Katalog

10 Dursun YILDIZ Su Politikaları Uzmanı USİAD Genel Başkan Danışmanı Arabuluculuk daha fazla su bırakılması tartışmasını gündeme getirdi… C S TRATEJİ Suriye arasındaki ezeli düşmanlığın temelini oluşturmuştur. İki ülke arasında bugüne değin yapılan tüm barış görüşmelerinin bir yerlerde tıkanıp, sonuçsuz kalmasının en önemli nedeni de yine Golan Tepeleri sorunudur. (1) Ancak işgalinden 41 yıl sonra 25 Nisan 2008’de İsrail, Suriye ile arasında anlaşmazlık konusu olan Golan Tepeleri'nden çekilebileceğini bildirmiştir. İsrail Genelkurmay Başkanı Moşe Yaalon, Yediot Ahronot gazetesine verdiği demeçte, "Suriye ile varılacak anlaşmaya karşılık, Golan'ın askeri gerekliliğinden vazgeçebiliriz" dedi. General Yaalon, "Ordumuz, İsrail'deki siyasi otoritenin Golan'dan çekilme kararı vermesi halinde, sınırlarımızı nerede olsa korur" diye konuşmuştur. Ancak bu resmi açıklamada sadece "Golan’ın askeri gerekliliğinden vazgeçilebileceğine" vurgu yapılması dikkat çekicidir. 60 yılında dönemin Başbakanı Golda Meir, İsrail’in sınırlarını; "İsrail'in sınırları, Yahudilerin yaşadığı yerlerdir" sözleriyle tanımlamıştı. Bu kapsamda bölgedeki Arap ülkelerine yönelik çeşitli askeri harekatlar başlatan İsrail’in hedeflerinden biri de Suriye sınırları içindeki Golan Tepeleri olmuştur. 1.862 kilometrekarelik bir alana yayılan Golan’ın üçte ikisi 1967 yılındaki Arapİsrail savaşlarında İsrail tarafından işgal edilmiştir. İsrail’in Golan'a yönelik işgalci planları oldukça eskidir. İngiltere'nin Filistin üzerindeki denetiminin başladığı 1918 senesinde İsrail devletinin kurucusu ve ilk başbakanı David Ben Gorion, İngiliz İşçi Partisi’ne gönderdiği bir mektupta Yermuk nehri suyunun taşıdığı önemden dolayı, Golan’ın kendilerine verilmesini talep etmişti. Bununla birlikte Suriye'nin o dönemde Fransa'nın sömürgesi olmasından dolayı Uluslararası Yahudi Ajansı, İngiltere hükümetinden Fransa hükümetiyle görüşerek, Golan tepeleri ve dağlık Cebel'il Şeyh bölgesinin, gelecekte kurulması planlanan, İsrail’in sınırlarına dahil edilmesini içeren bir anlaşmayı gerçekleştirmesini de talep etmişti. Bu dilek 20. yüzyılın ilk yarısında gerçekleşmediyse de, Golan’ın işgal edilmesi hedefi gerçekleşti. İsrail ordusu 6 Temmuz 1967 tarihinde Golan bölgesinin 1200 kilometrekarelik kısmını işgal etti. 19 Fırat üzerine su denklemi Golan Tepeleri Suriye ile İsrail arasındaki sorunun ana kaynağını oluşturuyor. Bölgeyi stratejik ve su kaynakları nedeniyle elinde bulunduran İsrail, son dönemde denizden daha fazla su İSRAİL İÇİN GOLAN İsrail Golan Tepeleri’ndeki işgalin nedenini arıtmaya yönelmesi ile bölgeden meşru müdafaa ve kendi güvenliğini sağlama olarak göstermek istemektedir. çekilebileceği izlenimi veriyor. Ancak Golan’daki İsrail işgali sadece ihtiyacını karşıladığı Galile Gölü’ne kadar uzanmaktadır. İsrail tüm yıllık su tüketiminin yüzde 15’ini bu bölgeden karşılamaktadır. Bölgedeki genel su sıkıntısı nedeniyle Golan’daki su kaynakları, bu tepelerinin askeri öneminin de önüne geçmiştir. Golan bölgesi’nin bu önemi açıkken ve bölge İsrail’in parlamento binasının girişinde yazılı bulunan, ‘Büyük İsrail’ sınırlarının içinde tanımlanırken İsrail’in Golan’dan kayıtsız şartsız çekilmesinin beklenmesi çok gerçekçi olmayacaktır. 1967 savaşı sonrasında Golan Tepeleri’ni ve Yukarı Ürdün Nehri ile Banyas kolunu kontrolüne alan İsrail önemli bir su kaynağına da sahip olmuştur. İsrail bu arada, 1978 yılından 2000 senesine kadar Lübnan’ın Güney Bölgesini işgal etmiş ve 22 yıl boyunca bu ülkeye ait Litani nehrinden su çekmiştir. Aynı şekilde Golan sayesinde Yarmuk ve Banyas Nehirleri ile Galile Gölü’nü kontrol altında bulunduran İsrail, yalnız askeri açıdan değil, su güvenliği açısından da Golan Tepeleri’ni terk etmeden belli güvenceler elde etmeye çalışacaktır. STRATEJİK DERİNLİK Golan tepeleri bölgesi Suriye'nin güneyinde Gonaytareh ilinin bir bölümünü oluşturmakta ve işgal altındaki Filistin’le 100 kilometrelik bir ortak sınıra sahip bulunmaktadır. Bölgenin en verimli topraklarının yer aldığı Golan ve Golan tepeleri etrafındaki düzlük alanların ortasında oldukça yüksek bir tepe olması nedeni ile jeostratejik bir konuma sahiptir. Bu tepelere sahip olmak başta hemen yanı başındaki Şam olmak üzere Beyrut, Amman ve Filistin üzerinde doğal bir stratejik hakimiyet üstünlüğüne de sahip olmak anlamına gelmektedir.. 120520 metre kotları arasında bir plato olan Golan'ın en yüksek tepesi Hermon dağında 2.814 metre yüksekliğindeki Şeyh tepesidir. Bölge coğrafyasında özgün bir yer tutan bu yükseklik Galile Gölü'nde eksi ikiyüzon’a kadar düşmektedir. Taşıdığı stratejik ve jeopolitik önemden dolayı İsrail 1981’de parlamentodan Golan ve Golan tepelerinin işgali altındaki Atatürk Barajı Filistin'e ilhakını öngören tasarıyı geçirmiştir. Yine İsrail'in o dönemdeki Başbakanı olan Menahim Begin, Golan’ın ilhakıyla ilgili olarak "Ben parlamentonun çoğunluğunu temsilen Golan tepelerinin, tarihi açıdan İsrail topraklarının bir parçası olduğunu ve de öyle kalmaya devam edeceğini ilan ediyorum" demişti. güvenlik kaygılarıyla açıklanamaz. Bölgenin su kaynakları açısından stratejik önemi ve dinsel nedenleri de dikkate almak gerekir. Özellikle Golan’ın İsrail’in su ihtiyacını karşılama yönünden stratejik önemi bilinmektedir. Dinsel olarak da Yahudi kutsal kitabında Golan’a yapılan atıflar pek çok dinci Yahudi’nin gözünde Golan’ı kutsallaştırmakta ve Büyük İsrail’in vazgeçilmez bir parçası olarak görmelerine neden olmaktadır. Ancak çoğu zaman İsrail iç politikasında uzlaşılmaz tartışmalara da neden olan bu konuda son dönemde daha ılımlı bir hava oluştuğu görülmektedir. İsrail kamuoyunun geçmişe nazaran daha büyük bir bölümü hatta yarısı, kapsamlı bir barış anlaşması karşılığında, Golan’dan çekilmeyi destekler duruma gelmiştir. Golan’dan çekilme İsraillileri Batı Şeria ve Gazze’den çekilme kadar endişelendirmemektedir. SURİYE İÇİN GOLAN Suriye’de bir nesil "Golan’ı geri almak ya da al(a)mamak işte bütün mesele bu!" parolası ile büyümüştür. Golan Tepeleri’nin kaybedildiği 1967 yılındaki Altı Gün Savaşı sırasında Suriye’nin Savunma Bakanı olan Hafız Esad, 1971 yılında yönetimi ele geçirdiği günden ölümüne kadar Golan’ın mutlaka geri alınacağını yinelemiştir. Hafız Esad ile birlikte Golan meselesi Suriye için bir var oluş mücadelesine dönüşmüştür. (2) Suriye ve İsrail, 1992’de Madrid’te başlayan Ortadoğu Barış Süreci çerçevesinde Golan Sorunu’nu ele almak için barış masasına oturmuştur. Ancak bu iki ülke 2000 yılında görüşmelerin kesilmesinden sonra tekrar barış masasına oturmayı başaramamıştır. Gayri resmi yollardan Türkiye ve bazı Avrupa ülkelerinin arabuluculuk girişimlerinden de somut sonuçlar elde edilememiştir. Ancak 2007 Ocak ayında Haaretz gazetesinde Suriye ile İsrail arasında Eylül 2004’ten Temmuz 2006’ya kadar süren gizli barış görüşmeleri olduğu haberi çıkmıştır. Aynı haberde İsrail ve Suriye temsilcilerince müzakere edilmiş bir barış anlaşması İSRAİL ÇEKİLİR Mİ? İsrail’in, 1967 yılında savaş tarihinde "en kısa sürede en fazla toprak işgal etme rekoru"nu kırdığı Altı Gün Savaşı sırasında işgal ettiği Golan Tepeleri, İsrail ve GOLAN’DAKİ MAVİ ALTIN Golan’ın en önemli özelliği bölgenin Suriye, Lübnan ve Ürdün'ün yüksekliklerinden kaynaklanan büyük akarsu kaynaklarını içinde barındırıyor olmasıdır. İsrail'in işgal ettiği Golan tepeleri, İsrail'in su