Catalog

CMYB C M Y B FATMA KOŞAR “Bana uzatılan kâğıda baktım, boş bir liste, yakınlarımın, tanıdıklarımın isimleri, telefon numaraları, sağlık sorunları gibi bilgileri yazmam isteniyor. Sağlık sorunla- rını, doğru ürünü götürmek için istiyorlar- mış. Anlamadığımı söyledim. Şöyle açıkla- dılar; ‘Ürünlerimiz pek çok hastalõğa, şikâye- te iyi geliyor, ama biz kimin ne aradõğõnõ bi- lirsek ihtiyacõ olanlara ulaştõrabiliriz… Siz bi- zim distribütörümüz olacaksõnõz, yakõnlarõn- dan kazandõracağõnõz her üyeyle beraber ka- zanacağõnõz para artacak...’ Tiens Türkiye adında bir şirket… Aksaray’da. 18 TL form parası istediler. İşe çok ihtiyacım var aslında... Ama yakınlarıma nasıl olur da sağlıklı olup olmadığından emin olamadı- ğım, ne olduğunu bilemediğim ürünleri pa- zarlarım! Bana yakınına ‘ilaç sat, para ka- zan’ diyorlar yani… Düzgün çalışıyor ola- bilirler de pazarladıkları ürünleri bilemem ki! Form parası olarak da 18 TL istediler... O anda egzaması olan teyzem, omuz ağrı- sından şikâyet eden ağabeyim aklıma gel- medi değil… Kim bilir belki de iyi gelebi- lirdi! Tam aklımdan bunlar geçerken ken- dimi suçüstü yakaladım. Kendi kendime sordum; para kazanmak için kendime ge- rekçe mi buluyordum… Sonra sadece ileti- şim bilgilerimi karalayarak oradan hızla çıktım... Hâlâ e-posta adresime ürün tanıtı- mıyla ilgili iletiler geliyor. İşe çok ihtiyacım var aslında…” Bu sözler Seçkin K.’ye ait. Seçkin 32 yaşõnda. İşsiz... Türkiye’nin en çok satan gazetelerinden birinin iş ilanlarõnõ gün- lerce takip etti, aylardõr iş arõyordu. Birlikte taradõk ilanlarõ… ‘Seri ilanlardaki’ vaatler peşinde koştuğu iş arama süreci boyunca birlikte heyecanlan- dõk, üzüldük, düş kõrõklõğõna uğradõk… İnşaat deneyimi Aksaray’daki bu iş hanõndan önce nerelerde uzun uzun beklemiş, ne çok düş kõrõklõğõ yaşa- mõştõ Seçkin… Yaklaşõk iki yõl önce, Avrupa Birliği ülkelerine meyve-sebze ağõrlõklõ olmak üzere ihracat yapan bir şirkette çalõşõyordu. Ha- tay gibi ihracata dayalõ büyüyen pek çok ilde ol- duğu gibi Seçkin de ihracat ve sanayideki dibe vuruştan etkilenmiş, işsiz kalmõştõ. Irmak adõn- da bir kõzõ var. Çok küçük, henüz 4 yaşõnda. Seçkin, ekonominin lokomotifi olan inşaat sektöründe yatõrõmlarõna devam eden bir şirke- tin alõşveriş merkezi projesinde çalõşmak için İstanbul’a gelmişti. Umudu vardõ; 8-10 ay süre- cek bu inşaat projesinde elektrik kablolarõnõ dö- şeyecek ekipte idi. Verilen pek çok söz vardõ ama en önemlisi sigortalõ olacak, aylõk yaklaşõk 1.500 lira para kazanabilecekti… Daha işin ba- şõnda en önemli kuralõ bozdular; İstanbul’a ge- lir gelmez ‘parça başı iş yapılırsa daha çok para kazanılabileceği’ hesabõyla onlarõ getiren aracõ olan kişinin yeni teklifiyle karşõlaştõ. Si- gorta yoktu, ekip başõndakinin söylediğine gö- re, zaten gerek de yok! Çünkü daha çok para kazanacaklardõ. Parça başõ iş yapõnca vaat edil- diği halde son anda düşürülen 1.200 TL ücretin biraz üstünde bir para bile kazanabilirlerdi… Seçkin hesabõnõ yaptõ: Sonradan ilan edilen koşullarda ayda ortalama 1.500 TL kazanabil- mem için (üstelik sigorta da gitti) günde 29 saat çalõşmam gerekiyor. Oysa bir gün 24 saat! İs- tanbul Atatürk Havalimanõ’na yakõn projelerin birinde yaşamõştõ ilk düş kõrõklõğõnõ… Hem vaat edilen aylõk ücret, hem sigorta.. hepsi uçup gitti. Pes etmedi ama... Pes etmemek gerektiğini düşündü. Lise mezunu Seçkin, en yüksek tiraja sahip gaze- telerden birini aldõ eline… İşte tam o sõrada kesişti yolumuz. Seçkin’e ilanlardan iş ara- maya başladõk. “Kariyer ister misiniz? 0533…….” “Ön muhasebe bilen, fiziği düzgün!” … aranõyor… “Kendine güvenen… dizilere figüran aranıyor…” İş garantili! Gemi adamõ sertifikasõ için 0216… Rusça bilen eleman aranõyor! İşimiz pazar- lama değildir. 0212… Toplam 880 iş ilanõ. Gazetenin bir sayfa- sõndaki ortalama ilan sayõsõ 320. Bu ilanlarda 22’si aşçõ, garson, bulaşõkçõ, servis elemanõ gibi oluşan gõdayla ilgili iş du- yurusu toplam 66. 4 anketörlük. Dizi oyunculuğuna ilişkin ilan sayõsõ 20. Güvenlik 22. Bayan sohbet elemanõ 30. Pazarlama 81. Kuaför 97. Diğer sayfalarda sekreter aranan ilanlar ve belki de Seçkin’e de uyabilecek ‘gemilerde çalışmaya dönük’ ilanlar... Naim Bayram ve Süleyman Kahraman, ekonomik kriz nedeniyle işsiz kalan yüzlerce işçi arasõnda. Naim, işten çõkarõlmadan önce vergi iadesi de dahil 800 lira ücret aldõğõnõ söylüyor. Naim Bayram, 24 Kasõm’da kõzõ Zeliha’nõn doğumu nedeniyle yasal hakkõ olan 3 gün iznini kullanmakta õsrar ettiği gerekçesiyle işten çõkarõlmõş. Ama ona sorarsanõz asõl neden, 5 yõldõr çalõştõğõ ve 800 TL’ye yaptõğõ işi şu anda 500 TL’ye yapabilecek işçi bulunmasõ. Süleyman da 730 TL alõrken çõkarõldõğõ işyerinin daha düşük ücrete çalõşan bulabileceği için kendisini çõkarmakta çok rahat davrandõğõna inanõyor. GEMİ ADAMI SERTİFİKASI KANDIRMACASI Kapalõ mekân istiyorlar Dizilerde çalõşan ‘figüran ameleler’ Taksim’de AKM yanõndaki sokak dizilerde çalõşanlarõn sete gitmek için servis otobüsü beklediği durak oldu. Dizilerde 24 yõldõr figüranlõk yaparak geçinmeye çalõşanlar da var, şöhret tutkusuyla ajanslarõn kapõsõnõ arşõnla- yanlar, işsizlikten bunalõp şanslarõnõ deneyenler de... Çekime gitmeyi bekleyen set amir- leri ve reji asistanlarõyla burada bağ- lantõ kurma fõrsatõ bulan figüran oyun- cular, sonraki bölümler için iş bulabi- lirlerse şanslõlar arasõna giriyorlar... İlanlardan iş ararken burada da şan- sõnõ deneyen Seçkin K., ulaşõm gider- leri dõşõnda bir de fotoğraf parasõ öde- di. Seçkin kayõt yaptõrdõ, aradõlar. Taksim’de AKM’nin yanõndaki so- kaktan servise binip Sarõyer’de Boğaz manzaralõ sete gitti. Aynõ dizi için ay- nõ ajanstan teklif alamadõğõ gibi gün- lük 20 TL’lik figüran ücretini de ala- madõ. Birkaç gün sonra çağrõldõğõ bir başka ajansta ise vesikalõk yeterli ol- mayacağõ için 40 TL karşõlõğõnda ‘boy fotoğrafı’ çektirdi. Artık dev bir sektör olan dizi film piyasasında yaklaşık iki bin set işçisi çalışıyor. Dizilerde çalışanlar, her sabah AKM’nin yanındaki durakta servis bekliyor. Soğukların bastırması nedeniyle kapalı bir mekân talep eden yüzlerce set çalışanı, servis beklemek için sabah 6- 7 arasında burada bekliyor. Adeta ‘amele pazarı’ görüntüsünde olan durakta günün her saati, sıcak çay bulunuyor. İş garantili dolandõrõcõlõk ekonomi@cumhuriyet.com.tr Yerime500TL’ye çalõşacakadambuldular Gemidebirhafta içindeiştençıkardılar İlanlardaki para tuzaklarõndan biri de “işgarantiligemiadamısertifikası”için verilenvaatler.Gemiadamõsimsarlarõnõn dolandõrõcõlõk öyküleri çoğunlukla aynõ. Ajanslar iş garantili olarak duyurduklarõ ilanlarda aslõnda çoğu zaman aranan koşullarõntümünüyazmõyor.Üstelikişga- rantisidegerçekteyokyadailanedilenko- şullardadeğil.Ajanslarsertifikavermekiçin 700TLile3binTLarasõndadeğişenmik- tarda para alõyor. İşgarantiligemiadamõcüzdanõverdikle- rinisöyleyenfirmalarlailgilişikâyettebulunan bir işsiz başõna gelenleri şöyle anlatõyor: “Pendik’tebirdenizcilikşirketi.Önce1200 TLverdimsonra3-4binTLyekadarpara kaptırdım... Şirket kapandı. İzini sürdüm, aynıisimlerbaşkabirşirketkurmuşlar...İş garantisiverdiğiiçininanıpbaşvuruyoruz. Kaptırdığımparayıgerialmaumuduylaher seferindedolandırıldım.Birkaçarkadaşım daha aynı tuzağa düştü. Arıyoruz, ‘Gemi- cicüzdanınızvarmı?’diyorlaryoksa1200 TLkarşılığındaalabileceğimizisöylüyorlar. Önce600TLyatırdım,15günsonrabir600 dahayatırdım.Gemicüzdanını 3 ay sonra zorla, kavga dö- vüşle aldım. İş garantisi veriyoronuniçindepara istiyor.Bizdeişumuduylakomisyonveri- yoruz. Aylarca ‘daha iyi bir gemi’ gelme- sinibekledik...Sonraişegirdim,amabirhaf- tasonraçıkardılar.Sanırımgemilerlean- laşmalıyapılıyor.Tersaneyebakımagelen gemilere işe sokuyorlar. Geminin temizlik bakımı için adam gönderiyor, gemiler bir haftaçalıştıktansonraadamıçıkartıyorlar. Sen gidip, aracıya bana garanti vermiştin dediğindede‘Bananebenişekoydum’de- yip işin içinden çıkıveriyor.” Bursa’dan gazete ilanõ üzerine iş arayan ErsanKoçiseyaşadõklarõnõşöyleanlatõyor: “Garanti iş ve lise mezunu olduğum için 1500 dolar 1700 dolar arası maaş alabile- ceğimi,kurslarakatılmadangemicibelge- sialabileceğimisöylediler.Paramolmadı- ğınısöyledim,800TListediler,300’üpeşin gerisisınavsonrasıdediler.Dahasonra200 TLdahayatırdım.Sınavgünüyaklaştığında aradığımdaulaşamadım.İstanbul’dabirta- nıdığaadresiverdimgidipbakmışhiç kimse yokmuş. Yatırdığım hesap numaraları hep ona ait.” 27 ARALIK 2009 PAZAR CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 İşsizliğine çare arayan yurttaşlar, sahtekârlarõn kucağõna itiliyor