Katalog

C S TRATEJİ 11 Kazakistan’dan seçim manzaraları tek tek sesli olarak ilan edilmedi. Sorunlar oyların il seçim komitesine ulaştırılması sonrasında da devam etti. Aktau’da İl Seçim Komitesi’nde de parti gözlemcileri ile seçim komitesi arasında yoğun tartışmalar ve hatta kavgalar yaşandı. Jetisay’da oldukça geç saatlere kadar seçim sonuçlarının çizelgeye geçirilmesi sonuçlandırılamadı. Sonuç olarak Kazakistan seçimlerinin oy kullanma sürecinde herhangi bir ciddi aksaklık gözlenmedi. Sorunlar sandıkların açılması ile başladı ve bu sorunların yaşanmasında büyük ölçüde seçim komisyonlarının niyetleri değil tecrübe ve bilgi eksiklikleri etkili oldu. En büyük sorun ise gözlemlediğimiz sandıklarda oy sayımının açıklığı konusundaki sorundu. sahiplenilirken, "kameraları gördük" diyenler birkaç kişi çıktı.Politik kaygılar BDT gibi örgütlerin gözlemcilerinin raporlarında da etkili oldu. BDT gözlemcilerinin raporlarında Kazakistan seçimlerinin demokratik ve eksiksiz olduğu vurgulandı. Çeşitli ülkelerden gelen "bağımsız" gözlemciler de genellikle ülkelerinin yahut temsil ettikleri ekonomik çıkar gruplarının ve/veya politik anlayışın Kazakistan konusundaki yaklaşımına uygun raporlar üretme GÖZLEMCİLERİN TUTUMLARI 18 Ağustos seçimlerine çeşitli uluslararası örgütler ve devletler gözlemci gönderdiler. Gözlemcilerin raporları büyük ölçüde objektif bir biçimde oluşturulmadı. Çeşitli önyargılar ve politik kaygılar raporların oluşum sürecini doğrudan etkiledi. Örneğin AGİT gibi örgütlerin Batı Avrupalı gözlemcilerinin büyük bir kısmı genellikle oryantalist önyargılarla seçimlere yaklaştılar. Gerek seçim gözlemleri gerekse seçim sonuçlarını değerlendirme aşamalarında bu önyargılarını sıklıkla gösterdiler. Dahası görevleri "gözlemek" olan bazı AGİT gözlemcileri AGİT görevlerinin kapsamını aşan davranışlar içine girdiler. Örneğin Aktau kentinde bazı AGİT gözlemcileri seçim komisyonu görevlilerini demokrasi eksikliği ile suçlayarak ve onlarla bir tartışma içine girerek, gözlem amacını aşan tavırlar sergilediler. AGİT gözlemcilerinin oryantalist bakış açısıyla şekillenen gözlemleri bazen komik tartışmaları beraberinde getirdi. Özellikle AGİT seçim gözlemcilerinin katıldığı değerlendirme toplantısında bu tartışmalar sıklıkla görüldü. Örneğin "gizli kameralar tarafından sürekli kayıt altına alındık" iddiası gözlemcilerin neredeyse yüzde yetmişi tarafından AGİT Dönem Başkanlığını almayı düşünen Kazakistan, seçimleri de olabildiğince saydam yapma yönünde ciddi adımlar atmış görünüyor. Küçük aksaklıklar dışında seçimlerde sorun gözlenmedi. Bazı gözlemcilerin temsil ettikleri ülke ve grupların çıkarına göre yansıttıkları davranışlar dikkat çekti. gayretine girdiler. Böylelikle ortaya çıkan raporlar, önemli ölçüde Kazakistan seçimlerinin objektif gözlemlerinden uzaklaştı. Seçimler, aşırı eleştirilip demokrasi yoksunu ilan edilirken de, şeffaflığın sembol seçimleri biçiminde sunulurken de aynı yanılgıya düşüldü. DİĞER GÖZLEMLER Kazakistan’daki gözlemlerimiz seçimlerle ilgili prosedürel zorunlulukların yerine getirilip getirilmediğini gözlemlemekten ibaret kalmadı. Gözlemlerimizde şu sonuçlara da ulaştık: ? Rus etnik kökenlilerde ve ana dili Rusça olanlarda seçimlere ilgi Kazak etnik kökenlilere ve ana dili Rusça olmayanlara göre daha azdı. Bölgelerimizde etnik olarak kendini Kazak olarak tanımlayan veya Rus diline mesafeli yaklaşan kesimlerde seçimlere ilginin yüksek olduğunu gözlemledik. ? Gençlerde seçimlere ilgi yaşlılara oranla çok daha azdı. ? Önemli bir gözlemimiz de kiliselerin ve misyonerlik faaliyetlerinin Kazak kırsalının merkez şehirlerinde faaliyetlerini arttırmasıyla ilgiliydi. İngilizce öğretme adı altında Çimkent gibi Güney Kazakistan’ın büyük şehirlerine yerleşen bu unsurların hem Rus hem de Kazak nüfusa yönelik misyonerlik faaliyetlerinin etkisine şahit olduk. ? Bir diğer gözlemimiz de "istikrar" ve "kalkınma" kavramlarının siyasal iktidar tarafından oldukça etkili bir biçimde işlenmesi ile ilgiliydi. Kazakistan’ın hemen her yerinde görülen "Kazakistan 2030" afişlerinde "Büyük Kazakistan" hedefine ulaşmak için 2030 yılı milat olarak sunuluyordu. Böyle bir proje, iktidar olanakları, muhalefetin zayıflığı, medyanın yönlendirmesi ve gözle görülür gelişme emareleri (örneğin başkent Astana’nın şatafatlı inşası) ile birlikte düşünüldüğünde sıradan vatandaşta geleceğe güven duygusu yaratabiliyordu. ? Seçimlerle ilgili her sürece NurOtan partisi hakimdi. Muhalefet partileri özellikle kırsalda etkisizdi. Sandık görevlileri veya gözlemci tayin etme konusunda kırsalda muhalefet partilerinin örgütlenmesi oldukça başarısızdı. Ancak muhalefet partilerinin kent merkezlerindeki seçim sandıklarında etkinlik düzeylerini arttırdıkları gözlendi. ? Kazakların bir kısmında, sokakta konuşulan dilin Rusça olmasına karşı ciddi tepkiler gözlendi. Örneğin hem Aktau, hem de Jetisay kentlerinde kendilerine Rusça sorular sorduğumuz bir grup insan, Rusça’yı bilmelerine rağmen cevap vermediler. Bu tavrın altında yatan nedenin Kazakça değil, Rusça konuşmamız olduğunu öğrendik. ? Seçim sandıklarında görevli kadın sayısı oldukça fazlaydı. Kırsal bölgelerde bile sandık görevlileri ve parti gözlemcilerinin neredeyse yarısından fazlası kadınlardan oluşuyordu. MESAFE ALINIYOR 18 Ağustos Kazakistan seçimleri ne tam anlamıyla kusursuz bir demokrasinin varlığının göstergesi, ne de katıksız antidemokratik uygulamaların açık bir kanıtı olarak değerlendirilebilir. Bu seçimlerde çeşitli –ve bazı durumlarda oldukça büyük aksaklıklar gözlenmiş olsa da, Kazakistan’ın demokratik seçimler düzenleme konusunda önemli bir yol kat ettiği söylenebilir.