarak alelacele yapılmış ofan barınak" şekllnde tanımianmaktadır. Bu tanıma göre gecekondu. bunyeslnde şu dört şartı taşımaktadır: * Başkasma ait blryerde yapılmış olmak. * Imar yönetmeiikierine ayktn olmak, * Gayrf sıhhi ve gayri lenni olmak, * Alelacele yapılmış olmak. Kuşkusuz bu yasanın tanımı dışında olan, yanf, gayri sıhhl ve gayri fenni olmayan ve de alelaceie yapılmı* olmayan lOks gecekondular da bulunmaktadır. Bu tür gecekondulan özelllkle Bofiaziçi sırtlannda görmek olaaı. Geoekondu kuşkusuz Turklye'ye Özgu blr olgu ât defilldir. Turkiye'ye özgu olan yalnızca gecekondu" sözcuftOdur. Başka lleri kapltallst ülkelerde ve özelllkle de gerl kalmış blrçok atkenin bOyük kentlerlndi de gecekondu olgusu vardır ve banzer koşullar Içlnde yer almaktadır. Gecekonduların ortaya çıkmasının kenlieşme ve hızla artmaaının başlıca nedenlerl, ktrsal alanlardan kentlere nOfue akınlan yanl kentleşmedlr. Sorunun özelllfc le gerl bıraktırılmış ülkelerde görülmesl, kentleşmenln bu olkelerdekl hızı ile açıklanablllr. Kentleşme yanında, aosyal konut sunumundakl eksikliğlnde. kentlere göçmuş Insanlan, gecekondu yapımına yönelttlfil aöylenebllir. Kırsal alanlardan kentsel alanlara zorunlu göç edenlerln sayisının fazla. bunlann genellikle nltellkslz Işçl durumun da, gellrierinln doşuk olması sonucu, özelllkle kent çevrealnde oluşan. kolay Inşa edllen, duşOk standartlı, kentln dOzensiz büyumeslne neden olan, betedlye hlzmetterlnl arttıran blr gecekondu aorunu yaratmaktadır. BOyük kentlerlmlzde özelllkle, aşın nofusyığilması, yeterslz Istlhdam olanakları ve bu koşuilann doflal blr sonucu olan gellr dOşOklDflO konut açığmı yaratmış ve gecekondulaşma olayına neden olmuştur. Glderek klra OcretlenV nln, arsa ve arazl flyatlannın, malzeme bedellerinln denetlenemez blr şekllde Kfflemesl aonucu gecekondu yapımı, neredeyse zorunlu hale gelmlf tlr. 1948yılındat gecekondularla macadete etmeyi amaçlayan llk yasa çıkartılıncaya deöin, bOyOk kentlertmlzde 2530 bln kadar gecekondunun yapıldıflı varsayıl G makta. 1953 yılında Izlnslz yapılan llgllendlren Ikincî yasanın çıktıflı tarlhe degin lae gecekondu sayısı 50 blne varmış bulunuyordu. Bu konuda ilk resml araştırma Istanbul vllayetl tarafından 1962 yılında yapılmış ve araştırma sonucu Istanbul'un çeşttli bölgelerlndekl 78 bln kadar gecekon duda 396 bin klşlnln oturduğu anlaşılmıştır. Gecekondulann vıllara göre saptanan " sayılan şöyledlr: 1055 50.000 1960 240.000 1965 403.000 . TIRMAN1Ş DOzenll konut üretlml, duzenli kentleşme aorunu çözumlenemedlfil Içln 1960' da 240 bin gibi önemll blr aayıya ulaşmış olan gecekondular 1967 yılında 403 bln. olarak saptanmıştır. Gecekondu sayısının 1972 yılında 700 blnl. bugün Ise 1 milyonu çohtan aştıftı blllnmektedlr. Bu arada tum gecekonduların yuzde 72.3'ü Istanbul, Ankara, Izmlr ve Adana'da bulunmaktadır. Bu dört kentlmlzdekl gecekondular. toplam konut atokunun lae yuzde 38'lni oluşturmaktadır. Ankara, Istanbul ve Izmlr kentlerlmlzde 19731976 yıllan arasında yapılan ruhsatlı konutlar lee, toplam konutlann yuzde 35'lnl kapsamaktadır. 1967 1968 1969 1970 1972 450.000 470.000 500.000 600.000 700.000 latanbul, Ankara'dan sonra ençok cekonduya sahlp blr kentlmlzdlr. burada toplam nufusun yaklaşık yOzde 50'al gecekondularda yaşamaktadır. Mevcut gecekondular Ise butOn meakenlerln yuzde 39.55'ini oluşturmaktadır. Buna karşın Ise Ankara'da toplam nOfusun yüzde 74'lük blr bötOmO gecekondularda yaşamaktadır. Ankara'da gecekondulu notusa 5 yılda 397.500 klşl katılmış ve gecekondularda yaşayan nüiusun oıanı yOzde 67'den yOzde 74ve çıkmıştır. Aynı oranlar, Istanbul'da yuzde 44'den yuzde 49'a. Adana*da (merkez) yOzde 41'den 52'ye, Izmlr de {merkez v» Karşıyuka) yOzde 57.5'ten yuzde 61 "e yOkaelmlştlr. Bu arada yapılan blr araştırmaya göre gecekondu sahlplerlnln yalnızca yuzde 9.81 vl kendl konutunu kendlal Inşa etmektedlr. YOzde 65.10'u Knşa «ttlrmekte, yOzde 21.72'sl lae aatın almaktadır. Dr. Ayda Yörukan tarafından yapılan blr araştırmaya göre Incelenen gecekondulann yuzde 61.20'alnl oluşturan ve klşllere ait araziler uzerlnde kurulan gecekondulann, yuzde 95.75'l tapuya ya da benzeri blr betgeye sahlptlr. Bu değerler ise blze gecekondu Oretlminln tlcarl bir meta hallne geldifilnl göatermektedlr. Aynı araştırmaya göre gecekondularda oturanlann yuzde 34.03'u klracı, yüzde 4.5'u iae parasız kiracı durumundadıriar. Yuzde 34'luk klracı oranı lae 10.100 bln nOfuafu kentterdekl klracı oranına eşlt bir orana sahlp bulunmakta. Kıaacası gecekondular, blr ölçude sanıldiğı gibl kente akın eden Insanlann başkalanna ait araziler uzerlnde kendl gflçleri İle Inşa ettiklert konutlar olmakttfn çıkmaktadırtar. Gecekondulann önemll blr kıamı satın alınmakta ve çok büyük blr bölumu başkalanna inşa ettlrllmektedir. Gecetondularda oturan nflfusun oçte blrl klracı dunımundadır. Gecekondular, atandartlann altında, ama tlcarl meta olmuş konutlardır. Arsa spekulaayonu, tefecl aermayenln etklnllğl glbl temel tayln edlcl etkenler, gecekondu uretlml Içinde geçerlldlr ve burada yenl blr ağalık muessesesl, "gecakondu ağaiıği" aorunu çıkmaktadır ortaya.