Catalog

CUMHURÎYET/12 EKONOMİ 23 NİSAN 1991 Doları kimse durduramıyor • LONDRA/TOKYO (AA) — ABD Dolan'nın yükselişi sürüyor. ABD para birimi, dün Avrupa borsalannda öğle saatlerine doğru 1.75 mark sirunnı zorladı. Tokyo Döviz Borsası'nda dün 0.80 yen yükselerek 138.70 yenden kapanan dolar, Londra Borsası'nda ise öğleye doğru 138.61 yenden işlem gördü. ABD Dolan dün ortalama 1.7470 marktan işlem gördü. Altının ons fiyatı ise dün Londra'da 356.25, Zürih'te 356.20, Hong Kong'da 357.24 dolar oldu. Tokyo Menkul Kıymetler Borsası'nda dün Nikkei Endeksi 304.96 puan kaybederek 26.237.01 puanda kapandı. Tokyo'dan dün Kuzey Denizi türü Brent petrolünün varili 19.15-19.20 dolar dolayında işlem gördü. Fiskobirlik ödemeye ara verdi • GtRESUN (AA) — Fındık Tanm Satış Kooperatifleri Birliği ÇFiskobirlik), 1990 ürünü fındık bedellerinin ödemesine geçici süreyle ara verdi. Kurum, bayram öncesi fındık üreticisine 36 milyar lira daha ödeme yaptı. fiskobirlik yetkilileri, bayram öncesi yapılan ödemelerde, birlikte kurumun bölgedeki ürcticiye ödediği fmdık bedelinin 397 milyar liraya ulaştıgmı bildirdiler. Yetkililer, Akçakoca, Giresun, Ordu, Trabzon ve yöresindeki flreticiden geçen kampanya döneminde 1990 ürünü 129 milyon 577 bin 224 kilo fındık alımı yapıldığmı ve karşıbğında üreticiye 446 milyar 719 milyon lira Ödeneceğini belirttiler. Yetkililer, kalan 49 milyar 719 milyon liralık borcun kısa sürede ödeneceğini kaydettiler. Azerbaycan'da Türk sergisi • ANKARA (ANKA) — Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki ekonomik ve ticari ilişkılen geliştirmek amacıyla düzenlenen 1. Türk Ihraç Urünleri Fuan Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de yann açılacak. Fuar, 27 nisan gününe kadar açık kalacak. Bu arada bir de Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki ekonomik ilişkileri geliştinne konulu bir sempozyum düzenlenecek. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Yalım Erez ve beraberindeki bir işadamı ve sanayici heyeti, fuann açılışına ve sempozyuma katılmak lizere bugun Sovyetler Birilği'ne gitti. TOBB heyetinin, söz konusu etkinliklere katılmamn yanı sıra Turk mallannın Sovyet pazarlanna gırebilmesi yönunde çalışmalar yapacağı ve ikili görüşmelerde bulunacağı da bildirildi. Fasia iş konseyi projesi • ANKARA (ANKA) — Türkiye ile Fas arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri geliştirmek amacıyla ortak iş konseyi kurulacak. Kasım 19905 da Rabat'ta yapılan Türkiye-Fas Ekonomik Komısyonu 5'inci dönem toplanusı sonucunda imzalanan tutanak Bakanlar Kurulu'nca onaylanarak Resmi Gazete'de yayımlandı. İkili ticari ilişkilerin gerçek potansiyelini yansıtmadığı belirtilen tutanakta, ticarette Türkiye'nin aleyhindeki açığın giderilmesi için 1990 yılında Fas tarafından yapılan çabalann not edildiği kaydedildi. Türkiye'nin Fas'a 1991 yılında 30-40 bin tonluk kutuk ve demir çelik ürünu ile 500 ton çay satmayı önerdıği bildirildi. Aynca turizm alanında bir işbirliği anlaşmasının hazırlanması için görüşmelere başlanmasının da kararlaştınldığı kaydedildi. Çalışma ve Sosyal GüvenlikBakanı tmren Aykut: KALBİNİZİ KORUYUNUZ Türk Kalp Vakfı Muayene, Teşhıs, Tedavı, Laboratuvar, Rontgen Sağlık Merkezlerimız Şışlı 175 12 44/45 Nişantaşı: 148 58 66 Enflasyon iş barışına engelIŞIK KANSU ANKARA — Çalışma ve Sosyal Gü- venlik Bakanı tmren Aykut, "Çalışma bansının sağlanabilmesi için nyuşmaz- lıklann ekonomik nedeni olarak gör- düğiinı enflasyonun kontrol altına alın- ması ve aşağı doğnı çekilmesinin gerek- li olduğuna şuphe yoktur" dedi. Kıdem tazminatının amacına uygun bir fonk- siyonu yerine getirmediği kanısını ta- şıyan Aykut, "Kıdem tazminatının iş- çiye iş güvencesi sağladığuu kabul et- mek de zordur" diye konuştu. Bakan tmren Aykut, Cumhuriyet- in son yıllarda toplu pazarlık göruşme- lerinin çok çetin geçtiği bu gerginliğin ardındaki nedenin ne olduğu yolundaki sorusunu yarutlarken "Bize göre bu du- rnmun en önemli nedenieri arasında başta,ttlkemizdegörülen diyalog ve oz- laşma eksikliği gelmektedir" karşıhğı- m verdi. Çalışma barışı ve serbest toplu pa- zarlık sisteminin, mutlaka üç boyutlu bir sosyo ekonomik olgu olarak ele alınması gerektiğini dile getiren Aykut, şunlan söyledi: "Işçi, işveren ve hökttmet üçlüsünün, bo olgunun sosyal partnerleri olarak, her aşamada diyalog içinde olmalan toplumsal uzlaşmanın bir gereğidir. Gelişmiş ulkelerin zor ve sıkıntılı do- nemlerinde sorunlan aşmada en etkili araçlan ba diyalog sureci olmuştur. Tnrkiye'nio içinde bulunduğu koşullar Çalışma barışının sağlanabilmesi için uyuşmazlıkların ekonomik nedeni olarak gördüğüm enflasyonun kontrol altma alınması ve aşağıya çekilmesinin gerekli olduğuna şüphe yoktur. Kıdem tazminatı müessesesinin bugün amacına uygun bir fonkşiyonu yerine getirmediği kanısındayım. İşçiye iş güvencesi sağladığım kabul etmek zordur. Zaman zaman bu müessese işçinin iş güvencesini tehlikeye sokmaktadır. nedeniyle, topJumsai ozJaşma mekaniz- maianna en az Batı ulkeleri kadar ih- tiyacı olduğu bir gerçektir. Toplu pa- zarlık hakkının yasalarla tanındığı her demokratik ulkede, toplumun tum ke- simlerini ilgilendiren ekonomik ve sos- yal sorunlann çozumu için kalıcı sos- yal diyalog muesseseleri gorulmekte, bu mekanizma muesseseleşmemiş dahi ol- sa, gerektiginde diyalog ortamı gele- neksel bir yaklaşımla kısa sdrede sağ- lanabilmektedir." Çeşitli Batılı ülkelerde oluşturulan çalışma konseylerinin diyaloğun önem- li omeklenni verdiğıru kaydeden Bakan Aykut, "Türkiye olarak, içinde yer al- mak konusunda ittifak ettigimiz Av< nıpa Toplulugu da amaçladığı hedef- lere ulaşmada sosyal diyalogo çok onemli bir araç olarak görmekte ve ko- nuya buyuk önem vermektedir" dedi. Aykut, şöyle devam etti: "Türkiye'de işçi ve işveren sendika- lannın ve diğer ilgili kuruluşlann hu- kümetle bir araya gelerek ulkeraizin adl ekonomik ve sosyal sorunlan hakkın- da olumlu ve yapıcı goriış ve öneriler uretebilecek bir işbirliği için gerekli tec- rubeye ve olgunluga sahip bulunduğu- na inanıyorum. Çalışma banşınm sağlanabilmesi için uyusmazhklann ekonomik nedeni ola- rak gördüğüm enflasvonun kontrol al- tına alınması ve aşağı doğnı çekilme- sinin gerekli olduğuna şuphe yoktur. 1990 yılında enflasyonla mucadele için sürdüriilen istikrarlı politikalar aslın- da olumlu sonuçlar vermiş, ancak Kör- fez krizinin oıtaya çıkmasıyla enflas- yon oranı planlamamn bir miktar da- ba uzerinde gerçekleşmiştir. Taraflann gereksiz yere olumsuz psikolojik or- tamlar yaratılmasından kesinlikle ka- çınmaian, mudahalelere izin verme- meleri de büyük önem taşımaktadır. Ücret taleplerinin ve sağlanacak diğer imkanlann objektif kriterlere oturtul- ması gereğini her iki taraf da kabul et- meli ve buna göre davranmalıdır. Siyasi çevreier de, uyuşmazhklan tahrik etmek ve bu ortamdan siyasi çıkar sağlamak alışkanlığından vazgeçmelidirler." Aykut, serbest toplu pazarlıkta ama- cın işçi sendikası bakımından olabildi- ğince yüksek ücret almak, işveren ba- kımından da elden geldıği kadar az ver- mek değıl, "makul" olanı bulmak ol- duğunu bildirdi. Imren Aykut, kıdem tazminatı fonu ile ilgili bir sonıyu da yanıtlarken, şöyle konuştu: "Kıdem tazminatı müessesesinin bu- gün, amacına uygun bir fonsiyonu ye- rine getinnedigi kanısındayım. Özellik- le zor durumda olan veya iflas eden iş- yerlerinden aynlan işçüerin kıdem taz- minatı haklanm almakla buyük gttç- liik çektikleri büinen bir gerçektir. Kı- dem tazminatının işçiye iş güvencesi sağladığım kabul etmek de zordur. Hatta zaman zaman bu müessesenin, işçinin iş guvencesini tehlikeye sokan etkiler yapüğı da bilinmektedir. Şöyle ki kimi işletmelerin, kıdem tazminatı yıikünun ağu-laşmaması için belli kıde- me ulaşan işçileri çıkanp yerine yeni iş- çi aldıklan her zaman iddia edilen bir husustur." Kıdem tazminatının zaman zaman işçinin yaranna değil zaranna işlediği- ni de savunan Aykut, şu görüşlere yer verdi: "Kıdem tazminatı fonunun yeniden gündeme getirilip getirilmeyecegi ise ta- mamen tarafların tutumuna bağlıdır. Çalışma hayatıyla ilgili her konuda ol- dugu gibi biz işçi ve işveren taraflan- nın belirli bir noktada anlaşmasinı is- ter ve bekleriz. Özellikle işçflerimize de fazla zarar verebiiecek bir sistemin ge- tirilmesini ise asla arzu etmez ve buna da izin veremeyiz." Istaııbııl'u ete doyuran borsa DÖVİZ KÜRLARI DÖVHM Cınsı 1 ABODotan 1 Alman Mvto 1 A«wMyt(Mwı IBaMaFrangı 1 Fransz Frangı 1 Hollanda Flonnı 1 kveç Kronu 11sviçiB Frmjı 100 k*(an lirrt 1 Japon Yeni 1 Stertın 1 S Arabıstan RıyaS Dövo 3893 20 2214 81 2999 71 107 82 656 74 1964 77 622 41 . 2638 56 299 97 28 01 6626 22 1038 13 DOV12 Sitış 390100 2219 25 3005 72 108 03 558 06 1968 71 623 66 2643 85 300 57 28 06 6639 50 1040 21 Efenm Aks 3889 31 2212 60 2948 71 105 98 656 08 1962 81 61619 2635 92 294 87 27 73 6619 59 101218 Efeküf Satış 3912 70 2225 91 3014 74 108 36 660 03 1974 62 625.53 265178 30147 2815 6656.42 1043.33 23 NİSAR 1991 Ç A M U 1 O İ S 1 7578 Alman Marfa t 5 9280 Fr Fnngı S 1 9615 Hol Flonni $14554 fev Fnngı S 1297 86 hal ünrt J 139.02 Japon Yeni S 3 7502 S Anb FVytf £ 1 7019 $ Y/mRIM FONLARI SNtMiımi ££* iş Yatınm-1 iş fatnm-2 iş Yjfinm-3 iş YtAmn-4 |ş vstmm-6 lnterton-1 lnterton-2 interton-3 lntofen-4 lnWfcn-5 İMısat\a-1 knsat VSrt-2 bctısat MU-3 İkttsat W-4 Ik&sat Atıfifn Fon 9 m l VMnm-1 Gararfl Yttnm-2 GaranSVatmmO Garantı \Wuın>4 Garantı \Mnnv5 Esbank Fon-1 Esbank fbn-2 Esba*ftm4 YKBVkknmF. YKBSeMörF YKBHeseF YKBKamuF YKB Lıkrt F. YKBKarmaF. Y K B D O V E F . YKBKapMF YKBAMfTF Vakrf Fon-1 Vakjifocı-2 Vafcrf Fon-3 VMcrf Hfese V&krf Oönya Fon Vakıf Fon-6 Dısbank Mavı Fon Dısbank Beyaz Dısbank PEmte Tülûn Fon-1 Tütün Fon-2 Mıtsuı Fon-1 Mrtsuı Fon-2 Finans Fon-2 Rnans Fon-3 Finans Fon-4 Rnans Fon-5 Zkaat Fon-1 Ziraat Fon-2 Ziraat Başak Fon Ziraat Fon-4 Halk Fon-1 Haft Fon-2 Pamuk Fon Pamuk Hısse EnKak Fon-1 Emlak Fon-2 lmp« Fon-1 Impec Fon-2 TobanlcFon Sûmer Fbn Denc Fon Ege Fon Kafkmma Fon Oemır Fon fenş Fbn Ortak Fon TürkbankFbn Nfitfon {«fon M H 13XFü7 14.Q3j}9 091089 170150 CM.0690 19.0957 14.12^7 27D2B9 070839 09.0130 iaoas7 100239 0E02B9 28.02 S9 111259 221037 100339 12J02JO 3O05J0 29.0351 1&11B7 311039 1İJ0730 02.1137 070338 07Ü338 070188 0711188 07.0338 020139 190690 19ÜS90 09L0588 24.0459 181039 22.0350 2603.90 14*»90 28.06ÜB 100439 28.0650 04.0788 101230 15.0738 201039 20X1739 ^ 1 2 3 9 200190 061130 091039 140230 140230 200630 011139 08.0130 025130 28.0630 225130 185730 020230 040530 280330 125230 m0430 06.0530 08.0530 070530 110630 275830 035990 05.1130 011130 İhtiyaçtan ç** 10300 20500 10.000 10000 10500 10661 9360 9359 11200 1O0O0 9764 9306 9596 9390 10500 9376 9731 10437 9336 9.209 10319 10500 10500 10477 9.785 ara 9795 9593 9328 9294 mooo 9542 10000 48.279 10444 9394 9374 10500 10557 20558 10511 11021 10500 40500 «0.000 9356 10428 9358 10500 10100 10000 10000 10500 11397 10357 10724 10469 10000 10000 10086 9362 10500 10405 10808 10500 10500 10506 taooo 10.000 10500 10500 10500 satılık DMdj 74458 49007 14705 16.734 14 245 56325 49566 25381 22792 11333 47208 38509 18390 18577 14 240 57349 26747 14409 iaO57 9235 58753 19503 13344 54144 42507 70.770 41666 35.494 42 214 18379 13307 ia259 4Z197 107885 19323 13571 16329 12357 37542 50363 14546 41581 11.631 149589 18.204 22 022 18517 13379 12 236 22 272 16605 17329 15395 21492 1&689 22176 15113 17346 14317 16871 12707 15311 17210 17973 14352 15320 14398 14645 12386 12694 12396 12015 daire! fcfMi py 74736 037 49181 036 11776 036 16791 034 14294 034 57126 035 49.254 034 25,469 035 22370 034 11360 023 47389 038 38.752 037 11458 037 18550 039 14290 035 56176 039 26319 027 14413 053 11068 056 9.277 045 58382 039 19578 038 13393 035 54342 037 42159 036 70331 059 41325 038 35635 040 42360 035 18316 -034 13355 035 ia228 -023 42333 032 10&238 033 19331 054 13509 028 16849 -047 12397 031 37522 021 50535 034 14109 045 41781 048 11574 037 150579 0 2 6 18.243 021 22105 038 18594 041 13380 Q01 12.281 037 22380 048 16656 031 17393 037 15357 039 21573 038 16.731 Û.2S 22260 038 15.170 038 18520 041 14372 038 16350 047 12741 027 15365 035 17.264 031 18525 029 15502 033 15503 119 14458 042 14599 037 13527 032 12740 036 12 447 041 12558 036 ; incirli Cad. İhsan Kalmaz Sok. 4/A'da 3 oda, 1 hol kaloriferli hidroforlu yarı bodrum daire. Tel.: 561 27 70 Canlı hayvan borsasında fiyatlan belirleyen birçok faktörvar:lthalet fîyatlan, Şütlüce, Duvardibi ve Tuzla'ya gelen kesik hayvan miktarlan, canlı hayvan sayısı, perakende fiyatlar, alıcmın ödeme şekli bunlann en önemlileri. TAYFUN DEVECİOĞLU Yeri itibanyla kuşkusuz Istanbu! Menkul Kıymetler Borsası'nı en iyi Is- tanbullular bılir. Rıhtım Caddesi'nde Karaköy'den Tophane*ye doğru yol alırken caddeye taşan kaiabalıktan yükselan sesler belki de İMKB'yi ta- rif etmenin en kolay yoludur. Ama çoğumuz bilmeyiz, Haliç'in diğer ta- rafında, Eminönu'nde bir başka bor- sa olduğunu. IMKB Başkam'm kıs- kandıracak güzellikteki binasıyla 1925'ten beri faaliyet gosteriyor Istan- bul Ticaret Borsası. Istanbul Ticaret Borsası'nda en yo- ğun işlem gören rnallardan biri de canlı hayvan. Canlı hayvan borsası, Tuzla Aydınlı köyündeki lstanbul Be- lediyesi Mezbaha ve Rendering Tesis- leri'ne (İŞMER AŞ) ait binayı kulla- nıyor. Binlerce metrekarelik kapalı alana sahip binada her hafta pazar- tesi, çarşamba ve cuma gunleri bıiyük bir faaliyet var. Borsa yetkilileri işlem- lerin "teamülen" bu üç gün içinde gerçekleştirıldiğini söylüyorlar. Borsada alınıp satılan kesimlik hayvanlar, işlemlerden önceki güniın akşamı borsa binasma alınmaya baş- hyor. tşlemler başlayana kadar gecen yaklaşık 12 saatlik süre içinde hem "mal sahipleri" adına çalışan görev- liler hem de borsa görevüleri, bir sü- re sonra el değiştirerek kesımhanenin yolunu tutacağından habersiz bekle- şen hayvanlann bakımmı sağlıyor. Canlı hayvan borsasının işlemleri günün ilk saatlerınde başhyor. Gece boyunca borsa binasında misafîr edi- len binlerce hayvan, bir anda alıcıla- nn hucumuna uğruyor. Surülerin bu- lunduğu bölmelerin önünde alcı ile satıcı karşı karşıya. Fiyat düzeyini et- kileyen birçok faktör var. lthal et fî- yatlan, aym gün Sütlüce, Duvardibi ve Tüzla'ya gelen kesik hayvan mık- tan, Tuzla'ya gelen canlı hayvanm sa- yısı, perakende fiyatlar, alıcmın öde- me şekli bunlann en önemlileri. Taraflar fıyatta anlaştıklannda, en yakm borsa memurunu bulup yapı- lan alışverişi tescil ettiriyorlar. El de- ğiştiren sürü, bu aşamadan sonra kantara girmek uzere sırasını alıyor. Bina içinde yapılan yolculuk sırasın- da her sürünün başında bir veya da- ha çok "gözcii" var. Bir başka gruba katılan bir hayvanı üzerindeki "damga" hemen "ele reriyor." "Dam- Hayvanlann iki belgesi olması gerekiyor: Süröniin nereden geldiğini gösteren belge ve sağlık belgesi. ga olmasa da farketmez" dıyor bir borsa memuru ve ekliyor, "Bu adam- lar ha>-vanlannı çocuklanndan bile daha iyi tamriar. Çiinkü buraya geti- rene kadar bunlarla >ntar, bunlaria kalkarlar." Kantar, borsanın en can alıcı nok- talanndan biri. Sırası gelen sürü, alı- cı ve satıcının gözleri önünde tartılır- ken bir veteriner hekım de surunün içinde gözden kaçrnış hasta hayvan olup olmadığma bakıyor. İTB yöne- timi kaatar konusunda çok hassas davramyor. Hiçbır kantar memunı, işlemler başlayana kadar o gün görev yapıp yapmayacağim, eğer görev ya- pacaksa hangi kantann başında bu- İunacağıru bilmiyor. Tartılan surüler artık kesımhaneye girmek üzere sıra bekliyor. Kesimin yapıldığı İSMER AŞ, küçükbaş hay- van başına 7 bin 500, büyükbaş hay- van başına ise 36 bin lira alıyor. Bu ücretin içinde mal sahibinin isteği El değiştirmesi tamamlanan sttriiler, tartıldıktan sonra kesımhanenin yo- lunu tutuyor. (Fotoğraflar: Uğur Günyüz) doğrultusunda dennin, sakatatın is- tenilen kişilere teslimi de var. Çok sayıda alıcı ve satıcının katıl- dığı işlemler tamamen borsa görevli- lerinin kontrolü altında. "Şaibeli" aüşvenşlerin tescüi yapümazken "nıa- nipiilatorier" cezalandırılıyor. Alıcı ve satıcı arasında doğan ıhtilaflar taraf- lann isteğine göre ya sıstem içinde oluşturulan "bakem kurulu"yla çözu- lüyor ya da ticaret mahkemelerine yansıyor. Kamyonlarla tstanbul'a gelip bor- sada el değiştirerek mezbahaya yolla- nan hayvan sayısı mevsime göre de- ğişiyor. Bu sayı ithal etin bollaştığı sı- ralarda azalıyor. Kış aylannda da ge- len hayvan sayısı az. Yazm ise çoğa- lıyor. Tbzla'run Aydınh köyü tstanbul'un et ve et urünleri merkezi olmaya ha- nrlamyor. Belediyeye bağlı mezbaha son derece düzgün bır şekilde faali- yetini sürdürüyor. Canlı hayvan bor- sasmın yeni binası bitmek uzere. Ay- nca şu anda Sütluce'de bulunan ke- sik et pazarı da yakında Tuzla'ya ta- şınacak. Deri sanayicılerinın inşa et- tirdiği sanayi sitesi de bu tesislenn bir- kaç kilometre ötesinde. Yine yakm çevrede Maret, Elif gibi entegre et te- sıslen bulunuyor. Diğer büyük salam, sucuk fabrikalan ile et işleyen firma- ların da aynı bölgede arsalan olduğu ve tesislerini buraya taşıyacaklan söy- leniyor. Böylece İstanbul'a ister kesü- miş olarak isterse canh haJde gıren hayvan doğruca Tuzla'ya gelecek. Canlı hayvan burada el değiştirdikten sonra ya ISMER'de ya da özel kom- binaiarda kesilecek. Kesilen ya da ke- silmiş halde İstanbul'a gelen hayvan- lann bir kısmı toptancı kasaplar ta- rafından perakendeci kasaplara pa- zarlamrken kalan kısmı da et işleyen fabrikalara sevkedilecek. Ticaret borsası nedir, nasıl çahşır? Istanbul Menkul KıymetJer Borsası, Tophane'deki küçücük binasıyla zaman zaman 73 ili birden heyecana sürükler- ken dolaylı olarak tüm nüfusu ilgilendi- ren ticaret borsalannın faaliyeti sessiz se- dasız süruyor. Hem de yaklaşık 1 asır- dır. 5590 sayılı kanunun 32. maddesi tica- ret borsalannı şöyle tanımlıyor: Ticaret borsalan, kanunda yazılı esaslar daire- sınde borsaya dahil maddelerin ahm ve satımı ve fiyatlannın tespit ve ilam işle- riyle meşgul olmak üzere kurulan tüzel kişiliği haiz kamu kurumlandır. Türkiye'deki 61 ticaret borsasında buğdaydan ayçiçeğine, süt kuzusundan süpürge otuna kadar 300'ü aşkın ma] iş- lem görüyor. Borsaya kote olan malla- nn borsa dışında ahm satımı yasak. Bor- sa dışında yapılan işlemlerin mutlaka' borsaya tescil ettirilmesi gerekiyor. Bü- na ithalat ve ihracat işlemleri de dahil. Borsaya kote olan mallann alım satı- mıyla uğraşanlann bulundukJan yerin ti- caret borsalanna kayıtlı olmalan gere- kiyor. Üretici ve tüccann dışında borsa- larda kendilerinin ya da başkalannın adına işlem yapan borsa komisyoncula- n, başkalannın adına vekil olarak alım satım yapan borsa ajanlan, yalnızca ara- cüık yapan borsa simsarlan bulunuyor. Bu 5 tip borsa üyesinin yaptığı işlem- ler de beşe aynhyor: — Hazır maamele: Hazır maJa peşın para. — Vadeli muamele: Ödeme, işlemin yapıldığı tarihten bir süre sonraya bıra- kıhyor. Ahnıp satılan mal henüz üretil- memişse, bu işleme "Alivre muamele" deniliyor. Vadeli işlemlerde alıa ve satı- anın borsaya mal bedelinin yüzde 10'u kadar güvence yatırmalan şart koşulu- yor. — Avanslı muamele: Akdin yapıldığı tarihte bedelin bir kısmı ya da tamamı ödenirken mal bir süre sonra teslim edi- liyor. — Kredili maamele: Akdin yapıldığı tarihte mal teslim ediliyor, ödeme daha sonra yapılı>or. — Özel şartlı muamele: yukarıda sa- yılan işlemlere ek olarak getirikn bazı özel şartlarla yapılan alım ve satımiar. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) yaptığı araştırmaya göre Türki- ye çapmdaki 61 ticaret borsasmda 1979 yılında 68 milyar 990 milyon lira olan iş- lem hacmı 10 yılda 105 kat artarak 1989 yılında 7 trilyon 26S milyar 642 milyon liraya ulaşmış. 1989 yılı verilerine göre îzmir Ticaret Borsası 1 trilyon 84.5 mil- yar liralık işlem hacmiyle birinci sırayı alıyor. Ikinci sırada 915.3 milyarla Ada- na, uçuncu sırada ise 693.23 milyarla ls- tanbul yer alıyor. Keçeciler:Hedef günde 100 bin varil petrol Devlet Bakanı Mehmet Keçeciler, Türkiye-Iruk boru hattının teknik olarak kullanıma hazır olduğunu söyledi TUNCAY ÖZKAN ANKARA — Petrolden sorumlu Devlet Bakanı Menmet Keçeciler Türki- ye'de halen günde 75 bin varil olan pet- rol üretimini 100 bin varile çıkarmayı hedeflediklerini söyledi. Yeni petrol sa- halarının keşfedildiğini açıklayan Ke- çeciler Turkiye-Irak boru hattımn da teknik olarak kullanıma hazır olduğu- nu belirtti. Keçeciler Cumhuriyet'in konuya iliş- kin sorulanna şu yanıtları verdi: — Türkiye'nin petrol zenginliği ne diizeyde? KEÇECtLER — Türkiye'de petrol var. Var olduğu da ispatlanmıştır. Bu topraklar mübarektir. Yaşayan insan- ların her turlu ihtiyacını karşılayacak zenginh'kler vardır. Bunu Anadolu top- rakları ispatladı. — Arama faaliyetleriniz ne durumda? KEÇECtLER — Arama faaliyetle- rimiz önemli ölçüde devam ediyor. 90 yılında gerekli önlemler alındı ve Cen- dere, Beşikli, Kuzey Karakuş, Yanarsu, Bakacak, Araban sahalan keşfedildi. 1990 yılı verimli bir yıl oldu. Sahalan genişlettik. 1991 yıhna girerken Sungur- lu Karadut sahasını keşfettik. Kerkük petrolleri ayannda, 36 gravite değerin- de petrol bulduk. Şimdi yeni Tokanş sahasını keşfettik. Bu çalışmalar sıra- sında 35 bin varilden 75 bin varil ka- pasiteye çıktık. — Bunu nasıl sağladınız? KEÇECtLER — Biz arkadaşlanmızı teşvik ettik. Dedik ki 50 bin varile çı- kın, bir ikramiye vereceğiz. Çıktılar, verdik. Şimdi diyoruz ki 100 bin varile çıkın iki maaş ikramıye vereceğiz. Ben diyorum ki 200 bin vanle çıksmlar 4 maaş ikramiye verelim. Arkadaşlanmız çalıştılar çabaladılar bu duzeylere çık- tılar. Şimdi 75 bin varilden yukarıya çıkmak için çalışıyorlar. — Petrol fiyatlan konusunda Kör- fez savaşı sırasında fazla artünmiar ol- duğu eleştirisi var, siz ne diyorsunuz? KEÇECİLER — Petrolün tonu 25.3.1990'da 154 dolardan satılıyormuş ve o zamanki Türk Lirası olarak değe- ri 281 bin 458 lıraymış. 1.1.1991'de to- nu 271 dolardan satılıyormuş. Türk Li- rası olarak değeri 796 bin lira. 26.3.1991'de 166 dolardan satılıyormuş tonu. 25.3.1991 ile 26.3.1991 arasmda değişım miktan Turk Lirasında yuzde 57 oranında oldu. Türk Lirasına göre artışlar çok etkili oluyor. Siz dolarla aiıp Türk Lırasına göre satıyorsunuz. En son fiyatı ne zaman ayarlamışsınız? 1 Ekim'de, bugün nisan. Sadece 24 ekimde bir indirim yapmışız. O tarih- ten bu yana fiyatlan değiştirmemişiz. Ama 1 Ekim'de doiar 2630 lira. Şimdi 3700 lirayı geçti. Bin uçyüz lira farket- mış. Biz şu anda 250 milyon dolarlık akreditif açıyoruz. Dolardaki bir lira artış bize 250 milyon lira etkı eder. Bin liralık artış 250 milyar liralık fark de- mektir. Vatandaş diyor ki fıyat düştü, doğru söylüyor. Varildeki bir puanlık inme bize pompada 4 puanlık fark eder. Varilde bir dolar inince 4 puan in- dirmek lazım. Dolardaki artış yüzde 25, yüzde 30 da vergi ve fon aldık üze- rimize ocak başında. Aşağı yukan yüz- de 55'Ük ek külfet alrruş olduk uzeri- mize. Dolar üzerindeki artış beraberin- de düşüşteki farklan hepsini aldı gö- türdü. Şimdi sıkıntı vardır. — Tankerciliğimizin savaş sonrasın- da ugradığı zarar hangi boyutlarda oldu? KEÇECİ1.ER — Irak ham peuolu- nü bızım boru hatlanmızdan geçirdiği gibi diğer urünlerinı de bizim tanker- lerimize taşıttırdı. Türkiye'de firmalar- dan Avrupa'yapazarlarlardı. Biz de alır- dık. Benzin ve tüpgaz ihtıyacımızm bir kısmım Irak'tan sağlardık. Oradan alır Doğu Anadolu'yu beslerdik.Şimdi akaryakıtı Iskendenın'dan, tüpgazı da Yanmca'dan taşıyoruz. Ordan hazır al- mak daha iyi oluyordu. Tabii Irak'm ta- şıdığunız 3.5 milyon ton ürünü demek, önemli bir ekonomik rakam demektir. Yani 10'ar tonluk kamyon fılolanmız da Irak'a göre kurulmuştu. Türkiye'nin ıhtiyacının üstünde bir tanker filosu var- dı. Bunun kesilmesi büyük ölçüde bir sıkıntıya yol açtı. Biz süratle tankerle- re iş bulacak ihaleler yaptık. Hareket verdik, ama bu bütün sektörün ihtiya- cını karşılamaktan uzaktır. — Irak'la aramızdaki boru hatümn işlerlik kazanması gundemde mi? KEÇECtLER — Irak'taki duruma bağlı tabıı, siyasi açıdan karanrmzı Ba- kanlar Kurulu verecektir bu konuda. Ama ondan önce BM Güvenlik Kon- seyi ambargo karannı kaldınrsa biz de buna uyarsak hükümet olarak açılışı- nı yaparız. Teknik bakımdan hat hazır. Çunkü biz krizerağmenhattaki petrolü kullanmadık. Irak tarafında da savaş sırasında bir tahribat yoktu.