Catalog

Çocuk ve gençlik edebiyatında önemli bir köşe taşı: Gülten Dayıoğlu! Gülten Dayıoğlu, 60’lı yıllarda çocuk ve gençlik edebiyatı alanına girer. Kolay bir giriş olmaz bu. Her ne kadar modernist olsa da edebiyat dünyası erkek egemen bir görünümde olduğu ve ayrıca çocuk edebiyatını saygın bir alan olarak görmediği için Dayıoğlu’nun ilk kabulü yetişkin öyküleriyle olur. 60 yılı aşkın bir süredir var olmak ve varlığını sürdürmek Dayıoğlu’nu bir köşe taşı yapmaya yeter sanırım. Ürettikleriyle, araştırmalarıyla çocuk ve gençlik edebiyatı alanına katkı yapmış ve dönemsel tanıklıkları bize taşımıştır. Dayıoğlu, 21. yüzyıla ardında yüklü bir edebiyat birikimi bırakarak ve bunu geleceğe armağan ederek ve zenginleştirerek geçiş yapmıştır. da etkilemiş ve çocuk edebiyatında var olan tartışmalar “Çocuk, yetişkinlerin nesnesi değil, ötelenmiştir. Bu dönem, yeni ekonomik ve sosyal para- hayatın ve edebiyatın öznesidir.” N. Neydim digmanın kendini gerçekleştirmeye başladığı dönemdir ve toplumsal sorunlar, gençlik sorunları tüketim toplumu Gülten Dayıoğlu, 60’lı yıllarda mesleğinin de getirdiği bağlamında yeni yönelimler göstermektedir. bir farkındalıkla çocuklar için kısa öyküler yazar. O dö- Dayıoğlu, bu dönemde yazdığı -özellikle genç kız- nem dışarıdan (özellikle Batı’dan) farklı bakış açıları ta- kitaplarında dönemsel sorunlara -derine inilmese de- şıyan kitapların geldiği bir süreçtir ve Gilbert Delehaye- değinmiş ve farkındalık yaratmaya çalışmıştır. Marcel Marlier’ın Martine adlı, orijinali Fransızca olan Yeşil Kiraz 1-2, bu konuda önemli özellikler taşır. resimli çocuk kitaplarının ilk 16 sayısını Ayşegül adıyla Dönemsel açıdan bakıldığında yoksulluk ve bundan çı- dilimize uyarlar. kış arayışları vardır ve Dayıoğlu bu kitabında eğitimin 70’li yıllarda ise çocuk edebiyatı tam anlamıyla bir çıkış yolu olacağı vurgusunu önceler. kargaşa dönemi yaşar. Özellikle çocuk edebiyatının Sekizinci Renk, tam tersi bir ailenin (aristokrat) sos- yokluğunu iddia eden seçkin yazarların ardına takılan yopsikolojik sorunlarına dönük tanıklıktır ve bu top- edebiyat çevresi ve buna karşı çıkanların ciddi çatış- lumsal olarak yoksul ve zengini gözleme ya da dene- maları söz konusudur. yimleme sonucu gerçekleşir. Dayıoğlu bu süreçte hem bir kadın yazar hem de çocuk Dayıoğlu, eğitim sisteminde bilimsel bilginin önemi- edebiyatı yazarı olarak mücadele etmek zorunda kalmıştır. nin (tarihsel bakış açısıdır) farkında olarak bilimkurgu Gülten Dayıoğlu, bu yıllarda kendisini hem bir yazar ola- kitapları yazmış ve bunları uzmanlarına danışarak ger- rak hem bir kadın olarak hem de çocuk edebiyatını ka- çeklikle bağlarını kurarak metin oluşturmuştur. bul ettirmek gibi üç ayrı misyonu üstlenmiştir diyebiliriz. Dayıoğlu, 21. yüzyıla ardında yüklü bir edebiyat bi- Bu zorlu bir süreçtir aslında; yani tarihsel açıdan baktı- rikimi bırakarak ve bunu geleceğe armağan ederek ve ğımızda neresinden bakarsanız bakın modernist alanda zenginleştirerek geçiş yapmıştır. var olan ve pek de vazgeçilebilir sayılmayan erkek ege- Bazı yolculuklar vardır tek başına yapılması oldukça menliğine karşı mücadeleyi gerçekleştirmek durumun- güçtür. Sağlam yol arkadaşının olması arkanıza bak- da olduğunu görmek mümkündür Gülten Dayıoğlu’nun. madan yolunuza devam etme gücü verir size. alacak metinler oluşturarak eğitim sisteminin içerisin- Onu çocuk edebiyatına yönelten nedenlerin, öğret- de kabul gören bir yazar olmuştur. Dayıoğlu, hep yanında olan ama kendini hiç görünür kılmayan çok güzel bir yol arkadaşına sahipti: Cev- menlik deneyimleri, o alanda hissettiği boşluklar olma- Bu bağlamda yine edebiyatçı olarak kendisine biçti- sı gerekir. Yazma tutkusu da elbette bunu destekler. det Dayıoğlu. Eşten öte bir yoldaştı diyebilirim. Gül- ği rol model önemlidir. Dayıoğlu, eğitim sisteminde var Kargaşanın hüküm sürdüğü ama arada ışıkların yan- olan eksikleri, boşlukları edebiyatıyla ve yarattığı figür- ten Dayıoğlu’nun her çalışmasında yanında olmuş ama dığı, havai fişeklerin patladığı bir ortamda Gülten Da- hiçbir zaman kendini görünür kılmamıştır. lerle çözüm getirmeye çalışmıştır. yıoğlu, kendisini bu alanda daha çok var etmeye ve Dayıoğlu’nu kalıcı kılan özelliklerinden başta geleni iyi Tanık olduğum tüm çalışmalarında var olduğu- farklı ürünler ortaya koymaya başlar. nu bilirsiniz gibidir ama görünmeye belki en sonun- gözlemci oluşudur. Dönemini izlemiş, gözlemiş tanıklıkla- Işıkların yandığı ve havai fişeklerin patladığı derken, rını yansıtmıştır: Fadiş (ilk romanı) (1971), Geride Kalanlar da karar verir. Rahmetle andığım Cevdet Bey, Gülten 70’li yıllarda çocuk edebiyatının varlığının reddedildiği- (1975), Geriye Dönenler (1986), Yurdumu Özledim (1977). Dayıoğlu’nun sırtını yasladığı temel bir direkti. ni ve çocuk edebiyatıyla ilgili çok farklı paradigmaların Fadiş, çocukluk tanıklıkları; Geride Kalanlar, işçi göçünün Sonuç olarak altmış yılı aşkın bir süredir var olmak tartışıldığını söylemek mümkün. geride bıraktıkları; Yurdumu Özledim, Almanya’da yaptı- ve varlığını sürdürmek Gülten Dayıoğlu’nu bir köşe ta- İşte bu tartışmaların içerisinde Gülten Dayıoğlu sis- şı yapmaya yeter sanırım. Ürettikleriyle, araştırmalarıy- ğı bir araştırma çalışmasının roman olarak yansımasıdır. temle çok ters düşmeden ve daha çok eğitim siste- Çıktığı dünya yolculuklarını gezi kitapları olarak paylaş- la çocuk ve gençlik edebiyatı alanına katkı yapmış ve dönemsel tanıklıkları bize taşımıştır. mine destek olan ve çocukların eğitiminde önemli yer mıştır. 80’ler önce bir darbe ile başlar. Darbe, edebiyatı n 12 16 Ocak 2025