Catalog

SAYFA CUMHURİYET 16 ARALIK 2014 SALI 10 EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr Dolar rekora uçtu u Fed ile ilgili faiz endişelerine iç gerginlikler de eklenince doların kayışı koptu. Dolar 1 günde 10 kuruş artarak 2.3934 seviyesiyle rekor kırdı. Erdoğan’ın AB’ye çıkışı, kuru tarihi rekora taşıdı. Artışla şirketlerin döviz açığı bir haftada 19 milyar TL arttı. PELİN ÜNKER Erdoğan’ın konuşmasıyla yükselişi hızlanan ve 2.3934’le zirve yapan dolar karşısında TL yüzde 3.7 değer yitirdi Sendikalardan MAHMUT ORAL Kobani dayanışması DİYARBAKIR Dünya çapındaki sendikaların temsilcileri; IŞİD saldırıları nedeniyle yerlerinden olan Ezidiler ve Kobani’de süren çatışmalarda yer alan Kürt güçleri ile dayanışma amacıyla bölgeye geldi. Şeriatçı katliam örgütü IŞİD saldırısıyla yerinden olan Ezidiler ile Kobanili Kürtlerle dayanışma amacıyla, KESK, DİSK ve BTS’nin girişimleriyle bölgeye gelen Avrupa ve dünyanın önde gelen bazı sendikalarının temsilcileri, dün Diyarbakır’a ulaştı. Avrupa Taşımacılık Çalışanları Federasyonu Genel Sekreteri Eduardo Chagas, Uluslararası Taşımacılık Çalışanları Federasyonu Kara Taşımacılığı Sekreteri Mac Urata, Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) Cinsiyet Eşitliği Direktörü Chidi King, Demiryolu, Denizcilik ve Taşımacılık Sendikası Genel Sekreter Yardımcısı Steve Hedley ve Avrupa Taşımacılık Çalışanları Federasyonu İletişim Direktörü Koen Reynaerts’in yanı sıra Türkiye’den KESK Genel Başkanı Lami Özgen, DİSK Genel Başkanı Kani Beko, Nakliyatİş Genel Başkanı Kenan Öztürk ve BTS Genel Başkanı Nazım Karakurt’un yer aldığı heyet, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanı Gültan Kışanak’ı makamında ziyaret etti. Burada Kani Beko dayanışma açısından istenilen noktada olamadıklarını dile getiren Beko, yardımların yapıldığını ancak bunların yeterli olmadığını kaydetti. Chidi King de, Ortadoğu’daki gelişmeleri yakından takip ettiklerini, göç etmek zorunda kalan mültecilerin de durumlarını yakından takip ettiklerini ve gelişmeleri kaygıyla izlediklerini aktardı. Kışanak, Şengal’den gelen 5 bini Diyarbakır’da olmak üzere 18 bin kişinin göç etmek zorunda kaldığını, yine Kobani’den de 150 bini üzerinde yurttaşın göç etmek zorunda kaldığını belirtti. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) çarşamba açıklayacağı faiz kararı, düşen petrol fiyatları ve rubledeki ağır kayıplar nedeniyle Türkiye’nin de aralarında olduğu gelişen piyasalar baskı altında tutmayı sürdürürken buna bir de artan siyasi gerginlikler eklenince dolar rekor üstüne rekor kırdı. Dolar/TL, hafta sonunda Gülen cemaatine yakınlığı ile bilinen medya kuruluşlarının merkezde yer aldığı operasyonun cemaat ile hükümet arasındaki gerilimi tırmandırması ve benzer operasyonların devam edeceği endişeleriyle ocak sonundan beri ilk kez 2.39’u aştı. TL’deki değer kayıpları cuma günü de olduğu gibi Cumhurbaşka göre reel sektör döviz borcunun sadece 96 milyar 917 milyon dolarını karşılayabiliyor. Yani borcunun sadece yüzde 35’ini karşılayacak varlığa sahip. Bu döviz açığının TL olarak karşılığı ise 8 Aralık kuruyla (2.2730 TL) 406 milyar 856 milyon liraya karşılık geliyor. Oysa bugünkü kurla (2.38 TL) 426 milyar liraya çıkıyor. Kırılganlıklar risk yaratıyor Türkiye’nin kısa vadeli borcu en son açıklanan eylül verilerine göre 130.7 milyar dolar. Bunun 94 milyar doları bankalara ait. Bankacılık sektöründe bilanço içi döviz açığı ise eylülde 40 milyar 463 milyon dolara dayandı. Diğer yandan Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 5 Aralık verilerine göre 131 milyar 888 milyon dolara geriledi. Bu da kısa vadeli borçların bıçak sırtında olduğunu gösteriyor. Hatta borç verilerinin eylülden bu yana arttığı düşünülürse Merkez’in rezervleri borcu karşılayamıyor. Bu da kredi derecelendirme kuruluşları ve yabancı yatırımcılar açısından önemli bir kırılganlık göstergesi. Kredi derecelendirme kuruluşları son raporlarında Türkiye’nin kısa vadedeki dış borçlarının risk yarattığına işaret etmişti. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan da yurtdışı borçlarının yüzde 60’ının kısa vadeli olduğuna dikkat çekerek bunun için düzenleme hazırlığında olduklarını belirtmişti. Aynı kuruluşlar Türkiye’nin siyasi risklerine de vurgu yapıyor. İşgücüne de darbe nı Tayyip Erdoğan’ın açıklamaları ile hızlandı. Güne 2.2989 seviyesinde başlayan dolar/TL Erdoğan’ın AB’ye sert çıktığı konuşmasından önce 2.3260’ta işlem görüyordu. Konuşma sonrası 2.3424’e fırladı. Merkez Bankası günlük döviz satım ihalesini 60 milyon dolara çıkardı. Buna rağmen ABD’de sanayi üretiminin son 4.5 yılın zirvesine ulaşmasıyla birlikte dolar yükselişini sürdürerek 2.3934’e kadar çıktı. Gelişen para birimlerinden negatif ayrışan TL’deki değer kaybı yüzde 3.7’ye ulaştı. TL, rubleden sonra en fazla değer yitiren ikinci para birimi oldu. Dolardaki önlenemez yükseliş reel sektörün döviz açığını da büyütüyor. Merkez Bankası’nın eylül verilerine göre reel sektörün döviz borcu 275 milyar 912 milyon dolara ulaştı. Reel kesimin döviz varlık ve borçları arasındaki farkı gösteren döviz açık pozisyonu ise 178 milyar 995 milyon dolar oldu. Buna Buna göre bir haftada sadece kur farkından 19 milyar 152 milyon liralık açık oluştu. Bu da, dolar 1 kuruş arttığında reel sektörün döviz açığının 1 milyar 790 milyon lira arttığı anlamına geliyor. Kurun yükselmesiyle bir şirketin borcu adeta domino taşı gibi diğer şirketlere de yansıyor. 1994 ve 2001 krizinde kurdaki artış, borçlu birçok şirket için, aldıkları döviz kredileri oranında ciddi bir sorun oluşturmuştu. Pek çok firmanın kepenk indirmesiyle ortaya çıkan durgunluk işten çıkarmaları beraberinde getirmişti. Rusya rubleyi tutamıyor Ekonomi Servisi Rus rublesi, yatırımcıların ABD’nin Ukrayna krizi nedeniyle Moskova’ya yeni yaptırımlar uygulayabileceği endişeleriyle tarihi düşük seviyeye geriledi. Dolar/ruble kuru 63.9’a kadar çıktı. Ruble, Rusya Merkez Bankası’nın müdahalesinden sonra hafif toparlansa da bunun etkisi kısa sürdü. Geçen hafta piya saların kapanmasının ardından Moskova’ya karşı daha sert yaptırımlar benimsenmesi ve Ukrayna’ya askeri yardım sağlanmasına yönelik tasarı ABD Kongresi’nden geç mişti. İşlemciler Rusya Merkez Bankası’nın rubleyi desteklemek için müdahale bulunduğunu söylediler. Müdahale ile dolar/ruble kuru 60.5 seviyelerine kadar indi. Ancak tekrardan 63.9 seviyesini aştı. Rublenin gün içindeki değer kaybı yüzde 10’u aştı. Rusya Merkez Bankası petrol fiyatlarının varil başına 60 dolar olması halinde 2015’te gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 4.5 daralabileceğini açıkladı. Tüpraş dünyaya rakip oldu u 3 milyar dolar yatırımla tek seferde gerçekleştirilen en büyük sanayi yatırımı olan Tüpraş Fuel Oil Dönüşüm Tesisi resmen açıldı. Tesis, Türkiye’nin cari açığını yıllık 1 milyar dolar düşürecek. Ömer Koç’a göre yeni tesis Tüpraş’ı dünya rafineri sektöründe önemli bir konuma getirecek. AYŞEGÜL ALTIN Faiz indirimi döviz artışını hortlatacak Ekonomi Servisi Japon kredi derecelendirme kuruluşu Japan Credit Rating (JCR) Eurasia Başkanı Orhan Ökmen, “Türkiye’nin mevcut yatırım politikaları kaliteli bir büyüme ve istihdam modeli üretme gücü azalmıştır. Ortaya çıkan mevcut büyüme oranı, işgücüne katılım hızını karşılayabilecek yeterlilikte ve yetkinlikte olamaması ekonominin ve sosyal ortamın en önemli problemi haline gelmiştir” dedi. Ökmen, “Yüksek enflasyon, tasarruf açığı, jeopolitik riskler, düşük hukuk standartları ekonominin ve sosyal yapının kırılganlık unsurları olarak devam ediyor” diye konuştu. Olası faiz indi rimlerinin ilave döviz talebi yaratacağına dikkati çeken Ökmen, faizler genel seviyesinin ekonomi dışı nedenlerle düşürülmesi halinde Türkiye’nin dış fonlama sürecinin kesintiye uğrayabileceğini ve döviz talebinin yukarı yönlü ivmeleneceğini ifade etti. DÖVİZ ALIŞ Algı operasyonuna rağmen açtık Tesisin açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan da “Bu yatırımı 10 milyar dolar gibi düşünmek mümkün. BakuTiflisCeyhan hattı, TANAP boru hattının devreye alınması ve Akdeniz ve Karadeniz’de 44 milyar dolarlık 2 nükleere yapılacak yatırım ile gücümüze güç katıyoruz. İçerde ve dışarda algı operasyonlarına rağmen 3 milyar dolarlık bir tesisin açılışını yapıyoruz, kervan yürüyor” dedi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız da ham petrol varil fiyatının düşmesinin 35 milyon varil ham petrol kullanan bir ülke açısından önemli bir durum olduğunu anlatarak “Vergi hariç uluslararası piyasada yüzde 44’lük bir düşüş yaşandı. Bizde yüzde 42.1 civarında oldu, bunu sanayicimize, vatandaşımıza yansıttık. Aradaki 2 dolarlık fark dolar kuru farkıdır” iddiasında bulundu. Öte yandan fuel oil dönüşüm tesisi İzmit’te 1.523 dönümlük alan üzerine kuruldu. Toplam 17 ünite, depolama tankları ve 780 metre uzunluğundaki iskeleden oluşuyor. Tesisin inşaat ve montajı süresince 10 bin kişi istihdam edildi. Tesiste 500 kişi görev yapacak. Projenin yapımında kullanılan çelik ile 6 tane Eyfel Kulesi inşa edilebiliyor. İZMİT Koç Topluluğu şirketlerinden Tüpraş’ın 3 milyar dolarlık yatırım ile hayata geçirdiği fuel oil dönüşüm tesisi 500 kişilik istihdamla resmen açıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan, Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi M. Koç, Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa V. Koç ve Petrolİş Sendikası Başkanı Mustafa Öztaşkın’ın da katıldığı açılış töreninde konuşan Tüpraş Yönetim Kurulu Başkanı Ömer M. Koç, törende yaptığı konuşmada, “Ülkemiz için çok çalışmak, yatırım yapmak, üretmek, istihdam sağlamak ve vergi vermek öncelikli hedefimizdir” dedi. Özelleştirme sonrasında, Tüpraş’ın Koç Topluluğu bünyesinde geçen son 9 yılında toplam 5.2 milyar dolarlık yatırım yaptığını anlatan Koç, yeni tesisin Tüpraş’ı dünya rafineri sektöründe önemli bir konuma getireceğini vurguladı. Koç, “Fuel oil dönüşüm tesisi yatırımı, başta motorin olmak üzere, ithal edilen katma değerli ürünlerdeki yerli üretimimizi artırması neticesinde ülkemiz ekonomisine önemli katkı sağlayacak. Tesisimizin üretime geçmesi ile ülkemizin cari açığını yıllık yaklaşık 1 milyar dolar mertebesinde düşürmesini bekliyoruz. Bu yatırımın aslında yeni bir rafineriye eşdeğerdir” açıklamasını yaptı. Tüpraş Genel Müdürü Yavuz Erkut da Tüpraş’ın uluslararası rekabet gücünü artıracak yeni fuel oil dönüşüm tesisinin devreye girmesi ile birlikte mevcut 4 rafinerinin maksimum kapasiteyle çalışacağını vurguladı. Erkut, bu doğrultuda 2015 yılında 28 milyon ton ham petrol işlemeyi hedeflediklerini kaydetti. ‘Güven yoksa yatırımcı da olmuyor’ Ekonomi Servisi Başbakan Ali Babacan, “Eğer güven yoksa yatırımcı duruyor, bankalar duruyor, tüketici ve ekonomi duruyor” diye konuştu. G20’nin iş dünyası ayağı olan B20 Türkiye Başlangıç Toplantısı’nda konuşan Babacan, Maliye politikalarıyla ekonomiyi ne kadar canlandırmaya çalışılırsa çalışılsın, merkez bankaları para politikalarında ne kadar genişlemeci çizgi izlerse izlesin eğer güven yoksa bir ülkede, büyümede, istihdam da mümkün değil, dedi. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, G20 dönem başkanlığını yürüten Türkiye’nin G20 ülkelerinin bu yıl verdiği ekonomik büyümeyi destekleyici reform taahhütlerinin gerçekleşip gerçek u Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, ‘Eğer bir ülkede güven yoksa bir ülkede büyüme de, istihdam da mümkün değil’ dedi. leşmeyeceğini izleyecek bir mekanizma oluşturmak üzere çalışmalarda bulunduğunu söyledi. B20 Türkiye Yürütme Kurulu Başkanı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, küresel ekonominin son 6 yıldır ilginç bir dönemden geçtiğine işaret etti. Hisarcıklıoğlu, ekonomi ve finansa ilişkin paradigmaların değiştiğini aktardı. Hisarcıklıoğlu, “Küresel olarak sağlam bir bü yümeyi sağlayamıyoruz. Bir tarafı düzelttiğimizde diğer tarafta bir aksama gözlüyoruz. 10 bin kilometre batımızdaki bir ülkede biri hapşırsa, 10 bin kilometre doğumuzdaki bir ülke hasta oluyor. Para bolluğunun biteceği, parasal sıkılaşmanın başlayacağı günleri konuşuyoruz. Ama hiçbirimiz bunun nasıl bir etkisi olacağını kestiremiyoruz” ifadelerini kullandı. Kimsenin tek başına ayakta kalma şansı olmadığının altını çizen Hisarcıklıoğlu, çıkışın birlikte bulunmak zorunda olduğunu belirterek, küresel ekonominin kapsayıcı ve sağlam bir büyüme patikasına ancak birlikte çekilebileceğini dile getirdi. Ekonomi Servisi Türkiye ülkelerin enerji sistemlerinin etkinlik ve verimliliğinin ölçüldüğü “Enerji Mimarisi Performans Endeksi”nde 47’ncilikten 54’üncülüğe indi. Dünya Ekonomik Forumu’nun hazırladığı endeks “Ekonomik büyüme ve kalkınma”, “Çevresel sürdürülebilirlik”, “Enerjiye erişim ve enerji güvenliği” alt endekslerinin bileşiminden oluştu. Türkiye ana endekste 54’üncü olurken; “Ekonomik büyüme ve kalkınma endeksi”nde 53’üncü, “Çevresel sürdürülebilirlik endeksi”nde 80’inci sırada yer aldı. Türkiye enerjide 7 basamak düştü MERKEZ BANKASI 16 ARALIK 2014 EFEKTİF ALIŞ 2.3168 1.8973 0.38653 2.8796 3.6273 2.3897 0.30532 1.9925 7.7799 0.31348 0.61308 1.9422 SATIŞ 2.3261 1.9301 0.38959 2.8911 3.6542 2.4122 0.30940 2.0165 8.1218 0.31654 0.62346 1.9698 B20 bayrağını yukarıya çekeceğiz Dünya ekonomisinin yüzde 80’ini oluşturan G20 ülkelerinin liderleri Kasım ayındaki zirvede gelecek beş yılda küresel ekonomik büyümeyi 2.1 puan yani yaklaşık 2 trilyon dolar artıracak önlem ve reformlar üzerinde anlaşmışlardı. Hisarcıklıoğlu, Türkiye’nin Avustralya’dan devraldığı B20 bayrağını daha da yukarı çıkarmayı amaçladıklarını kaydetti. Türkiye G20 dönem başkanlığında “kapsayıcılık, uygulama ve yatırımlar” olmak üzere üç temel konu üzerine odaklanıyor. Altyapı ve Yatırımlar grubu başkanlığını Doğuş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Şahenk, Büyümenin Finansmanı grubunun başkanlığını FİBA Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Özyeğin, İstihdam grubununkini Koç Holding Yönetim Kurulu üyesi Ali Koç, Yolsuzlukla Mücadeleninkini ise Yıldız Holding Yönetim Kurulu Başkanı Murat Ülker yapacak. CİNSİ SATIŞ 2.3226 1.9186 0.38870 2.8868 3.6487 2.4086 0.30869 2.0089 8.0018 0.31581 0.61882 1.9623 1 ABD DOLARI 2.3184 1 AVUSTRALYA DOLARI 1.9061 1 DANİMARKA KRONU 0.38680 1 EURO 2.8816 1 İNGİLİZ STERLİNİ 3.6298 1 İSVİÇRE FRANGI 2.3933 1 İSVEÇ KRONU 0.30553 1 KANADA DOLARI 1.9999 1 KUVEYT DİNARI 7.8984 1 NORVEÇ KRONU 0.31370 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 0.61771 100 JAPON YENİ 1.9494 C M Y B