Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 24 TEMMUZ 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Paran Kadar Eğitim (1) Eğitimde devlet okullarının başarısızlığı, ortaya çı- kan son sınav sonuçları ile dillere pelesenk oldu. Sığ, yüzeysel yaklaşımlarla, eğitimde devlet okul- larının başarısızlığına vurgu yapılırken özelleşme, özel okullu öğrencilerinin sınav başarıları, bir tür “özelin, piyasanın”, “kamusal”a karşı zaferi gibi takdim ediliyor. Ağaçlarla uğraşmaktan ormanı gözden kaçırma dar görüşlülüğü her zamanki gi- bi hâkim. Ortadaki tablonun bir sonuç olduğu, ile- ride de değişmeyeceği o kadar ortada ki… 15 Temmuz tarihli Cumhuriyet’teki yazısında Mümtaz Soysal Hoca şöyle diyordu: “Şurası ga- liba korkunç bir gerçeklik olmak üzeredir: Türkiye Cumhuriyeti en önemli, en temel, en vazgeçilmez iki görevi konusunda, yani eğitimde ve sağlıkta, hav- lu atma ve bu görevleri piyasa ekonomisinin çal- kantısına bırakma yoluna girmiş gibi.” Mümtaz Hoca haklı olmasına haklı, ama mese- le bir çaresizlik ve havlu atmak meselesi değil gi- bi gelir bana. Tersine 1980 sonrası tutturulan ro- taya bakarsak, bunun eğitim ve sağlık dahil olmak üzere devletin sosyal fonksiyonlarını bilinçli olarak metalaştırma, ticarileştirme politikasının sonucu ol- duğunu söylememiz gerekir. Ve bu politikanın şimdi sonuçları alınmakta, bu sonuçtan ne YÖK ne Milli Eğitim Bakanlığı bir mahcubiyet duymaktadır. Devlet okullarında eğitim, her geçen gün biraz da- ha kalitesizleşmekte, eline diploma tutuşturulan ço- cuklar sınav duvarlarına kafalarını çarpıp her yıl yüz binlercesi hedefsiz, işsiz, rehbersiz gençler olarak oradan oraya savrulmaktadır. Eğitimi kalitesizleştiren neoliberal politikanın üs- tü kapalı olarak çocuklarını devlet okullarına gön- derenlere söylediği bir şey var yıllardır: Bizden bu kadar, paranız kadar eğitim almayı öğrenin. Da- ha kaliteli eğitimi istiyorsanız çocuklarınız için onu piyasadan para ile alacaksınız, devlet okulundan bu kadar… Son 30 yılda özel okulu, dershanesi, va- kıf üniversitesi ile eğitim endüstrisine ek olarak bir sınav endüstrisi böyle ortaya çıktı, hatta çıkarıldı, yaratıldı. Eğitimde devlet okulları, yoksul, alt orta sınıfla- rın mecburi istikameti, sonuçta da mecburi başa- rısızlığı olurken, özel okullar varlıklı ve üst-orta sı- nıfların fedakârlıkla katlandıkları tercih olmaktadır. Birkaç sayı manzarayı netleştirecektir. 2008 yılında merkezi bütçeden eğitime yapılan har- cama tutarı yaklaşık 30.5 milyar TL’dir. Bu harca- ma, toplamı 16 milyon 242 bini bulan devlet okul- larındaki öğrenciler için yapılmıştır. Bölün bütçeyi öğ- renci sayısına, elde edeceğiniz sayı öğrenci başı- na 1877 TL’dir. Devletin harcamasına, velilerin devlet okuluna bağış, donanıma katkı vb. gibi har- camalarını ekleseniz bile, öğrenci başına “yatırım” yıllık 3000 TL’yi geçmez. Şimdi, kendi pratiğinizden ya da çevrenizden özel okula öğrenci gönderen bir ailenin çocukları için yap- tıkları yatırımı anımsayın. İlköğrenimden başlayarak vakıf üniversitelerine kadar, bir öğrenci için ailenin ayırdığı bütçe yılda 20 ila 30 bin TL arasında değişiyor. Bu ödemenin bir kısmı okul sahibine kâr olarak gitsin, ama hiç olmasa 15 bini öğrenciye eğitim olarak geri dönsün. Şimdi düşünebiliyor mu- sunuz? Devlet okullunun eğitimi için harcanan pa- ra yıllık 3000 TL’yi bulmazken özel okullu öğrenci en az 15 bin TL’lik net eğitimle donanmış olarak ya- rışa, sınava giriyor. 1’e karşı, en az 5!.. Müthiş bir fırsat eşitsizliği. Bunlara, yine paraya dayanan özel ders, dershane desteklerini katmıyorum. Ortada tabii ki bir haksız rekabet, eşitsiz dona- nımlarla yarış var ve tabii ki sonuçta büyük bütçe- lerle eğitilmiş öğrencinin, engelli yarışta rakibini ekar- te etme şansı daha yüksek. Mesele bu kadar pa- ra ile ilgili, bu kadar sınıfsal… Yarın devam ede- ceğim… mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr Bütçeden Öğrenci Başına Ne Harcanıyor? (2008 Bütçeden Öğrenci Harcama Öğrenci başına (Bin TL) Sayısı (Bin) Hrc(TL) Okul Öncesi Eğitim 285.353 733 389 İlköğretim 13.157.036 10470 1257 Ortaöğretim 6.421.228 3725 1724 Yükseköğretim 6.427.736 1314 4892 Diğer 4.188.395 Toplam 30.479.748 16242 1877 Kaynak: Muhasebat GM, MEB İki tavuk kümesi ile ekonomik hayatõna başlayan Unakõtanlar’õn şirketi kõsa sürede en büyükler arasõna girdi Unakõtanlar devler ligindeAKP iktidarõnda 6 yõl Maliye Bakanlõğõ yapan Kemal Unakõtan, iktidarõn nimetlerinden faydalanõp şirketini en büyükler ligine taşõdõ. Unakõtan’õn aile şirketi AB Gõda 8 yõllõk geçmişine rağmen İSO’nun 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesine girdi. Ekonomi Servisi - Ekonomik kriz nedeniyle İstanbul Sanayi Oda- sõ’nõn (İSO) açõkladõğõ Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2008 sõralamasõnda 55 firma liste dõşõ kal- masõna rağmen 8 yõl önce kurulan ve Kemal Unakıtan’õn oğlu Ab- dullah Unakıtan tarafõndan yöne- tilen AB Gõda listeye girmeyi ba- şardõ. 2002 seçimlerinde AKP’nin iktidara gelmesiyle Maliye Ba- kanlõğõ koltuğuna oturan ve 2009’un Mayõsõ’na kadar görevini yürüten Kemal Unakõtan’õn aile şir- keti geçen 6 yõlda iktidarõn nimet- lerinden faydalandõ ve birçok büyük sanayi kuruluşunu geride bõrakarak listeye girdi. Ortaklarõ arasõnda Unakõtan’õn eşi Ahsen ve kõzlarõnõn da olduğu AB Gõda, kuruluşundan sadece 8 yõl sonra, İSO tarafõndan açõklanan 500 büyük arasõnda yer buldu. Kri- zin etkisinin en çok hissedildiği ve şirket kârlarõnõn büyük erozyona uğ- radõğõ 2008’de AB Gõda’nõn birçok sanayi devini gerede bõrakarak lis- teye girmesi Unakõtanlar’õn şirke- tinin AKP iktidarõnõn nimetlerinden faydalandõğõnõ ortaya koymuş oldu. 8 yõl önce iki kümesle faaliyet- lerine başlayan AB Gõda Sanayi ve Ticaret AŞ düşük gümrük tarife- siyle mõsõr ithalatõ, fosforik asit, kanatlõ hayvan yemi, likit yu- murta, süt ve krem şanti ile başa- rõyõ erken yakaladõ. 2005’te İSO’nun hazõrladõğõ en büyük ikinci 500 listesine dahi gi- remeyen AB Gõda, ilk olarak 2006’da ikinci 500 listesinde 437. sõrada yer aldõ. 2007’de cirosunu 26.3 arttõrarak 60.4 milyon liraya çõ- karan şirket, ikinci 500’e 239. sõ- radan girmeyi başardõ. 2008’de, ikinci 500 listesinden Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu ara- sõna terfi ederek listede 434. sõrada kendine yer buldu. Şirketin cirosu- nu, geçen yõla oranla yüzde 112 ar- tõşla 128.1 milyon liraya çõkarma- sõ da dikkatlerden kaçmadõ. Halk Ekmek de listede Krizin 2008’de sanayideki etkisini gösteren önemli bir gelişme ise dar gelirliye ucuz ekmek üreten İstan- bul Büyükşehir Belediyesi’nin şir- ketlerinden İstanbul Halk Ekmek’in, 136.5 milyon liralõk ciroyla 397’nci sõradan 500 Büyük Sanayi Kuruşu listesine girmesi oldu. İstanbul Halk Ekmek, İSO’nun hazõrladõğõ Türkiye’nin en büyük 500 şirketi arasõnda ilk kez kendi- ne yer buldu. İlk 500 büyük kuru- luş arasõnda 397. sõrayõ alõrken, ka- mu kuruluşlarõ arasõnda 13. oldu. 2005’te İSO’nun açõkladõğõ ikinci 500 listesinde yer alamayan şirket, geçen yõl ikinci 500 büyük şirket arasõna 23. sõradan girmişti. Şirke- tin geçen yõl 93.1 milyon olan ci- rosu ise 142.5 milyon liraya çõktõ. AKP’nin iktidara gelişinden bugüne değin gündemin ilk sõ- rasõndan inmeyen eski Ma- liye Bakanõ Kemal Una- kıtan’õn çocuklarõ, AB Gõda AŞ ile başladõkla- rõ ticarette her geçen gün yeni şirketler ekleyerek hõzla yükseldiler. Eski kabinenin ‘abi’si Maliye Bakanõ Unakõ- tan’õn ço- cuklarõ, ticarette her geçen gün hõz- la yükselirlerken 3 gün arayla şirket kurdular. Kemal Unakõ- tan’õn oğlu Abdullah Unakıtan, kõzlarõ Fatma Unakıtan, Zeynep Basutçu ile eşi Ahsen Unakıtan 2001’de ilk olarak AB Gõda Sa- nayi ve Ticaret AŞ’yi kurdular. AB Gõda, kurulduğunda sadece 2 tavuk kümesi, soğuk hava depo- larõ ve civciv büyütme kümesle- ri bulunuyordu. 10 milyon 500 bin TL sermaye ile kurulan AB Gõda, vergi indirimli mõsõr ih- racatlarõ, KDV indirimli pas- törize yumurta satõşlarõ ve gümrük muafiyetleriyle gündeme geldi. AB Gõda’nõn Kemal Unakatõn’õn ‘devlet işleri’ olmadõğõnõ söyle- mesine karşõn yeni yatõrõmlar için devletten teşvik aldõğõ ortaya çõk- mõştõ. 2005’te 2.5 milyon liralõk yatõ- rõm için Hazine’den teşvik belgesi alan şirket, gelir vergisinden mua- fiyet kazanarak, Food Grade Fos- forik Asit Tesisi’ni kurdu. Kanatlõ hayvanlara yönelik yem sanayi- sinde kullanõlan maddeler üreten tesis, 72 bin ton üretim kapasite- siyle liderliğe oynadõ ve Avrupa ve Ortadoğu ülkelerine ihracata baş- ladõ. Avrupa Yakasõ dağõtõmõnõ yapmak üzere FAB Gõda’yõ kuran AB Gõda, 2006’da kuş gribinin yaygõn olduğu dönemde likit yu- murta üretimine geçti. Şirketin pastörize yumurta pa- zarõnõn yüzde 90’õna sahip olma- sõyla, bu alandaki KDV yüzde 18’den yüzde 8’e indirildi. 2008’de AB Gõda, Bandõrma’da 600 MW kurulu güçe sahip termik santral kurmak üzere EPDK’ya li- sans başvurusu yaptõ. 600 milyon dolarlõk yatõrõmla kurulacak sant- ral için gerekli izin kõsa sürede alõndõ. Son olarak, 2009’da AB Gõ- da bünyesinde 750 metrekarelik kek fabrikasõ kuruldu. Ekonomi Servisi - İstanbul Sanayi Odasõ’nõn en büyük saniyi kuruluşlarõ listesine göre şirket- lerin borçlanmasõnda büyük bir artõş gözlendi. 2007’de İSO 500’de toplam borç artõşõ yüzde 9.4 iken bu oran 2008’de yüzde 38.3’e yükseldi. Özel kuruluşlardaki borç artõşõ da yine yüzde 38.3 dü- zeyinde gerçekleşti. Ekonomik krizin etkisiyle kay- nak yapõsõnda toplam borçlarõn payõ 2007’de yüzde 45.2 iken, 2008’de bu oran yüzde 52.6’ya fõrladõ. Özellikle rekabet gücü endişe- siyle ucuz faizli dõş kredi kulla- nõmõnõn artmasõ sonrasõnda kur- larda yaşanan olumsuz geliş- me, kaynak yapõsõndaki borç payõnõ da hõzla yukarõ çekti. İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Raporu’na göre 2008 yõlõ kuru- luşlarõn likidite ve borç ödeme gücü açõsõndan 2004 sonrasõnda en olumsuz yõl oldu. 2008’de 500 Büyük Sanayi Kuruluşu kapsamõnda kâr eden ku- ruluşlarõn sayõsõ 352’ye düştü bu sayõnõn 2007’de 450 olduğu hatõrlanõrsa 2008’de pek çok kurulu- şun zarar ettiği ortaya çõkõyor. İSO 500 ile ABD Fortune 500 sõralamasõ kar- şõlaştõrõldõğõnda, 2008’de 7 kuruluşun ABD For- tune 500 sõralamasõna girebileceği görüldü. 2008’de İSO 500’de toplam satõşlarda ilk sõrada- ki TÜPRAŞ’õn, ABD Fortune 500’de 115. sõraya, 2. sõradaki Petrol Ofisi’nin 206. sõraya, 4. sõrada- ki Ford Otomotiv’in 438. sõraya, 6. sõradaki EÜAŞ’õn 479. sõraya, 7. sõradaki Arçelik’in de 493. sõraya girebildiği belirlendi. Acteeum Group: Dolandõrõcõ değiliz Deloitte’unaraştõrmasõnagöregüvenliğeayrõlankaynakazaldõ Kriz bilgi güvenliği bütçesini yuttuEkonomi Servisi - Türkiye’de An- cora ismiyle AVM projeleri bulunan Acteeum Group, Samsun’daki otel projesiyle ilgili MV Holding-Güzel Oteller ve Murat Vargı ile aralarõn- da ortaya çõkan ihtilafõn ticari bir an- laşmazlõk olduğunu ve dolandõrõcõlõk iddialarõnõn doğru olmadõğõnõ söyledi. Acteeum Group Türkiye Genel Mü- dürü Tomasz Szewczyk, “Biz MV Holding ve Güzel Oteller için bir otel geliştireceğimiz taahhüdünü ver- dik. Projenin yürütülmesinde bir ge- cikme ortaya çıktığı için Güzel Otel- ler projeden çekilmek istedi ve 12.5 milyon Avro olarak kâr kaybına uğ- radıklarını iddia ederek bu parayı istediler. Ancak sözleşmede fesih durumunda kesinlikle kâr kaybı ödenmeyeceği şartı bulunmakta- dır. Eğer iddialarının doğruluğuna inanıyorlarsa tahkim yoluna git- memeliler” dedi. Fıstıkta rekolte düşecek BEKİR ŞAHİN GAZİANTEP - Gaziantep Tarõm İl Müdürü İb- rahim Yılmaz, bu yõl antepfõstõğõnda yok yõlõnõn yaşandõğõnõ ve rekoltenin geçen yõla oranla ol- dukça az olacağõnõ kaydetti. Yõlmaz, “Geçtiği- miz yõl Türkiye genelinde 140 bin, Gaziantep’te 40 bin ton olmak üzere kõrmõzõ kabuklu antepfõs- tõğõ elde edildi. Ancak bu Türkiye genelinde 50-60 bin ton, Gazi- antep’te ise kõrmõzõ kabuklu antepfõstõğõnda 20 bin ton gibi bir mahsul bekliyoruz” dedi. Ekonomi Servisi - Deloitte TMT (Teknoloji, Medya, Tele- komünikasyon) Grubu’nun ha- zõrladõğõ TMT Küresel Güvenlik Araştõrmasõ 2009 önemli sonuçlarõ ortaya koydu. Araştõrma teknolo- ji, medya ve telekomünikasyon sektöründeki firmalarõn geçen yõl ortaya çõkan küresel krizle bir- likte güvenlik harcamalarõnõ önemli oranda kõstõklarõnõ tespit etti. “Kaygan Zemin” alt baş- lõğõnõ taşõyan araştõrmaya katõ- lanlarõn yüzde 32’si bilgi gü- venliği bütçelerinde önemli ke- sintiler yaptõklarõnõ açõkladõ. Katõlõmcõlarõn yüzde 60’õ gü- venlik tehditleri karşõsõnda “he- deflerinin” gerisinde kaldõklarõ- nõ veya “yakalamaya” çalõştõk- larõnõ ifade ettiler. Geçen yõlki araş- tõrmada bu oran yüzde 49 düze- yinde kalmõştõ. Her türlü kurumsal varlõğõn ve içeriklerin hõzla bilgisayar orta- mõna taşõnmasõ nedeniyle güven- lik yatõrõmlarõnõn kurumsal bilgi teknolojileri (BT) bütçeleri için- deki payõnõn artmasõ beklenirken Deloitte TMT Güvenlik Araştõr- masõ’na yanõt verenlerin sadece yüzde 6’sõ toplam BT bütçesi içinde güvenliğe yüzde 7 veya da- ha fazla kaynak ayõrdõğõnõ bildir- di. Geçen yõlki araştõrmada bu oran yüzde 36 olmuştu. Deloitte Türkiye Kurumsal Risk Hizmetleri Ortağõ Cüneyt Kırlar “Teknolojilerin hızla geliştiği ve kötü niyetli atakla- rın katlanarak artış gösterdiği bir dönemde güvenlik yatırım- larının azaltılması, kurumları daha kırılgan ve tehditlere açık hale getiriyor” dedi. Maaşlar ödenmiyor ÖMER ŞAN RİZE - Rize Belediyesi’nde önceki dönemde ya- şanan ‘işçi kıyımı’ bu dönemde devam edecek. İlk dönemde belediye başkanlõğõ için seçim ça- lõşmalarõ sõrasõnda belediyeden kesinlikle işçi çõkartmayacaklarõna ilişkin seçmenlere vaatler- de bulunan ancak 950 işçiyi 600’e indiren Bele- diye Başkanõ Halil Bakırcı, bu dönemde bu sa- yõyõ 200’e düşürmeleri gerektiğini belirtti. Belediye Meclisi’nde verilen bir önergeyi değer- lendiren Bakõrcõ, belediye gelirleri yetersiz kal- dõğõnõ için personel sayõsõnõ 200’e indirecekleri- ni söyledi. Üç gün arayla bile şirket kurdular Teknoloji, medya ve telekomünikasyon sektöründeki firmalarõn geçen yõl ortaya çõkan küresel krizle birlikte güvenlik harcamalarõnõ önemli oranda kõstõklarõ tespit edildi. İstanbullu genç girişimciler birleşti Ekonomi Servisi - Türkiye Genç İşa- damlarõ Konfederasyonu’nun (TÜGİK) 66. derneği olarak geçen ay kurulan İs- tanbul Genç Girişimciler Derneği (İS- GİD), önceki akşam ilk kez bir araya gel- di. Genç girişimciler olarak bir sinerji plat- formu yaratmayõ hedeflediklerini söyle- yen İSGİD Başkanõ Erkan Güral, oluş- turduklarõ sinerjiyle ticari faaliyetlerini art- tõrmayõ hedeflediklerini vurguladõ. 106 dernek üyesinin 2008 toplam cirolarõnõn 51 milyar dolar olduğunu ve 123 bin ki- şiyi istihdam ettiğini belirten Güral, ti- cari faaliyetlerini arttõrarak hem ulusal hem de uluslararasõ etki alanlarõnõ ge- nişletmeyi amaçladõklarõnõ dile getirdi. İSGİD üyesi İDO’ya talip İSGİD üyesi ve Brightwell Holdings Yönetim Kurulu Başkanõ Alphan Manas, İDO’nun özelleştirme ihalesiyle ilgilen- diklerini belirterek “Krizde şirketleri ucuza alıp büyütüp satıyoruz” dedi. İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Raporu’na göre 2008’de üretimdeki olumsuzluğa paralel olarak özellikle sanayi istihdamında büyük kayıplar yaşandı. Raporda ayrıca, 2008’de Türkiye’nin 81 ilinin 39’u İSO listesine giremedi. Listede İstanbul 227 firmayla temsil edildi. Şirketler borçla büyüdü