Catalog

CUMHURİYET/4 HABERLER 24 AĞUSTOS 1991 ANAPTı başkan • DARGEÇtT (Cumhuriyet) — Anavatan Partisi ilçe başkanı Halil Toprak'ın gözaltına alındığı bildirildi. Toprak'ın dummunu öğrenmeye giden il genel meclisinin ANAP'lı üyesi Hüseyin Işık üe aynı partiden Sadi Korkmaz ve Yusuf Kılıç'm da gözaltına almdıklan belirtildi. 10 gün önce gözaltına aldığı belirtüen Halil Toprak'ın hangi gerekçeyle gözaltında tutulduğu açıklanmadı. Toprak'ın durumunu Mardin Valisi Bolat Bolatoğlu'yla görüşen il genel mecüsi üyesi Hüseyin Işık, Sadi Korkmaz ve Yusuf Kılıç'm jandarma alay komutanüğına gittikten sonra "Sizi anyorduk" denilerek gözaJtına alındıkları bildirildi. 70 yaşındaki Yusuf Kılıç 24 saat sonra serbest bırakılırken, "Gözaltında bulunduğumuz süre içinde işkence ve hakarete uğradık" dedi. 'DYP hirinci parti' • İSTANBUL (AA) — DYP fstanbul 11 Başkanı Orhan Keçeli, kamuoyu yoklamalannda DYP'nin İstanbul'da birinci parti çıktığını, partiye üyelik taleplerinin 200 bini asarak rekor seviyeye ulaştığını bildirdi. Keçeli, yaptığı yaalı açıklamada, muhalif partilerin yaptığı anketlerde dahi DYP'nin birinci parti durumunda olduğunun görüldüğunü, bunun da partisinin tek başına iktidannın gostergesi olduğunu kaydetti. Lojıııan cinayeti • ANKARA (Cumhuriyet Börosa) — SHP, lojman cinayetinin aydmhğa kavuşması için girişimde bulundu. SHP'li milletvekilleri, olay günü nerede olduklannı cumhuriyet savcılığına tek tek bildirecekler. Dünkü grup toplantısmda konuşan Aydın Milletvekili Hilmi Ziya Postacı, bundan bir süre önce TBMM lojmanlannda ölü olarak bulunan Izmir Milletvekili Erol Güngör'ün oğlu Alustafa Gjingör olayının fipnüz çözülemediğine Wtkat çekti. Postacı, olayın aydınlatılması amacıyla her milletvekilinin nerede olduğunu bildinnesi ve daha sonra diğer partilerin milletvekillerinden aynı şeyin istenmesi gerektiğini söyledi. Grup başkanbğııun da olumlu bulduğu bu öneri, kabul edildi. DMP'den DYP'ye katılım • BURSA (Cumhuriyet Biirosu) — Demokrat Merkez Parti (DMP) Osmangazi İlçe Başkanı Erhan Kurtpınar, yönetim kurulu üyeleri ve bir grup partili DMP'den istifa ederek DYP'ye geçtiler. Kurtpınar ve 19 arkadaşı DMP'den istifalanna gerekçe olarak partilerinin siyasi yaşamdan gitgide uzaklaşmasını gösterdiler. Üye kabul töreninde konuşan DYP Bursa tl Başkanı Turhan Tavan, "15-20 güne kadar DMH Genel Başkanı Bedrettin Dalan'ın da DYP'ye katılacağY'nı öne sürerek iktidara en yakın partinin DYP olduğunu söyledi. Çetinkaya, valilerle • DtYARBAKlR (Cumhuriyet) — Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kapsamına giren 13 ilin valisi dün Bölge Valisi Necati Çetinkaya'mn başkanlığında Diyarbakır'da toplandı. Bölge Valisi Çetinkaya, Olağanüstü Hal Bölge Valiliği görevine başladıktan sonra bölgedeki valilerin dün yaptığı ilk toplantı öncesinde "Vali arkadaşlar illerinin sorunlarıyla ilgili bilgi verecekler. Illerimizin bütün meseleleri bu toplantıda ele alınacak. DÜZELTME • Gazetemizin sahibi ve Başyazarı Nadir Nadi'nin ölümü dolayısıyla gönderilen başsağhğı mesajlarına ilişkin dünku haberimizde, işadamı "Osman Benzeş (Mensucat Santral)", şeklinde bir ifade yer aünıştır. Osman Benzeş, Giyim Sanayicileri Derneği'nin eski başkanı ve APS firmasının sahibidir. TCDD Genel Müdurü Tekin Çınar'ın adı da "Tekin Cin" olarak yazılmıştır. Düzeltir, ozur dileriz. Yeni Seçim Yasası, AnayasaKomisyonu'ndan yıldınm hmyla geçti HEP ve SBP seçim dışıANAP'h üyelerin Başbakan Yılmaz'ın yemeğine yetişebilmesi için 4 saate sığdırılan görüşmelerden sonra oylama, kapı aralığında ayakta yapıldı. SHP'nin bütün partilerin seçime katılması önerisi, ANAP'lılann oylarıyla reddedildi. ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosn) — ANAP'ın haarladığı seçim yasa değişikliği ve seçim tarihini içeren tasan, dün Ana- yasa Komisyonu'nda ban teknik değişikliklerle kabul edildi. Ko- misyon toplantısmda bazı öner- geler oylanmadı, bazı üyelere söz hakkı verilmedi. Yaklaşık 4 saat süren toplantı sonrasında ANAP'lı üyeler, Başbakan Me- sut Yılmaz'ın verdiği yemeğe ye- tiştüer. DYP'nin, "Milktvekilte- ri fazladan iiç aylık maaşlannı peşin almasınlar, bunun için se- çimi 13 ekim taritaine alalım" ve SHP'nin "HEP ile SBP de se- çime girsin" önergeleri ise ANAP'lı üyelerin oylanyla red- dedildi. TBMM, ANAP'lılann erken seçim yasa teklifini görüşmek üzere dün olağanüstü toplandı. Kaya Erdem'in başkanhğında toplanan TBMM Genel Kuru- lu'nda, Başbakan Mesut Yıl- maz'ın, erken genel seçim iste- ğini de içeren Seçim Yasası de- ğişikliği önerisi ile TBMM Da- nışma Kurulu'nun gerektiğinde Meclis'in pazar günü de çalış- masına ilişkin karan okundu. Kararlar oylanarak kabul edil- dikten sonra TBMM Başkanı Erdem, birleşimi bugün saat 15.00'te topianmak üzere kapat- tı. Yasa teklifî ise incelenmek üzere Anayasa Komisyonu'na sevk edildi. Ote yandan Akbu- lut yanlısı bazı ANAP milletve- killerinin, tercih barajının yüz- de 5'e indirilmesi için önerge ha- zırladığı öğrenildi. Anayasa Komisyonu'nda sa- at 15.30'da başlayan ve "biiyük bir hızla" süren görüşmeler, SHP ve DYP'li üyeler dışında bazı ANAP milletvekillerinin de tepkilerine yol açtı. SHP ve DYP'nin tercihli oy kullanılması sisteminden vazgeçilmesi, bu- nun yerine iki katı aday göste- rilmesi yolundaki önergeleri de reddedilirken, 9. maddede yer alan "bağunsız adaytar" sözcük- leri çıkanldı. Seçmenin tercih hakkını sadece bir aday için kul- lanabileceğini öngören 10. mad- de ise "bu seçimlerde uygulanmak" üzere değiştirildi. Önerinin, genel seçimin 20 ekim tarihinde yapümasına iliş- kin maddesinin "24 kasun" ola- rak değiştirilmesini SHP'li üye- ler önerirken, DYP'liler "13 ekime" alınmasını istediler. DYP'li Yasar Topçu, gerekcesin- de, "MiMetvekffllerinin, 20 ekim- de seçim yapıiması halinde ekim, kasım ve aralık ayı maaş- lannı peşin olarak alacaklannı ve yasama görevi yapmayacak- lan 2 ayın da maaşlannı baksız yere almış olacaklannı" söyledi. Ancak ANAP'lı üyeler, "Şov yapıyorsunuz" diyerek öneriye "rel" oyu kullandılar. SHP'li üyeler, DYP'li üyelerle birlikte "evet" oyu kullanmalanna kar- şm öneri 14-8 oy ile reddedildi. SHP'li üyelerin, "Seçimlere tüm siyasi partiler katılsın" bi- çimindeki ek madde getiren önergeleri de ANAP'lı üyelerin oylanyla reddedilirken HEP ve SBP, tasanya göre seçim dışı kaldılar. Yine SHP'li üyelerin Starl ve özel TV yayınlannın YSK denet- lemesine bırakılması önergesi de reddedilirken saat 19.30'a doğ- nı ANAP'h üyeler Başbakan Yılmaz'ın saat 20.00'deki yeme- ğine katılmak üzere tasannın tü- mü üzerindeki "evet" oylannı komisyon kapısında ayakta verdiler. Yıiksek Seçim Kurulu'nun 1987 genel seçimlerinde uygula- dığı takvim dikkate alındığında bu yıl 20 ekimde yapılabilecek erken seçim için uygulanması muhtemel seçim takviminin şu şekilde olması bekleniyor: 26 agustos: Seçimin başlangıç tarihi. Seçime katılacak siyasi partilerin YSK tarafından ilanı ve aday olacak kamu görevlile- rinin istifa süresinin başlaması. 2 eyliil: Aday olacak kamu görevlileri ve silahlı kuvvetler mensuplannın görevlerinden çe- kilme isteğinde bulunmaJannın son günu. 9 eyliil: Sandık seçmen liste- lerinin askıya çıkanlacağı gün. ANAPTA BARAJ PAZARLlGl — TBMM, Başbakan Mesut Yumaz ve arkadaşlaruun çagrısı uzerine erken >ecıın yasa teklifini göriişmek üzere dün olağanüstü toplandı. Anayasa Komisyonu'nda aynen benimsenen teklif, bugun Meclis'te gorüşuİerek oylana- cak. Bu arada eski Başbakan Yıldınm Akbnlut yanusı bazı milletvekillerinin tercih barajının yüzde 5'e indirilmesi için önerge hazır- ladıklan büdirildi. (Fotoğraf: RIZA EZER) Seçim kampanyasını basına tanıtan SHP, sloganlannı gizli tutuyor SHP sandıkta gül açtıracak ANKARA (Cumhuriyet Börosa) — SHP, seçim propagandası- nı "Sandıkta güller acacak" sloganıyla başlattı. SHP Genel Başkanı Erdal tnönü, "Yıllar- dır sandıktan kaçanlar, şimdi iktidardan kaçıyorlar aslında" dedi. Erken seçim için partisinin seçim kampanyasını basına ta- mtan tnönü, SHP'nin gerek se- çimlere gerekse iktidara hazır olduğunu kaydederken Mesut Yılmaz kabinesini "bir veda hükümeti" olarak niteledi. Se- çim kampanyası için Yorum Ajans'la anlaşan SHP yönetimi, diğer sloganlan şimdilik saklı tutuyor. SHP Genel Başkanı Erdal Inönü, seçim kampanyasıyla il- gili çalışmalannı basına tanıt- mak amacıyla Sheraton Oteli'n- de düzenlediği basın toplantı- smda, sloganlaşabilecek türde sözcükler kullandı. ANAP'm secirne gkmediğini, iktidardan gittiğini bildiren Inö- nü, "Sevaplanyla ve taşıyama- yacaklan kadar günahlanyla gidiyoriar" dedi. tnönü, sözle- rini şöyle sürdürdü: "Ortaya koydnkları çok amatör bir oynnu daha fazla sardüremeycceklenlir. Hepimiz bitiyonız ki, Özal-Yılmaz ara- sındaki gerginlik asiıada bir se- naryodur. Özal şimdilik kendi rolünii oynuyor. Çok zorlandı- guu biliyorum, rol de olsa içine sbuaed^inj biöyorum. Sayın Yılmaz'ın, sözde Özal'a karşı çıkan tavırlanna, scnaryo gere- gi oldugunu büdigi halde daha fazla dayanamayaeaktır." SHP'nin gerek seçimlere ge- rekse iktidara hazır olduğunu vurgulayan tnönü, "Bu seçim- lerde sandıklarda güller acacak. Bu seçimlerde ANAP gidecek SHP «etecek. Evet, halkımız tek bir vücut, tek bir yumruk ola- cak. Halkımız ANAP'ı sandık- ta oylanyla vuracak. Vurdukla- n yerde güller acacak" diye ko- nuştu. Inönü, konuşmasının son bö- lümünde, seçim kampanyasıyla ilgili bilgi verdi. Bunun için Türkiye'nin en deneyimli, en genç ve en yaratıa grubu olarak nitelendirdiği "Yorum Ajans"- la anlaştıklannı kaydeden tnö- nü, ANAP'a "Genel anşkanlık- lan doğrultusunda, siyasi kam- panya konusunda da yabancı hayranı iktidar. Biliyorsunuz. İ980 SONRASISEÇİMStSTEMLERİNE GETİRDt? üniü Fransız reklamcı ile anlaş- tı" diyerek çattı. Inönü, sözle- rini, "Halkımıan vurdugu yer- de güller açar. Ekimde sandık- ta güller acacak" diyerek ta- mamladı. Toplantıda daha sonra Yo- rum Ajans'ın 1987 seçimleri için hazırladığı klip, bundan sonra da yeni seçim için hazırladığı taslak olarak hazırlanan müzik eşliğinde izlendi. Orijinali ttal- yanca olan "Kanar düşer, dii- şer düşer aglanm" şarkısının melodisini andıran parçada, "ANAP gkByor, SHP geöyor", "Özal gidecek, Inönü gelecek" sloganlarırun islendiği dikkat çekti. SHP TBMM grubu, iki gün süren toplantısı sonucunda "erken seçim kararı alınmasına katkıda bulunmayı, adil, de- mokratik ve anayasava aykın ot- mayan bir seçim >asası için her tıirlıi cabayı göstermeyi" karar- laştırdı. Antalya Milletvekili Deniz BaykaJ da oturduğu yerden, Ge- nel Sekreter Hikmet Çetin'in ön- ceki gün yaptığı konuşmada "her yerde seçim yapılacağını" söylediğini, bu karardan duydu- Ju memnuniyeti dile getirdi. Er- dal tnönü, Baykal'a yanıt vere- rek "Sayın genel sekreter 'Her yerde önseçim olacak' demedi, gerekli bazı yeıierde önseçim olmayabilir" diye konustu. 13 eylül: Siyasi partilerin se- çime katılacaklan çevrelere ait aday listelerini Yüksek Seçim Kurulu'na vtrmelerinin son gü- nü. Bağımsız milletvekilliği aday- lığı için il seçim kurullarına ya- pılacak başvurulann son günü. Bağımsız adaylann isimleri- nin tl Seçim Kurulu başkanlık- larınca Yüksek Seçim Kurulu'- na bildirilmesi. 16 eyliil: Siyasi partilerin se- çime katılacaklan il, seçim çev- resi ve milletvekili sayısındaki eksikleri tamamJamaJannın son günü. Gümrük kapılanndaki oy verme işleminde görev alacak il- çe seçim kurullannın oluşturul- masının son günü. 17 eylül: Siyasi partilerin aday listelerinin Yüksek Seçim Kurulu'nca il seçim kurullanna bildirilmesi. 20 eyiiil: Sandık seçmen liste- lerinin askıdan indirilmesi. Siyasi parti ve bağımsız aday- lann Yüksek Seçim Kurulu'nca Resmi Gazete ve radyo ile il se- çim kurulunca aüşümış araçlar- la gecici listeler halinde ilanı. Geçici adaylara illerde itirazın ilk günü. 21 eyliil: Geçici adaylara iller- de itirazlann son günü. 22 eyliil: İl seçim kurullannın kendi seçim çevrelerinin adayla- n hakkında yaptıklan inceleme sonunda adayük şartlannda tes- pit edecekleri noksanlık veya aykınlıklan ilgili adaya, siyasi parti ii başkanlıklanna ve Yuk- sek Seçim Kurulu'na bildirme- lerinin son günü. 23 eylül: Seçici adaylara ya- pılan itirazlann il seçim kurul- İannca incelenmesinin ve kara- ra bağlanmasının son gunü. 24 eylül: Sandık seçmen liste- lerinin kesinleşmesi. 25 eylül: Seçmen listelerinin ve seçmen bilgi kâğıtlarının ya- zım ve çoğaltılmasına başlan- ması. Geçici adaylara yapılan itiraz- larla ilgili il seçim kurulu karar- lanna karşı Yüksek Seçim Ku- rulu'na yapılacak itirazlann son günü. 28 eylül: Gümrük kapılann- daki oy verme işlerinde görev alacak sandık kurullannın oluş- turulmasının son günü. Yüksek Seçim Kurulu'nca iti- razlann karara bağlanmasının son günü. Yapılan itirazlar üzerine siya- si partilerin aday listelerinde ek- siklik doğması halinde durumun Yüksek Seçim Kurulu'nca ilgili siyasi partiye tebliği. 30 eylül: Yüksek Seçim Kuru- lu'nca bildirilen eksikliğin ilgili siyasi parti tarafından tamam- lanmasının son günü. 2 ekim: Adaylıklar kesinleş- tikten sonra bütün adaylann Yüksek Seçim Kurulu'nca seçim çevreleri itibanyla Resmi Gazete ve radyo ile ilanı. İl seçim kunıllannın kendi se- çim çevrelerindeki adayları alı- şılmış araçlarla ilanı. 3 ekim: Seçmen listesi ve seç- men bilgi kâğıtlannın yazım ve çoğaltılmasının son günü seç- men bilgi kâğıtlannın dağıtımı- na başlanması. 5 ekim: Gümrük kapılarında oy verme işleminin başlangıcı. Sandık kurullannın oluştu- ruhnasının son günü. 10 ekim: Seçim propaganda ve yasaklarının başlangıcı. 13 ekim: Seçmen bilgi kâğıdı dağıtımının son günü. 16 ekim: Sandık kurulu baş- kanlanna teslim edilecek araç gerecin hazırlanmasınm son gü- nu. 17 ekim: Sandık kurulu baş- kanlanna araç gereç tesliminin son günü. 18 ekim: Sandık kurulu baş- kanlannın görev yerine gönde- rilmesi. 19 ekim: Seçim propaganda süresinin sonu. 20 ekim: Oy verme günü. POÜTİKA GUNÜttÜ HİKMET ÇETfcKI» OzaTın Ozgüriük ve Çağdaşltk Kavramı SHP Gene) Sekreteri Hikmet Çetin, "Erken seçim için tüm hazırlıklarımız tamam" diyor ve ekliyor: — 8 eylül günü İzmir'de büyük bir şöten düzenleyerek se çim kampanyasını baslatacağız. Bu şölen, sosyal demok- ratların iktidar yürüyüşüne başladıklan gün otacaktır. SHP Genel Sekreter Yardımcısı Fikri Sağlar söze giriyor: — Çok partili siyasal yaşamımızda Ege'nin önemli bir ye- ri vardır. 9 eylül, ülkemizin emperyalist güçlerden arınması- nın yıldönümüdür Üstelik, CHP'nin kuruluş yıldönümüdür. SHP de iktidar yolunda ilk adımını 8 eylülde İzmir'de atma- ya kararlıdır. SHP Genel Başkanı Erdal inönü izmir milletvekili. Onun için Ege'ye önem veriyor. İnönü, "Ege, Türkiye'nin siyasal göstergesidir" diyor. SHP lideri, ardından şöyle devam ediyor: — Karşımızda Sayın Özai'ın yöntemi var. Ama ne olursa oJsun, ANAP bir daha iktidar olamayacak, halkımız ANAP'a dersini verecek. SHP Genel Başkanı Erdal İnönü ile Nadir Nadi'nin oda- sında konuşuyoruz. inönü'nün yanında Hikmet Çetin, Fikri Sağlar, Ercan Karakaş ve Anakent Belediye Başkanı Nuret- tin Sözen var. Izlenimimiz SHP'nin seçim havasına girdiği yolunda. öğrendiğimiz kadanyla SHP'nin birlikte çalışaca- ğı Yorum Ajans harıl harıl sloganlar üretiyor, seçim kampan- yasına hazırtanıyor. ANAP'ın umudu, tercihli oy sisteminin SHP tarafından Anayasa Mahkemesi'ne başvurulup iptal edilmesi çizgisin- de birieşiyor. Eski Başbakan Yıldınm Akbulut ise tercihli oy sisteminin sakıncalı olduğunu vurguluyor. Akbulut şöyle diyor: — Kâğıt üzerinde yüzde 15 olan tercih barajı, uygulama- da daha da yükselecektir. Bana kalırsa tercih sıfıra indiril- melidir. ANAP'ın muhafazakâr kanadı da aynı görüşü payiaşıyor. Kbnuştuğumuz milletvekilleri açık açık şunları söylüyor: — Bu barajı hangi babayiğit aşacak, göreceğiz... ANAP'ın seçim sistemi Rus ruletini anımsatıyor. İşte ANAP'taki kargaşa da bu noktada başlıyor. Kimi milletvekilleriyle konuşuyoruz: — Vallahi arkadaşlarımız düş kurmaktan kendilerini kur- taramıyor. Hepsi bugünlerde kendilerini masal kahramanı sanıyor. Soruyoruz: — Neden öyle görünüyorlar? Yanıt şöyle oluyor: — Sanıyorlar ki tek başlanna 5-10 bin oy alacaklar ve ye- niden milletvekili seçilecekler. Bundan hem kendileri hem ANAP zarar görecek. Diyorlar ki bu sistem önseçim yapmak- tır. Haydi canım sen de! Tercihli oy sisteminin miman ANAP Genel Başkan Yardım- cısı Ersin Taranoğlu bu formülü savunuyor. Taranoğlu, "En- dişeye gerek yok" deyip ekliyor: — Arkadaşlarımız hâlâ durumun ne olduğunun farkında değiller... Tercihli oy sisteminin anayasadaki eşitlik ilkesine aykırı ol- duğu yolundaki görüş ANAP'ta ağırlık kazanırken SHP ve DYP de kollarını sıvayıp harıl harıl çalışıyoıiar. Hukukçular- dan oluşan bir komisyon, bu konuda görüş belirliyor. Tüm bu gelişmeler olurken Cumhurbaşkanı Turgut özal, seçim öncesi kim! işadamlanyta görüşüp muhalefete verip venştiriyor. Özai'ın seçim öncesi ön piana geçmesi ise ANAP kurmaylarının oldukça canını sıkıyor. Bir ANAP'lı şöyle diyor: — Bizim en büyük rakibimiz ne SHP ne DYP; Sayın Özal'dır... özal, işadamlarıyla konuşurken kendinden de söz ediyor: — Hâlâ benim için konuşuyortar. Ben cumhurbaskanıyım. Oysa Meclis'te benim hayalim dolaşıyoc Eh, cumhurbaşkanı böyle konuşunca muhalefet liderieri susacaklar mı? Elbette onlar da bu konuşmalara yanıt ve- recekler. Böyiece Özal ve ailesi gündeme gelecek... ANAP kurmayları Özai'ın susmasını, hiç konuşmamarı- nı, televizyon ekranına bile çıkmamasını istiyorlar... özal bunu yapabilir mi? Htç sanmıyoruz. Son konuşmasına bakınız, özal ne diyor — Seçimler karşılıkiı pazariık tştdir. Seçmenle pazarlık ya- pıyorsunuz. O, daha fazla taban ftyatı isterim, daha fazla ûc- ret isterim diyor. Bu normal pazarlıktır. Demokrasi böyle ça- lışır. Demokrasi unutrnayın, al gülüm ver gülüm mesetestdir... Cumhurbaşkanı Özal, seçimleri ücret pazariığı gibi görü- yor. Demokrasiyi de tıcaret sanıyor Oysa demokrasi çok ses- lilik demektir. Demokrasilerde salt para alışverişi değil, dü- şünce alışverişi de olur. Çağdaşlık ve ozgüriük, Ahmet özal'a devlet olanaklarıyta korsan televizyon yayını yaptırmak de- ğildir... ^BİZDEN KİMSE ADAY DEĞİL' ~ Semra Ozal: Ulke barajı düşürülmeli tç Politika Servisi — Cum- hurbaşkanı'nın eşi ANAP ts- tanbul İl Başkanı Semra Özal, ne kendisinin ne de ailesinin milletvekilliğine aday olmaya- cağını açıkladı. Semra özal, "Bizden kimse aday olmuyor, oglum için (Abmet) basında birçok şey yazıldı. Ancak onun işi başmdan aşkın" dedi. Semra Ozal, ANAP Istan- bul İl Başkanlığı'nın organize ettiği 4 bin kimsesiz ve yoksul çocuğun sünnet ettirilmesi kampanyasuu dün Küçükçek- mece ilçesinde başlattı. ANAP MKYK toplantısm- da, ülke barajınm yüzde 5'e düşurülmesine çahştığını anla- tan Semra özal, buna gerek- çe olarak zaman darlığı ne - niyle ön seçim yapma şansla- rının olmamasuıı gösterdi. Semra Özal, tercih barajının da yüzde 5 olması gerektigini bildirdi. ANAP'ın getirdiği tercihli oy, anayasanın eşitlik ilkesine aykın PROF. DR. OYA ARASLI 1980 sonrasında 2839 sayılı kanunla getirilen çift barajlı ve kuçültülmüş seçim çevreli seçim sistemi, temsil adaletini gerçekleştirememiş ve büyük partilerin temsil olanaklannı, küçük partiler aleyhine arttu-mıştır. Hükümet istikrannı sağlamak amacıyla başvurulan bu çözüm, toplutnda çok eleştiri almıştır. Bu eleştiriler doğrultusunda, daha adil bir seçim sistemine geçileceği beklenirken 3270, 3377, 3403 ve 3404 sayıh kanunlarla seçim çevrelerinin gitgide küçültülmesi, seçim çevresi barajlannın yükseltilmesi, kontenjan milletvekillerinin seçiminde çoğunluk yönteminin getirilmesi, temsil adaletsizliğini çok daha aşın boyutlara ulaştırmıştır. Nitekim 1987 seçimlerinde, çoğunluk sistemlerinde rastlanabilecek düzeyde bir aşın temsil olayı sonucunda ANAP % 36.31 oranında oyla, milletvekilliklerinin %64.90'ını aJabilmiştir. Bu seçimde, SHP'nin %24.74 oranında oyla, milletvekilliklerinin %22'sini; DYP'nin *lo\9.\4 oranında oyla milletvekilliklerinin %13.10'unu kazandıklan görülmektedir. Bu dağılıma bakılarak, hesap inceliklerine dayanan yöntemlerle, orantılı temsil adı altında, çoğunluk sistemine çok yaklaşan bir seçim sistemi oluşturulduğu söylenebüir. Bunun, hükümet istikrannın sağlanması amacıyla yapıldığı savunusu da inandıncıhğını yitirmiştir, çünkü çift baraj, hükümet istikrarsızlığı sorununu çözümlemeye fazlasıyla yetmiştir. Böyle bir sorun olmaksızm, toplumun beklentilerine zıt yönde yapılan seçim sistemi değişiklikleri, ancak iktidar partisinin kazanacağı oyun çok üzerinde milletvekili çıkarmayı amaçlayışı ile açıklanabilir. Seçim sisteminin adaletsizliği, 1987 seçimleriyle ortaya çıkan meclisin ve hükümetin meşruiyetinin tartışılmasına neden olmuş ve toplum, adil bir seçim beklentisi içinde yaşamaya devam etmiştir. Yapüması gereken, toplumun iki temel eğilim etrafında toplanmış çoğulcu yapısını dikkate alarak hükümet istikran amacıyla büyük partilere biraz daha fazla imkân tanıyan bir orantılı temsil sistemi oluşturmak; ancak bunu yaparken temsil adaletinden, toplumun kabul edebileceği ve orantılı temsil ruhundan kopmayan ölçüler içinde kalabilmektir. Örneğin barajlar kaldınlabilir. Barajsız bir sistemle hüküme istikrannı sağlayabilmek için klasik d'Hondt sisteminde "yanmşar aralıkla aritmetik dizi ile bölme" yönteminden yararlanılarak, büyük partilere biraz daha fazla şans tanınabilir. Yani, milletvekilliklerinin dağıtımında, bir seçim çevresinde her partinin ve bağımsız adayın aldığı toplam geçerli oylar, ayn ayrı Pe, 1.5'e, 2'ye, 2.5'e, 3'e... bölünerek payların büyüklüğüne göre oluşturulacak listeden yararlanılabilir. Seçim sisteminin kalıcılığıru sağlayabilmek için buna anayasada yer verilmesi düşünulebilir. Erken seçime giderken ANAP önerileri Türk seçmenleri, üzerinde bütün partilerin anlaşacağı bir seçim sistemi reformu beklentisi içinde iken iktidar partisi ANAP'ın Meclis Grubu, erken seçim kararı almıştır. Erken seçime giderken ANAP'ın getirdiği seçim sistemi değişikliğine ilişkin öneriler üzerinde, partiler arası bir anlaşma gerçekleşememiştir. Bu önerilerin en önemlileri seçim çevresi barajının düşürühnesi, seçim çevrelerinde o çevreden çıkacak milletvekili sayısının iki misli aday gösterilmesi ve seçmene bu adaylardan yalmz 1 tanesi için tercih oyu kullanmak olanağının tanınmasıdır. ANAP önerileri, kanun teklifi olarak TBMM'ye sunulmuştur. Tercih oyu, seçmeni milletvekili adaylannın listedeki sıralannda, parti örgütünün karanna bağü ohnaktan kurtardığı için demokratik bir yöntemdir. Ancak seçmenlerin belli adaylara oy vermek uzere feodal, etnik, dinsel bağlanndan yararlanılarak yönlendirilebildiği toplumlarda, etnik ve dinsel bakımdan farkulaşmış toplum kesimleri arasındaki gerginliği arttırıa ve uzlaşmayı güçleştirici bir etki yapabilir. Parlamenter rejimlerde, partilerin programlanm gerçekleştirmeleri bakımından gerekli olan parti disiplininin zayıflamasına yol açabilir. Olumlu ve olumsuz yanlan bulunan tercih oyunun seçmenlere tamnıp tanınmayacağı siyasal takdire bağh bir konudur. ANAP önerisinde seçmenlere adaylann yalnız 1 tanesi için tercih oyu kullanmak olanağı tanınmıştır. Halbuki yürürlükte bulunan Milletvekili Seçimi Kanunu seçmenlerin, oy pusulasında yer alan adaylann en az yarısı için tercih oyu kullanacaklarını bildirmektedir. Öneri, bu açıdan seçmene yeni bir olanak tammamakta, fakat mevcut olanaklannı azaltmaktadır. Diğer yandan tercih oyu, bir imtiyaz görünümünde düzenlenmiştir. Çünkü gümruk kapılarında oy verecek seçmenlerin, tercih oyu kullanmak olanağı yoktur. Eğer bir hak bir grup seçmene tamnıp, diğerlerine tanınmıyorsa, bu bir imtiyaz niteliğini aiır ve anayasanın 'eşitlik' ilkesine aykın düşer. Seçim çevresi barajının 2, 3 milletvekili çıkacak seçim çevreleri ile kontenjan adayı gösterilen dört milletvekili çıkacak seçim çevrelerinde %25'e kontenjan adayı gösterilen beş milletvekili çıkacak seçim çevrelerinde fo^ye düşürülmesine gelince, elbette ki mevcut barajlardan hiç değilse birisinin düşurülmesi, temsil adaleti açısından olumlu bir adımdır. Ancak ülke genel barajı, kontenjan milletvekilliği yöntemleri muhafaza edilirken atılan böyle bir adım, elbette ki beklenilen temsil adaletini tam anlamıyla gerçekleştirmekte yetersiz ve aldatıcıdır. Önerinin seçim çevresi barajlanıu yalnız 19. Dönem Milletvekili Seçimi için düşürdüğu göz önünde tutulunca, yapılanlann bir seçim reform , gerçekleştirmeye yönelik olmadığı anlaşılmaktadır. ANAP, her seçim öncesinde duruma göre belirlenecek ve bir kere uygulanacak kurallarla seçim sistemini etkilemek alışkanhğından bu k j . de kendisini kurtaramamıştır. Bu tur ahşkanlıklar, devlete güven duygusunu sarsar; hukuk düzeniyle kurulması gereken istikran ortadan kaldınr. Bu nedenle, seçim sistemi gibi siyasal iktidann meşruiyetiyle çok yakından ilgih konularda, böylesi alışkanlıklardan sıyrılmak, en uygun kalıcı çözümleri aramak gerekir. BİTTİ