Catalog

SAYFA CUMHURİYET 11 EKİM 2006 ÇARŞAMBA 10 DIŞ HABERLER dishab?cumhuriyet.com.tr NATO ve BM Güvenlik Konseyi, yaptıkları olağanüstü toplantılarda Pyongyang’ı kınadı Kuzey Kore alkış bekliyor Kuzey Kore’nin nükleer deneme yaptığını açıklaması kongre seçimleri öncesi ABD Başkanı Bush’u zor durumda bıraktı. (Fotoğraf: AP) ‘Türkiye nükleer silah yapabilir’ Dış Haberler Servisi Kuzey Kore’nin nükleer denemesinin ardından gözler diğer nükleer potansiyeli bulunan ülkelere çevrilirken Türkiye’nin durumu da gündeme girdi. Dünyanın nükleer haritasını yayımlayan İngiliz The Independent gazetesi, “Türkiye’nin, nükleer silah geliştirmek için gerekli materyali işleyecek kapasitede nükleer reaktöre sahip ülkeler arasında olduğunu” öne sürdü. “Küresel Silahlanma Yarışı” başlığıyla sunulan haritada ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa nükleer silaha sahip olduğu bilinen ülkeler arasında gösterilirken, Kuzey Kore’nin henüz nükleer başlığa sahip olmadığına inanıldığı belirtildi. Pakistan ve Hindistan’ın yanı sıra haritada, nükleer silaha sahip ülkeler arasında İsrail de yer aldı. Nükleer silah geliştirmek için gereken materyali işleyecek reaktöre sahip olduğuna inanılan ülkeler listesinde ise şu ülkelerin isimleri bulunuyor: Kanada, Meksika, Kolombiya, Peru, Brezilya, Şili, Arjantin, Norveç, İsveç, Finlandiya, Hollanda, Belçika, Almanya, Polonya, Ukrayna, İsviçre, Avusturya, Slovakya, Macaristan, Romanya, İtalya, İspanya, Türkiye, Cezayir, Mısır, Kongo, Güney Afrika, Bangladeş, Güney Kore, Japonya, Vietnam, Endonezya, Avustralya. Nükleer reaktör, zincirleme çekirdek tepkimesinin başlatılıp sürekli ve kontrollü bir biçimde devam ettirildiği aygıtlardır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun (TAEK) Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi’nde TR1 ve TR2 isimli iki adet araştırma reaktörü bulunuyor. ‘Şer ekseni’ Bush’a karşı Dış Haberler Servisi Washington yönetiminin ‘‘şer ekseni’’ ülkeler listesinde yer alan Kuzey Kore’nin nükleer deneme yaptığını açıklaması, ABD Başkanı George Bush’a yönelik içerdeki eleştirileri artırdı. ABD’de kasımdaki kongre seçimleri için geri sayım başlarken, muhalefetteki Demokrat Parti, Bush’u Kuzey Kore konusunda ağır ihmali bulunduğu gerekçesiyle suçladı. Demokrat Parti’nin 2004 seçimindeki ABD başkanı adayı senatör John Kerry, Bush’un Kuzey Kore politikasını ‘‘şok edici bir başarısızlık’’ olarak nitelendirerek, ‘‘Biz, hiçbir kitle imha silahının bulunmadığı Irak’ta başımızı derde sokarken, (Kuzey Kore’deki) bir çılgın, en ileri kitle imha silahını denedi bile’’ dedi. Gözlemciler, Bush’un 2002’deki bir konuşmasında ‘‘şer ekseni’’ ülkeler listesinde saydığı İran, Irak ve Kuzey Kore ile ilgili yaşanan krizlerin çözülmesi bir yana işin daha da içinden çıkılmaz bir hal almasının Washington’ı kara kara düşündürdüğü yorumunu yapıyor. Irak işgalinin ardından geçen sürede bu ülkenin iç savaşın eşiğine geldiği ve şiddetin sürdüğüne dikkat çekiliyor. Kuzey Kore’ye askeri seçeneğin ihtimal dışı görüldüğü ancak Washington’da diplomasinin çökmesi durumunda İran’ın vurulması gerektiği düşüncesinin ise hâlâ yaygın olduğu belirtiliyor. ? Yaptığı denemeyle bütün dünyadan tepki alan Kuzey Kore’nin BM Büyükelçisi Pak Gil Yon, BM Güvenlik Konseyi’nin, nükleer deneme konusunda ‘‘yararsız ve sert’’ kararlar geçirmek yerine Kuzey Koreli bilim adamlarını kutlamasının daha iyi olacağını söyledi. Dış Haberler Servisi Kuzey Kore’nin önceki gün tarihindeki ilk nükleer denemeyi yaptığını açıklamasına tepkiler sürerken, BM Güvenlik Konseyi Pyongyang’a olası yaptırımları değerlendiriyor. Pyongyang’ın gerçekten bu denemeyi yapıp yapmadığı tartışmaları arasında, gerek NATO gerekse BM Güvenlik Konseyi önceki gün yaptıkları olağanüstü toplantılarda Pyongyang’ı kınadı. NATO Konseyi, Kuzey Kore’yi nükleer silah teknolojisini geliştirmeye derhal son vermeye ve bu konuda ‘‘önkoşulsuz olarak’’ müzakerelere oturmaya çağırdı. BM Güvenlik Konseyi de önceki gün 30 dakika süren toplantısında Kuzey Kore’den altılı görüşmelere dönmesini ve tüm nükleer programlarına son vermesini istedi. Konseyin dönem başkanı Japonya’nın BM Daimi Temsilcisi Kenzo Oşima, örgütün Kuzey Kore’ye ‘‘güçlü, süratli ve çok açık’’ bir yanıt vereceğini söyledi. Kuzey Kore’nin nükleer denemesi Filipinler’in başkenti Manila’da da protesto edildi. (Fotoğraf: AP) için 30 gün süre verildiği belirtildi. Japonya’nın ek olarak K. Kore gemi ve uçaklarının diğer ülkelerin limanlarına girişine izin verilmemesi, ülke yöneticilerinin dış ülkelere gezilerinin yasaklanmasını istediği kaydedildi. Pyongyang’ın en yakın müttefiki olan Çin dün Kuzey Kore’ye ‘‘uygun’’ bir BM yanıtı verilmesi gerektiğini belirtti. Olası BM yaptırımlarının ‘‘göz ardı edilmediği’’ yönünde sinyal veren Pekin yönetimi, buna karşın askeri güç kullanımının düşünülemeyeceğini kaydetti. Çin, kendisi gibi Konsey’de veto hakkına sahip Rusya ile birlikte bugüne kadar Pyongyang’a ambargo uygulanmasına soğuk bakıyordu. Güney Kore, askeri güç kullanımı tehdidini içeren bir kararı desteklemeyeceğini bildirdi. K. Kore ile diplomatik ilişkisi bulunan ender ülkelerden Avustralya, ülkedeki Kuzey Kore büyükelçisini Dışişleri Bakanlığı’na çağırarak sert bir protesto notası iletti. Japonya Başbakanı Şinzo Abe, Kuzey Kore’nin nükleer deneme yaptığı yönündeki açıklamasına rağmen ülkesinin nükleer silahlara sahip olmama politikasını değiştirmeyeceğini kaydetti. Abe, bununla birlikte Kuzey Kore’nin bu adımının Kuzeydoğu Asya’da güvenlikte büyük değişime neden olacağını belirtti. gün gerçekleşen BM Güvenlik Konseyi toplantısı sürerken gazetecilere açıklama yapan Pak, nükleer deneme yapan Kuzey Kore’yle gurur duyduğunu, konseyin de duyması gerektiğini ileri sürdü. Pak, Kuzey Kore’nin başka nükleer deneme planlayıp planlamadığı yönündeki bir soruya da ‘‘Bu yeterli olacaktır. Siz öyle düşünmüyor musunuz?’’ karşılığını verdi. Kuzey Koreli bir yetkili, ABD’nin ülkesine karşı katı tutumunu sürmesi halinde, hedefini belirtmediği nükleer başlıklı füze fırlatma tehdidinde bulundu. G. Kore ajansı Yonhap’taki haberde, adının gizli tutulmasını isteyen bir K. Koreli yetkilinin, ‘‘Her şey ABD’nin tepkisine bağlı’’ dediği kaydedildi. Yetkili, Kuzey Kore’nin nükleer programlarını terk etmeye ve müzakerelere yeniden dönmeye hazır olduğunu, ancak bunun yalnızca ABD’nin de eşdeğer önlemler alması halinde mümkün olduğunu kaydetti. ‘AB süreci de belirleyici olur’ Financial Times gazetesi ise, denemenin dünyada nükleer silahların çoğalmasını önleme çabalarına darbe vurduğunu belirtti. Gazeteye konuşan Harvard Üniversitesi’ne bağlı Kennedy Okulu’nun silahlanma denetim uzmanı Jeffrey Lewis, Bush yönetiminin Japonya, Güney Kore, Mısır ve Türkiye gibi ülkelerin nükleer kulüp üyeliklerinin söz konusu olmadığını açık bir biçimde bildirmesini istedi. Tanınmış Fransız Ortadoğu uzmanı Olivier Roy da, Liberation gazetesine şöyle konuştu: “İran nükleer programını hızlandırmazsa bile bu ülkenin er geç nükleer kapasitesinin olacağı varsayımından hareket ederek Suudi Arabistan, Mısır ve Türkiye hazırlıklar yapıyor.” Roy, nükleer silahları elde etmiş olan bir Rusya ile İran arasında sıkışmış bir Türkiye’nin İran’dan kaynaklanan nükleer saldırı olasılığına, doğrudan tehdit olarak algılamazsa da kayıtsız kalamayacağını savunarak “Özellikle Avrupa’ya katılım yolu giderek belirsizleşirse” uyarısını yaptı. İran da tepki gösterdi Nükleer programı krize yol açan İran, Kuzey Kore’nin nükleer denemesinden sonra, ‘‘nükleer silah sahibi olunmasına ve kullanılmasına karşı olduğunu’’ açıkladı. Kuzey Kore’nin BM Büyükelçisi Pak Gil Yon, BM Güvenlik Konseyi’nin, nükleer deneme konusunda ‘‘yararsız ve sert’’ kararlar geçirmek yerine Kuzey Koreli bilim adamlarını kutlamasının daha iyi olacağını söyledi. Önceki Yaptırımlar masada Konsey dün Kuzey Kore’ye uygulanacak olası yaptırımları görüşmeye başladı. ABD’nin, sert mali ve ekonomik yaptırımlar içeren bir tasarı metni hazırladığı, metnin askeri ve lüks tüketim malları ambargosu ile ülkeye giren ve çıkan tüm kargoların incelenmesini de kapsadığı kaydedildi. Öneride, K. Kore’ye zorunluluklarına uyması Gerçekten deneme yapıldı mı? Dış Haberler Servisi Uzmanlar Kuzey Kore’nin nükleer deneme yapıp yapmadığını doğrulamanın zaman alacağını söylüyorlar. Amerikan istihbarat birimleri Kuzey Kore’nin ilk nükleer denemesi konusunda kuşkulu olmak gerektiğini belirtiyorlar. ABD’li yetkililer sismik okumaların kuvvetli bir patlamayı işaret ettiğini ama bunun nükleer nitelikte olup olmadığı konusunun incelendiğini açıkladılar. Beyaz Saray sözcüsü Tony Snow, deneme iddialarının doğruluğunun anlaşılması için birkaç gün geçmesi gerektiğini söyledi. G. Kore ise denemeyi doğruladı ve bunun başarılı olup olmadığının anlaşılması için iki haftalık bir inceleme gerektiğini bildirdi. Fransa Atom Enerjisi Komisyonu’ndan Xavier Clement, küçük patlamaların konvansiyonel mi, yoksa nükleer mi olduğunu saptamanın kolay olmadığını, bilim adamlarının bu denemenin nükleer olup olmadığını açıklamalarının günler alabileceğini söyledi. Nükleer silahların yayılmasının önlenmesiyle ilgili düşünce kuruluşu PIR’dan Rus nükleer fizikçi Vladimir Orlov ise, ABD, Rusya, Çin, Japonya ve Çin’in, denemeyi izlemek için yeterli yakınlıkta ve yeterli güçte teçhizata sahip ülkelerden olduğunu belirtti. CUMHURİYET 10 K