Catalog

1 4 KASIM 2001 ÇARŞAMBA + CUMHURİYET SAYFA AFGAINÎSTAN'DA SAV4Ş dishab@cumhuriyet.com.tr Muhalefet Afganistan'ın geleceğine ilişkin siyasi belirsizliğin çözülmesini beklemeden başkente girdi Kuzey İttifakı hızını alamadı• Kuzey îttifakı birliklerinin Kâbil'de devriye gezdikleri ve durumun sakin olduğu bildirildi. îttifak güçlerinin kentinçevresinde bir "güvenlikkuşağı" şeklinde yerleştikleri belirtildi. Dış Haberier Servisi - Afganis- tan'ın başkenti Kâbil'in 5 yıllık Ta- leban yönetiminin ardından dün Kuzey ittifakı güçlerinin deneti- mine geçtiği bildirildi. Sabah saat- lerinde Taleban kuvvetleri, askeri araçlanyla güneye doğru çekilir- ken Kuzey ittifakı güçleri kente girdiler. Kuzey Ittifab'na bağlı polis güç- lerinin Ahmed Şah Mesud'un fo- toğraflannın olduğu askeri araç- larla kente girdiği ve kilit pozis- yondakı hükümet binalannı ele ge- çirdiklen ve Taleban'ın askeri üs- lerine girdiklen bildirildi. Kenttekı son Taleban askerleri- nin de batıya doğru püskürtüldüğü belirtilirken, görgü tanıklan Tale- ban milislerinin Hıristiyanlık pro- pagandası yaptıklan gerekçesiyle gözaltına aldığı yabancı uyruklu 8 kişiyi de beraberlerinde götürdük- lerini kaydettiler. Bakanlar da Kâbil'de Kuzey ittifakı Savunma Bakanı General Muhammed Fehim ve Dı- şişleri Bakanı AbduDah AbduDah da üzerinde üniform'alan ve silah- lanyla askerlerin ardından kente girdi. Taleban'ın 1996'da Kâbil'i alarak de\ ırdiği eski De\ let Başka- nı Burhaneddin Rabbani'ye bağlı Yunus Kanuni. "Kâbil'de her şeyin yolunda olduğnnu ve Taleban'ın PAKİSTAN: SİLAHTAN ARTNDIRILSIN - Bir zamanlar Taleban milislerine en büyük desteği veren Pakistan, Tale- ban'ın çaüşmadan erk ettiği Kâbil'in. silahtan anndınlmış bötge Uan edilmesi çağnsmda bulundu. (Fotoğraf: AP) kenti tamamen terkettjğmi" söyler- ken, Taleban'ı ızleyip izlemeyecek- leri sorusunu yanıtsız bıraktı. Afgan tslami Basın Ajansı (AIP), Kuzey İttifakı birliklerinin kentte devTİye gezdiklerini ve durumun sakin olduğunu bildirdi. AIP, Ku- zey İttifakı güçlerinin Kâbil'in çev- resinde bir "güvenBkkuşağı'' şek- linde yerleştıklenni duyurdu. Kâbirdeki basın mensuplan, Ku- zey Ittifakı'nın kente girişinden birkaç saat sonra yağma olaylan- nın yaşandığını bildirdiler. Derieyiş sûrüyor Afganistan'ın güneybatısmda- ki Nimroz kentinin de Kuzey İt- tifakı güçlerinin eline geçtiği bil- dirildi. Kuzey Ittifakı'nın açıkla- masında da, Celalabad'ın da ara- lannda bulunduğu 5 kentin ele ge- çirildiği kaydedildi. Afganistan içinde hızla ilerleyen Kuzey İtti- fakı güçlerinin. Hayber Geçidi'nin batı ucunda, Pakistan sınınndaki Afgan sınır karakoluna ulaştıkla- n bildirildi. Reuters, Kuzey it- tifakı güçlerinin yaklaşmasıyla, sı- nınn Afgan tarafındaki Taleban savaşçılannın yer değiştirdiğini aktardı. Sınır karakolundaki yet- kılilerse, Taleban güçlerinin hala buraya yığınak yaptıklarını öne sürdü. Öteyandan, Kandaharböl- gesinde Taleban milisleriyle es- ki kral yanlısı Hamid Karzay'a bağlı milisler arasında çatışmalar oluyor. Afgan muhalefetinden iki yetkilinin verdikleri bilgiye gö- re, Karzay milislerinin Kandahar bölgesinde bir askeri havaalanını ele geçirmek istemesi üzerine ça- tışmalar patlak verdi. Yetkili, as- keri havaalanının Karzay yanlıla- rınca ele geçirilmiş olabileceğini, ancak henüz kesin bilgi alamadık- lannı kaydetti. Kuzey ittifakı ko- mutanlanndan tsmail Han ın da 4 bin savaşçısı ile dün sabaha karşı Herat kentine girdiği bildirildi. 96dan beri yasaktı Başkentte ilk müzik yayını KÂBtL (Ajanslar) - Taleban'ın 5 yıllık yönetiminden sonra dün sabah Kuzey ittifakı güçlerinin girdiği Kâbil'de, yıllar sonra ilk kez radyodan müzik yayını yapıldı. Sokaklarda sadece ticari taksilerin dolaştığı görülürken, yağma olaylannın görüldüğü başkentteki özel araç sahipleri taşıtlannı trafığe çıkarmaktan çekiniyor. Taleban ile birlikte siyah sanğın ortadan kaybolmasının ardından, Kuzey Ittifakı'na bağlı olanlann giydiği "pakoT isimli şapka daha çok görülür oldu. Kuzey îttifakı, Taleban yasalannı geçersiz kılarak, ülkedeki kadınlann çalışabileceğini ve genç kızlann okula gidebileceğini açıkladı. Kuzey Ittifakı'nın başkent Kabil'i ele geçirmesinin ardından yapılan açıklamada, "Ülkedeki tüm kadın ve kızkardeşlerin tslami öğretime ve şerefli geleneklerimize uygun olarak öğrenim görme ve çalışmaya hakkı vardır" denildi. Afganistan Islam Devleti adına yapılan açıklamada, Kuzey Ittifakı'nın Afgan kadıniara çalışma olanağı sağlayacağı belirtildi. 1TTİFAK IN SlCtLl KARANLIK Eski düşmanlar Kâbil'de birleşti • Kuzey îttifakı, zamanında Kâbil için birbiriyle savaşan mücahit gruplardan oluşuyor. Dış Haberier Servisi- Kâbil'ı Ta- leban'dan alan Kuzey İttifakı, fark- lı etnik gruplann oluşturduğu bir muhalefet koalisyonu. Tacik, Öz- bek ve Hazara nüfusu temsil eden koalisyonun siyasi liderlığinı Ta- cik kökenli eski Devlet Başkanı Burhaneddin Rabbani yürütüyor. Ancak, Rabbani güçlerinin komu- tanlığını yapan ve 9 Eylül'de ken- disine düzenlenen suikast sonucu hayannı yitiren .Ahmed Şah Mesud çok daha önemli bir kişilik idi. Öyle ki, Mesud'un öldürülme- siyle îttifak'ın dağılacağı düşünü- lüyordu. Ancak, ABD'nin de des- teğini arkasına alan îttifak güçle- ri, yeni kumandanlan Abdülka- sun Fehim lıderlığinde başlattıkla- n operasyonlarla ve Taleban'ın da geri çekihnesiyle Kâbil'i geri al- dılar. Kuzey Ittifakı'nın insan hak- lan sicilinin karanlık oluşu nede- niyle bir dizi kenti ele geçirmesi- nin ardından insan haklan örgüt- lerinin uyanlan da yoğunlaştı. tt- tifak güçleri tecavüz ve sıvillerin katlı konusunda kötü bir sicile sa- hip ve birçok insan haklan örgü- tünün kara listesinde.Kuzey ittifa- kı, mücahitler Necibuüah yöneti- mini devirip Kâbil'e girdiğinde birbiriyle savaşan kimi mücahit gruplan aynı çatı altında topluyor. Ittifak'ın o dönemde birbirine düş- man olan bıleşenleri ise şunlar: Cemiyet-i islamî: Kâbüüni- versitesi'nde Islam hukuku ala- nında ders veren Burhaneddin Rab- bani taranndan 1973 yüında kuru- lan Cemiyet-i Islami, Taciklerden oluşan bir parti ve îttifak' a önder- lik ediyor. Taleban tarafından yı- kıhncaya kadar dört yıldan fazla bir süre Kâbil'i yöneten Rabbani bugün Afganistan'ın BM tarafın- dan tanuıan devlet başkanı. Şura-i Nazar: Şura-i Nazar Şomali, "Penşir Aslanı" olarak ef- saneleşen Ahmed Şah Mesud ta- rafından kurulan askeri-siyasi bir grup. Bu güçlerin, ülkenin kuze- yinden Kâbil"e uzanan karayolu- na hâkım konumdaki stratej ik Pu- h Kumri kasabasmı geçen pazar gü- nü ele geçiren savaşçılara önder- lik yaptığı samlıyor. CÜmbÜS-l Milli: Özbek Gene- ral Raşid Dostum tarafından 1991 yılında kurulan örgüt, Sünni Öz- bek tabana dayanıyor. Dostum, Ağustos 1998'de Taleban kuzey- deki üslerini ele geçirdiğinde ül- keyi terk etmek zorunda kalmış- tı. Kuzeydeki Mezar-ı Şerif ken- tini ele geçiren Dostum'un güçle- ri, bahdaki tarihi Herat kentini ele geçiren eski Herat valisı Kuzey it- tifakı komutanlanndan tsmail Han ın güçleriyle birleşti. HİZb-i Vahdet: Kerim HaU- E liderliğindeki Hizb-i Vahdet gru- bu, Şii kökenh sekiz gerilla grubun- dan oluşuyor Hizb-i Vahdet, Tale- ban taranndan 1998 yılında sürü- lünceye kadar ülkenin orta kesi- mindeki Hazaracat'ta güçlüydü. Afganistan'ın orta kesimindeki bölgelerde dire- nişini sürdüren Hizb-i Vahdet'e bağlı güçler, ge- çen pazar günü Bamiyan kentini ele geçirdi. İttlhad-ı is- lami: Kâbil Üni- versitesi'nde es- ki Islam hukuku profesörü olan Abdürrab Resul Seyyaf, Ittihad-i Islami partisini Suudi Arabis- tan'ın yardrmıy- la kurdu. Diğergrup- lar: Kuzey itti- fakı, Gülbeddin Hikmetyar'ın li- deri olduğu Hizb-i tslami grubun- dan aynlan savaşçılann içinde bu- lunduğu birkaç küçük grubu daha içeriyor. Bunlardan bin Özbek General Dostum'un eski yardımcısı ve ken- disi de Özbek olan General Abdül- meük önderliğindeki grup. Diğe- ri, eski Herat Valisi tsmail Han li- derliğindeki grup. Han'ın güçleri, Bagdiş bölge- sinde Kale-i Nev kentinin geçen pa- zar ele geçirilmesinden sonra ön- ceki gün de Herat kentinin ele ge- çirilmesine yardımcı oldular. 25 yıllık savaşm kronolojisi Kral Zahır Şah devnldı ve cumhunyet ılan edikti. Sovyef yanbsı komûnist darbe. Nur Muhammed Tarah devlet başkanı oldu. l& mücahrt örgütlen kuruldu. HafmJtahAmn, Tarakj'yı devırdı. 24 Arahk Sovyet ordusu Afgamstan'da. Babrsk Karmal devlet baskan oldu. Mücahitler ABD, Suudi Arabistan ve Pakistan desteğiyle güçlenıyor. Ismail Han: Tacik kökenli Ismail Han, eski Herat Valisi. Yakın zamana kadar askeri olarak önemli bir rol üstlenmemişti. Başlıca etnik gruplar TÜRKMENİSTAN Pakıstandestekt Taleban sahnede. Kâbil'de mücahitler birbiriyle savaşıyor. Taleban KâbH't aWı. Mesud, Penşir Vadısi'ne çekildi. Usame bin Ladin Afganistan'a gekti. 9 Eylüt Mesud'a suikast düzenJendı. 7Ekhn:ABD Afganistan'a operasyon 13Ekim: ktHakı Kâbfe Molla Ömer Mücahitlertiegörüşmeler başıatma çabası tçındekı Muhammed Necibultah, Babmk Karmal ın yenne ıkbdara gekb. 15 Şubat Sovyet ordulan Afganistan'dan çehldi. 50 bin kaytp. Kâbil dûstû. Komûnist yönetim devrikü. Mmet Şah MesudSavunma Bakanı oldu. Burhaneddin Rabbani: BM tarafından tanınan Devlet Başkanı. Tacik kökenli olan Rabbani aynı zamanda Kuzey Ittifakı'nın siyasi üderi. General Raşid Dostum: özbek kökenli Dostum, Cümbüş-ü Milli'nin lideri. Gerilla savaşına hazırlanıyorlar Dış Haberier Servisi - Taleban liden Molla Ömer, diğer üst düzey yetkililer ve Usame bin Ladin'in sağ ve güvenli bir yerde olduklan bildirildi. Islamabad'da yaptığı açıklamada, Molla Ömer'in emrine uygun olarak Taleban güçlerinin ülkenin güneyine doğru çekildiklerini söyleyen bir yetkili. u Molla Ömer'in Kâbil'den çekilme ve uzun süreli bir gerilla savaşma hazuianma emri bazı Taleban komutanlan için de sürpriz oldu" dedi. Ittifak'm son günlerdeki hızlı başansuım başladığı andan itibaren Taleban askerlerinin yenihnekten çok bir geri çekilme harekâtı sürdürdükleri belirtiliyordu. 'Birkaç yıl sûrer' Rus ordusunun zırhlı birlikler komutam Orgeneral Sergey Mayev, Afganistan'da Taleban'ın hızlı çekilmesinin, Kuzey ittifakı birlikleri ve ABD komandolanna karşı gerilla savaşına hazırlandığını gösterdiğini ileri sürdü. Mayev, yaptığı açıklamada, "Taleban önde gelen kentierden hızla çeküıyor. Bu da, silah ve asker gücünü korumaya çahştığuıı kanıtiryor. Böylece gerilla savaşını yürütebilecek güçleri olacak" dedi. Sovyetler döneminde savaşa katılan Mayev, "Bu savaş, birkaç yıl sürer" dedi. SAYDAM YALÇIN DOĞAN Ecevit, Derviş, Meral Kavga Gibi Tartışma Sonunda Türk-lş Başkanı Bayram Meral da- yanamıyor: "Işçiyle, memuria, emekliyle uğraşıyorsunuz. Gö- zünüz sadece onlann cebinde. Eğer, bu söyledik- lerinizi yaparsanız, meydanlan sizin başınıza yı- karızL." Devletin küçültülmesini gerçekleştirmek üzere, hükümetteki parti liderleri, yani Başbakan ve yar- dımcıları önceki gün Bayram Meral'i çağırıyor. Sanki görüşme değil, tam bir hesaplaşma, harta kavga!.. Liderler küçülme programını açıklıyor Meral'e. Şu ana kadar kamuoyuna açıklanan özellikle Köy Hizmetleri. Oysa Meral'e anlatılan "sağltk, tanm, orman bakanlıklanna bağlı bazı kurvluşlar başta olmak üzere hemen hemen KlT'lerin tümünden vazgeçiyor devlet". Bu kurumlarda çalışanlar ne olacak?.. Ecevit: Bunu bilmiyordum!.. Meral'i ikna ıçın, Başbakan Ecevit söze giriyon "Işçilerden ve tüm çalışanlardan özveri bekli- yoruz." Meral: "Hep çalışandan bekliyorsunuz. ölçü- sü nedir?.." Ecevit: "Birprogram hazıriadık. Ikramiyeleri kal- dıralım. Ayda üç yevmiyeden vazgeçin. Aynca, toplusözleşme farklannıalmayın!.. Ekonomik kriz çok ağır." Meral: "Krizin sorvmlusu biz değiliz." Ecevit: "Ama, sızinle anlaşırsak, IMF'den para gelecek." Kemal Derviş: "IMF'nin önerdiğiprogram böy- le." Ecevit: "IMF istiyor..." Meral: "IMFartıkonunımuzu kınyor. IMFneis- terse yapıyorsunuz. Eğer, IMFmesela Antalya'yı isterse, onu da verecek misiniz?.." Ecevit: "Bu bütçe meselesi..." Meral: "O zaman size bütçeyi anlatayım. Me- sela Karayollan'nı kaldırmayı düşünüyorsunuz. Işçinin ödediği SSK primleri, işsizlik sigortası ve vergiyle birlikte işçi, aldığınınyüzde 25'inigeri ve- riyor. Işverenin ödediklerini de eklerseniz, alınan paranın yüzde 63'ü o bütçeye geri dönüyor." Ecevit: "Böylemioluyor?.. Bilmiyordum!.." Kemal Derviş: "Haklısınız, ama bunlarbenimza- manımda olmadı. Şimdi, kesin bir çare bulmak zorundayız." Bu hızlı tartışma, daha sonra başka bir alana ka- yıyor. Ya hortumlanan 195 milyar dolar?.. Bayram Meral, ekonomik knzin faturasını çalı- şanlara yüklemeye uğraşan hükümet üyelerine şunu soruyor: "TOBB 'nin raporunda, son on yılda tam 195 mil- yar dolarlık hortumlamadan ve hırsızlıktan söz ediliyor. Bu gıden paralan işçiler, köylüler, memur- lar, emeklılermi aldı?.. Nerede o paralar?.." Ecevit: "Onlan tutukladık." Meral: "Bu benim sorunumu çözmüyor. Ayn- ca, daha birkaç ay önce sizinle imzaladığımız top- lusözleşmede, resen (istek dışı) emeklilik yok, de- niyor. Şimdi bunu nasıl yapacaksınız?.." Ecevit: "O maddeyı, sizin özvehnizle kaldmnz." Meral: "Hayır, kaldıramazsınız. önce bize, siz nasıl özveride bulunacaksınız, onu anlatın!.. Boş yere para alan danışmanlar, milletvekili sayısı, araba saltanatı!.. Sonra, bize gelin!.." Aslında, Meral'in vurguladığı, toplumda kaybo- lan adalet duygusu. Birileri sürekli özvende bulu- nuyor, yuk sürekli onlara biniyor. Birilerinın de kı- lı kıpırdamıyor. Birileri sürekli küçülüyor, birileri bü- yüyor. Kıyamet, haklı olarak, buradan kopuyor. Ama, öte yandan da, devletin küçülmesi gerek. Bunun tek anlamı var: Işsizler ordusuna, yüz bin- lerce yenı işsiz eklenmesi!.. Olağanüstü zor bir ge- çit!.. Kim bilir, nelere gebe?.. E-mail: ydogan(Ş cumhuriyet.com.tr Faks:0212 513 90 98 5 bin yabancı sirada • WASHINGTON (AA) - ABD. 11 Eylül saldınlanna ilişkin daha fazla bilgi edinmek amacıyla sorguya çekmek istediği 5 binden fazla yabancınrn adlannın yer aldığı bir liste hazırladı. Listenin, 94 başsavcıya gönderileceğini belirtti. Listedeki kişilerin, 18 ile 33 yaş arasında, çeşitli ülkelerden ABDıye göçmen \izesi ahnadan giren erkekler olduğu bildirildi. Rusya nükleer stoklart azaltacak • VVASHTNGTON (AA) - Rusya Devlet Başkanı Vladimir Purin, Rusya'nın, nükleer silah stoklannı azaltmaya çalışacağını bildirdi. Putin, Bush ile Beyaz Sarayıdaİd görüşmesinden sonra düzenlenen ortak basın toplantısında, "Rusya'nın, ABDınin nükleer savaş başlıklan stoklannı azaltmayı planladığı açıklamasına kibarca karşılık vermeye çalışacağını" söyledi. Schröder güven oyu peşinde • BERLtV (AA) - Ahnanya Başbakanı Gerhard Schröder, dün akşam Federal Meclisıte partisinin, koalisyon ortağı Birlik 90/Yeşiller Partisi ile Hür Demokrat Partiınin (FDP) meclis grubu toplantılanna karıldı. Schröder, yaptığı görüşmelerden sonra, ABDınin isteği doğrultusunda Afganistanıa gönderilmek üzere 3 bin 900 Alman askerinin hazır tutuhnası ile birlikte güvenoylamasının yapılması için meclis başkanlığına başvurduğunu açıkladı. Irak ateş açü • BAĞDAT (AA) - Irakıın, kuzey ve güney bölgelerinde uçan Amerikan ve Ingiliz jetlerine ateş açtığı bildirildi. Askeri sözcü, kuzey de Dohuk ve Erbil, güneyde de Basra, Zikar, Necef ve Muthanna üzerinde uçan udüşmanıı uçaklanrun, h"ak uçaksavar bataryalanmn ateşi karşısında üslerine dönmek zorunda kaldıklanm belirtti.