Catalog

CMYB C M Y B 12 HAZİRAN 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER 11dishab@cumhuriyet.com.tr İran’õn eski Cumhurbaşkanõ Muhammed Hatemi ‘Tahran’õn temel politikalarõ değişmeyecek’ diyor ‘Herkes İslami rejime bağlõ’ ÖZGÜR ULUSOY/MİNE ESEN Son yõllarõn en renkli, en atõşmalõ, çe- kişmeli seçim kampanyalarõndan bi- rini yaşayan İran’da halk bugün sandõk ba- şõna gidiyor. Bütün dünyanõn sonucunu me- rakla beklediği seçimlerde yarõşõn “mu- hafazakâr” Cumhurbaşkanõ Mahmud Ahmedinejad’la “reformcu” Mir Hüse- yin Musavi arasõnda geçeceği tahmin edi- liyor. İran’da bir dönem reformcu hareke- tin sembolü olan eski Cumhurbaşkanõ Muhammed Hatemi aralarõndaki görüş ay- rõlõklarõna karşõn her iki tarafõn da İslam Cumhuriyeti’ne bağlõlõğõnõn altõnõ çiziyor. Ha- temi ile, “reformcu” “muhafazakâr” ayrõmõnõ, ABD-İran ilişkilerinin bundan sonra nasõl bir se- yir izleyebileceğini konuştuk. - Sayın Hatemi adaylıktan niçin çekildiniz? HATEMİ - Önce şunu söyleyeyim, devrim- den sonra, halkõn oylarõ kendisini yönetecek ki- şiyi kendi oylarõyla belirlemeye başladõ. Bu ko- runmasõ gereken çok önemli bir adõm. Birtakõm görüş farklõlõklarõ olsa da tabii ki tüm arkadaş- larõmõz İslami Cumhuriyet’e bağlõ. İranlõlarõn ço- ğu bu niyeti ve politikayõ destekliyor bence. Ben siyasete dönmeye çok istekli değildim, özellik- le de uluslararasõ aktivitelerimin yoğunluğu yü- zünden. Ancak bu yönde çok talep vardõ, toplu- mun pek çok kesimi tekrar aday olmamõ istiyordu. Bu yüzden bu tam olarak benim isteğim değil- di. Sonra, arkadaşlarõmõzdan biri de cumhur- başkanlõğõna adaylõğõnõ koymaya karar verdi. Se- çilme olasõlõklarõnõn bulunduğunu, benzer niyetler taşõdõğõmõzõ gördükten sonra çekilmeye karar ver- dim ki böylece daha önce yürüttüğüm uluslararasõ çalõşmalara dönebileyim. Umarõm sağlõklõ bir se- çim geçiririz ve sonuçlar hem İran halkõna hem bütün bölge halkõna hayõrlõ olur. - Seçim so- nucu, ABD- İran ilişkilerini nasıl etkiler? - ABD ile İran arasõndaki ilişkiler oldukça kar- maşõk. Ortadan kaldõrõlmasõ hayli zor tarihi yan- lõş anlaşmalar var. Ta, 1953’te halkõn oyuyla se- çilmiş rejimin ABD destekli darbeyle devrilme- sine kadar gidiyor. İran ulusunun hoşuna gitme- yen başka politikalar da izlendi. Yanlõş anlaşma- lar daha da arttõ çünkü sonra da İran halkõna kar- şõ bir rejimi desteklediler. İnsanlar, kendi düş- manlarõnõ destekleyen ABD’ye karşõ bir intikam hissi besliyordu. Bu öfke devam etti. 1990’larõn sonunda ilişkileri geliştirmek için iyi bir zemin var- dõ. Reformcular olarak bölgedeki politikamõz ba- şarõlõydõ, güven inşasõ için adõmlar atmak istedik... Ancak ABD’liler buna yanõt veremedi. Ne yazõk ki, bütün girişimler ABD’deki neo- conlarõn da yer aldõğõ değişik kesimlerin aşõrõ po- litikalarõyla yerle bir edildi. Bu politikanõn sadece bölgedeki halk için değil aynõ zamanda iki ülke arasõndaki ilişkiler için de bedeli ağõr oldu. Obama’nõn “değişim” söylemi bir yana ABD toplumunda büyük bir değişiklik var. Amerikan toplumunun bu yeni değişim yaklaşõmõnõn ta- nõmlanmasõ gerek. Bence, Obama’nõn değişim slo- ganõnõn hayata geçmesi gerekir. Tabii, İran’õn te- mel politikalarõ muhafazakârlarla ya da reform- cularõn iktidara gelmesiyle değişmeyecek. Ama bence her iki taraf da niyetlerinde ve davranõşlarda değişim gösterirlerse bu bir başlangõç olur. Ka- ramsar değilim ama ne gibi değişikliklerin gele- ceğini, İran ve bölge halkõna etkilerini bekleyip görmek gerekir. ABD’nin geçen 8 yõlki politikalarõnõn bütün dünya için çok olumsuz sonuçlarõ oldu. Şimdi bü- tün dünya, yeni gelişmelerle birlikte, bunu aş- malõyõz. Eskisine göre farkõndalõğõmõz arttõ. Muhafazakâr-reformcu ayrımı - Muhafazakâr-reformcu farkı nedir? Tür- kiye’de bunun anlaşılması zor. İki taraf da İs- lami rejimden yana... - Tabii ki farklõ tarihsel süreçlerden gelen ül- kelerde terimlerin taşõdõklarõ anlamlarõn karşõ- laştõrmalõ bir analizini yapmak çok kolay bir gö- rev değil. Hem de yanlõş anlaşõlmalara sebep ola- bilir. Sol-sağ, reformcu-muhafazakâr, Batõ ülke- leriyle bizim ülkeler arasõnda farklõ anlam taşõyor. Müslüman dünyada, aramõzda bugünkü gerçek dünyayla hiçbir ilgisi olmayan kapalõ geçmişe bağ- lõ insanlar var, örneğin Afganistan. İslamõn bu- günüyle hiçbir ilgileri yok. İki ayrı yol... İran ve Türkiye, İslam uygarlõğõnõn ihtişamõna katkõda bulunmuş iki sembol ülke. İki ülke de dik- tatörlükten bõkmõş, parlamento istemiş. Biz hep üç şey istedik: Özgürlük, bağõmsõzlõk, kalkõnma. Ama İran ve Türkiye iki farklõ yol izlemişler. Türkiye’de dinin müdahalesi olmadan bunlarõn yapõlabile- ceğine inanõlmõş. İran’da, İslami dini kuruluşla- rõn da daha köklü olmasõndan ötürü, biz bu üç un- suru istiyoruz ama İslami niyetle dendi. Bazõlarõ İslamõn bunlarla bağdaşamayacağõnõ söylüyor. Bunlarõ bir kenara bõrakõn diyor, kimi- leri de tersine bunlar İslamla gitmez, İslamõ bõ- rakalõm diyor. Biz demokrasiyi daha iyi öğren- mek için ağõr bir bedel ödedik. Belki demokra- sinin de eksiklikleri var. Ama demokrasiyi kabul etmezseniz, elinizde ne kalõr, alternatifiniz ne ola- cak? Kimse, diktatörlüğü demokrasiye yeğlemez. İnsan onuru için demokrasi dõşõnda seçenek yok. Eğer İslamõ geçmişin önyargõlarõyla algõlamaya de- vam ederseniz, o zaman demokrasiyle uyuşmaz. Ama bu perdeleri kaldõrõr, İslamõn özüne döner- siniz o zaman demokrasiyle bağdaştõğõnõ görür- sünüz. İslam demokrasiyle bağdaşabilir, tabii İs- lamõ ve demokrasiyi nasõl tanõmladõğõnõza bağlõ. - İran nükleer kulübe üye mi? - Bizde uranyum zenginleştirme teknolojisi var. İran tabii nükleer teknolojiye sahip bir ülke ola- rak görülebilir ama nükleer bomba yapma niye- timiz yok. Önkoşulsuz görüşmeler yapõlabilir. Bu görüşmeler sonunda nükleer teknolojiye sahip bir ülke olduğu kabul edilebilir, tabii İran dahil nük- leer silahsõz bir bölge için de çalõşabilir. Muhammed Hatemi, “Birtakım görüş farklılıkları olsa da tabii ki tüm arkadaşlarımız İslami Cumhuriyet’e bağlı. İranlıların çoğu bu niyeti ve politikayı destekliyor bence” diyor. Cumhuriyet’in sorularını yanıtlayan Hatemi, reformcuların ya da muhafazakârların iktidarının temel politikaları değiştirmeyeceğini vurguluyor. Karnaval havasında başlayan kampanya dönemi, karşılıklı hakaretlerle son buldu. Adayların destekçileri son güne kadar sokaklardaydı. Kırsal kesimin Ahmedinejad’ı, kentlerin ve gençlerin Musavi’yi desteklediği belirtiliyor. (Fotoğraf: AFP) İran’da son söz Ayetullah’õn İran’da dört adayõn yarõşacağõ seçimin halihazõrdaki cum- hurbaşkanõ, aşõrõ muhafazakâr Mahmud Ahmedinejad ile re- formcu kanattan Mir Hüseyin Musavi arasõndaki çekişmeye sah- ne olmasõ bekleniyor. Reformcu Mehdi Kerrubi ve muhafazakâr Muhsin Rızai’ye ise pek şans ta- nõnmõyor. Seçimlerde yüzde 50’nin üzerinde oy alan aday seçimi ka- zanmõş sayõlacak. Bu orana ulaşõ- lamamasõ halinde en çok oy alan iki aday 10. dönem cumhurbaşkanõ se- çimi için, 19 Haziran’daki ikinci turda kozlarõnõ paylaşacak. Kimi yorumlarda 2. tura kalõnõrsa Kerrubi ve Rõzai’nin Musavi’ye desteklerini açõk- layacağõ belirtiliyor. Ülkede bugüne kadar gö- rev yapan cumhurbaşkanla- rõ hep ikinci kez de göreve seçildi. Ahmedinejad’õn ka- zanamamasõ halinde bu bir “ilk” olacak. Aslõnda seçimlerin sonucu İran’õn temel politikalarõnõ (nükleer program, Washing- ton’õn diyalog çağrõsõnõn ka- bulü vb.) etkilemeyecek çün- kü bu politikalar din adamla- rõ tarafõndan belirleniyor. İran Velayet-i Fõkõh olarak bilinen bir sistemle yönetiliyor. Bu yapõnõn tepesinde şu anda Ayetullah Ali Hamaney var. Ancak anayasada iktidarõn kaynağõnõn halk olduğu da be- lirtiliyor. Ülkede 4 yõlda bir cumhurbaşkanlõğõ ve parlamento seçimleri yapõlõyor. Bütün aday- lar, Anayasayõ Koruyucular Kon- seyi’nin denetiminden geçiyor. Kon- sey, İslami devrimin ilkeleriyle çe- liştiğini düşündüğü yasalarõ da ve- to etme hakkõna sahip. Ahmedinejad, sert söylemiyle uluslararasõ alanda tartõşmalõ bir fi- gür haline geldiğinden, hükümet değişimi İran’õn yalõtõlmõş durumu- na son verebilir. Ayrõca Washing- ton’õn, nükleer programõ konusun- da Tahran’la daha kolay görüşme- ler yürütmesini sağlayabilir. Holocaust inkârından Hitlervari taktik suçlamasına... Yaklaşõk 46 milyon kayõtlõ seçmenin bulunduğu ül- kede, 3 hafta önce sakin başlayan kampanya süreci son günlerde ta- raftarlarõn düzenlediği büyük mitinglerle, 30 yõllõk İslami re- jimde alõşõlmadõk olmadõk tarz- da bir karnaval havasõna bürün- dü. Taraftarlar akşamlarõ bile sokaklara döküldü, Musavi yan- lõlarõ yeşil kõyafetleriyle, Ah- medinejad taraftarlarõ da İran bayraklarõyla...ABD usulü can- lõ yayõn programlarõnda karşõ karşõya gelen siyasi rakipler ara- sõndaki atõşmalar ise gittikçe sertleşti, kampanyanõn sonlarõna doğru hakaret noktasõna kadar vardõ. Sõk sõk Holocaust’u inkâr eden Ahmedinejad, önceki ak- şam son kampanya mitinginde taraftarlarõna seslenirken rakip- lerini kamuoyunu kendisine kar- şõ çevirmek için “Hitlervari taktikler” kullanmakla suçladõ ve cumhurbaşkanõna hakaretin cezasõnõn hapis olduğunu söy- ledi. Binlerce kişiye seslenen Ahmedinejad rakipleri için “Göbbels metotları uyguladı- lar” diye konuştu. Ahmedine- jad, Musavi’nin, mitinglerde boy gösteren eşi Zehra Rah- navard’õ hedef almaktan da çe- kinmemişti. 64 yaşõndaki aka- demisyen büyükanne Rahna- vard’õ İran’õn Michelle Oba- ma’sõ olarak görenler çok. Eşiy- le katõldõğõ mitinglerde Ahme- dinejad’a sert eleştiriler geti- ren, kadõnlara daha fazla hak is- teyen Rahnavard’a dini yapõnõn sansür getirmemesi ilginç. Ahmedinejad Musavi yan- daşlarõnõ yolsuzlukla suçlarken Musavi de saldõrgan üslubu, Holocaust’u inkârõyla Ahme- dinejad’õn İran’õ yalnõzlaştõrdõ- ğõnõ söylüyor. Rakipleri, Ah- medinejad’õn ekonomi karnesi- ni de yerden yere vuruyor. BAHADIR SELİM DİLEK ANKARA - Türkiye, ABD Başkanõ Barack Obama’nõn, Kahire’de yaptõğõ konuşmayla zeytin dalõ uzattõğõ İran’daki seçim sürecini yakõn takibe aldõ. Seçimlerden çõkacak sonucun, Irak’tan Afganistan’a, İsrail-Filistin anlaşmazlõğõndan Ortadoğu’daki mezhepsel dengelere kadar geniş bir yelpazede yankõ bulmasõ bekleniyor. Mahmud Ahmedinejad ile arasõndaki farkõ giderek kapatan Mir Hüseyin Musavi’nin seçilmesi durumunda, Tahran yönetiminin hem iç hem de dõş politikasõnda “görünür ama stratejik olmayan değişimler” olmasõ bekleniyor. Ahmedinejad ise seçim kampanyasõnda Obama’nõn sloganõnõ benimserken, propaganda filmlerinde ağõrlõklõ olarak Türkiye ziyaretine ilişkin görüntüler yer alõyor. İran’daki seçim süreci, İslami rejim uygulamalarõnõ yeniden gündeme taşõrken, başta Ankara olmak üzere bütün Batõlõ başkentlerin dikkatini seçimlerden çõkacak sonuca çevirdiği belirtildi. Batõlõ diplomatik kaynaklar, geçen hafta Lübnan’da yapõlan ve beklenilenin aksine İran destekli Hizbullah’õn çok önemli bir varlõk gösteremediği parlamento seçimlerine dikkati çektiler. ABD’nin İslam dünyasõna yönelik başlattõğõ açõlõmõn Lübnan’da olduğu gibi İran toplumunda da önemli yansõmasõnõn olmasõnõn beklendiğine işaret eden Batõlõ diplomatlar, “İran’ın bölgedeki uzantısı Hizbullah’ın İsrail’e karşı durarak siyasi olarak güçleneceği yanılgısı ortaya çıktı. İkinci Lübnan Savaşı da İran destekli Hizbullah’ı sandıkta yukarıya taşıyamadı. İran’daki seçimlerde de Batı ve İsrail karşıtı söylemlerin olumlu etki yaratması beklenmiyor” değerlendirmesi yaptõlar. Ma Mitavanim Öte yandan, Ahmedinejad’õn propaganda afişlerinde ve videolarda Türkiye ile yaptõğõ işbirliğini kullanmasõ, Obama’nõn kampanyasõnda kullandõğõ “Yes we can (Başarabiliriz)”in Farsçasõ olan “Ma Mitavanim” sloganõnõ seçmesi Ankara’da “anlamlı” bulundu. Ahmedinejad’õn, televizyonlarda yayõmlanmak üzere hazõrladõğõ video görüntüsü ve afişlerinde Türkiye seyahatine geniş yer veriliyor. Görüntü ve afişlerde Ahmedinejad Sultanahmet’te Türk vatandaşlarõna el sallarken, Türk liderleriyle görüşürken görülüyor. Görüntüler için seçilen kapak resminde ise Türk ve İran bayraklarõ kullanõlõyor. ABD’nin açılımı yansıyacak Sn. MEHMET BÖLÜK’Ü ANIYORUZ CHP Adalar İlçe Gençlik Kolu Başkanlığı, CHP Adalar İlçe Başkanlığı ve CHP İstanbul İl Başkanlığı görevlerini yerine getiren, gönüllerimizde yaşamaya devam eden sevgili arkadaşımız Mehmet Bölük’ü ölümünün 2. yılında saygı ile anıyoruz. CHP ADALAR İLÇE ÖRGÜTÜ Yer: Üsküdar Karacaahmet Mezarlığı Tarih ve Saat: 13.06.2009 Cumartesi Saat 15.30 ANMA Ölümünün 2. yıldönümünde, kalbimizde yaşattığımız arkadaşımız ve dostumuz MEHMET BÖLÜK’ü özlemle anıyoruz. CELAL ULAŞ, ULUÇ YURTDURU, MUSTAFA ÇELİK Eski Kepirtepe Köy Enstitüsü müdürlerinden İhsan Kalabay’ın eşi, Cumhuriyet Öğretmenlerinden LEMAN KALABAY 11 Haziran 2009’da vefat etmiştir. Işıklar içinde yaşadı, ışıklar içinde yatsın. Cenazesi 12 Haziran 2009 günü (bugün) Ataköy 5. Kısım Camii’nden öğle namazından sonra Yeni Kozlu Mezarlığı’na defnedilecektir. Çocukları: Meral Kalabay, Aybike-Ilgaz Yücesir, Bengül-Yalçın Zorlutuna, Alpar-Baykara Dadaşbilge Torunları: İlker-Serap Yücesir, M. Murat, M. Kayhan Torun çocuğu: Canyüce Yücesir ANMA “En fazla bir yõl sürer yirminci yüzyõlda ölüm acõsõ” demiş Nâzõm usta. İki yõl geçti, ne acõn ne özlemin tükendi. Şövalye ruhlu arkadaşõmõz, MEHMET BÖLÜK’ü anõyoruz. Yarõn saat 15.30’da Karacaahmet Mezarlõğõ’nda arkadaşõmõzõn kabri başõnda buluşuyoruz. Akşam saat 19.00’da Elmadağ Meyhanesi’nde anõsõna kadeh kaldõrõyoruz. Arkadaşları: Abdullah Aydın, Ahmet Yoldar, Arif Er- güneş, Deniz Tüfekçi, Erhan Alptekin, Erhan Çayhan, Esat Aycibin, İbrahim Yener, Lütfü Gündöndü, Miyase İlknur, Şevki Bakırcı ve Tahir Çelik. Seçim meydanlarında Musavi yanlılıları Hatemi resimleri de taşıdı. (AA) REFORMCU-MUHAFAZAKÂR ÇEKİŞMESİ