Katalog

gösterirseniz, yatırımların önünü açmış olursunuz. Zira her zaman dış yatırımcı yatırım yapacağı ülkede istikrarın olup olmadığına bakar. Bu bağlamda, şimdiye kadar Kazak yatırımcıları komşu ülkelere yatırım yapmaları için teşvik eden Nazarbayev şimdi de topu Kırgız tarafına atmış ve ülkeye yatırım çekmek için iki şartın yerine getirilmesi gerektiğini belirtmiştir: birincisi, barış ve istikrarın sağlanması, ikincisi ise yatırımcıları koruyan yasaların uygulanmasıdır. 2006 yılında 300 milyon dolar civarında gerçekleşen yatırımı ile günümüzde Kırgızistan’a en çok yatırım yapan ülkeler arasında yer alan Kazakistan, ülkenin iki büyük hidroelektrik santralinin inşası için de yatırım yapmayı amaçlıyor. Ayrıca ziyaret sırasında 100 milyon dolarlık bir yardım da söz konusu oldu. Aynı zamanda Kazakistan hükümeti Kırgız yatırımcıların ülkede yatırım yapmalarına kolaylık sağlayacak adımları da atmayı planlıyor. İki ülke arasındaki yakınlaşma süreci iki ülkenin turizm sektörüne de olumlu yansıyabilir. Zira üçüncü ülkelerden gelen turistler Kırgızistan veya Kazakistan vizesini aldıklarında bu ülkelerin her birisinde dolaşabilecek, vize harcamalarından da tasarruf etmiş olacaklardır. Dugin C S TRATEJİ 7 olmak manasına gelmediğini ancak gerçek akrabalık, kardeşlik ilişkileri tesis etmek anlamına geldiğini, bu birlik sayesinde bölgede güvenliğin sağlanmasının kolaylaşacağını savunuyor. Ayrıca bölge ülkelerinin itibarının çevredekilerden yüksek olacağına dikkat çeken Orta Asya Birliği’nin lider adayı, "biz sağa sola dağılırsak, bizi teker teker hâkimiyetleri altına almaları da kolay olacaktır"(4) sözleriyle birlik ve beraberliğin, dolayısıyla Orta Asya Birliği’nin önemini vurgulamaktadır. BİRLİĞE BAKIŞ Birleşik bir Orta Asya, Rusya’nın desteklemediği, ancak diğer güçler tarafından savunulan bir fikirdir. Zira bir bütün olarak hareket eden bölge ülkeleri Rusya’ya karşı direnebilecek bir güç kazanabilecektir. Rusya’nın bölgede güçlenmesini istemeyen ABD, Çin ve AB bu fikre destek vermiş gözüküyor. Bölgeyi Rus etkisi altından çıkarmak ve bölgenin zengin kaynaklarını "Rus vetosu"na maruz kalmadan çeşitli güzergâhları kullanarak taşımak istediklerine şüphe yok. Ancak ABD yetkilileri Nazarbayev’in öngördüğü entegrasyondan farklı olarak Orta Asya’yı Güney Asya projesine dâhil ederek Orta Asya’nın zengin kaynaklarını Güney Asya ülkelerinin büyüyen ekonomilerine hammadde sağlayıcısı şeklinde kullanmak istiyorlar. Her konuda olduğu gibi Orta Asya Birliği konusunda da sessiz politika izleyen Çin, bu konudaki tutumunu açıklamıyor. Ancak Çin’in, komşu ülkeleriyle ilişkilerini ikili temaslar ile Şanghay İşbirliği Örgütü çerçevesinde yürütmeyi tercih ettiği söylenebilir. Orta Asya ülkelerinden Türkmenistan’ın Orta Asya Birliği’nde yer alması durumunda söz konusu yapı daha da güçlü olacaktır. Ancak bunun gerçekleşebilmesi için BM düzeyinde tarafsızlık statüsü kazanan Türkmenistan’ın bu statüsünden vazgeçmesi gerekiyor. Bunun için de BM üyelerinin Türkmenistan’ın bu girişimine destek vermesi gerekiyor. Ancak başta Rusya olmak üzere bazı ülkelerin görüşleri göz önünde bulundurulduğunda destek verme konusunun geniş çaplı olmayacağı anlaşılıyor. Günümüzdeki eski Sovyet coğrafyasında meydana gelen olaylar, baş gösteren istikrarsızlık, bölge ülkelerinin entegrasyonunu gerekli kılıyor. Zira Orta Asya’nın yeniden keşfi büyük güçlerin bölge ülkeleriyle ikili ilişkiler çerçevesinde temasa geçmesine neden oldu. Bu "böl ve yönet" politikalarına karşı ise ülkelerin bir bütün olarak hareket etmeleri gerekiyor. Özellikle de bölge ülkelerinden Özbekistan ve Kazakistan’ın aralarındaki rekabet tartışmalarını bir yana bırakıp işbirliğine yönelmeleri önemli. Orta Asya’nın bu iki güçlü ülkesi, AB’nin dev lokomotifleri olan Almanya ve Fransa gibi tüm bölgeyi refah ve saygınlığa kavuşturmak ve Kırgızistan ve Kazakistan yakınlaşması ile başlayan bu süreci hızlandırmak için çaba harcamalıdır. ORTA ASYA BİRLİĞİ Günümüzde tartışılan bölge entegrasyonu düşüncesini ortaya atan Nazarbayev, bu fikri ilk defa 2005 yılında ulusa sesleniş konuşmasında dile getirmişti. Nazarbayev’e göre daha önce dile getirdiği Avrasya Birliği fikrinden farklı olarak öne sürülen ana düşünce şu idi: Orta Asya önünde iki seçenek vardır; ya dünya ekonomisine ebediyen hammadde sağlayıcısı olarak kalarak ikinci bir sömürgeci devletin gelmesini beklemek, ya da Orta Asya bölgesinde ciddi bir birlik sağlamaya girişmektir. Ayrıca bölgenin stratejik konumunu göz önüne aldığımızda önündeki tehlikelere karşı bölge ülkelerinin birlikte hareket etme gerekliliği de ortaya çıkıyor. Dugin’in kitabında Kazakistan için belirlediği tehlikelerin tüm bölge için geçerli olduğu söylenebilir.(2) Bunlar, radikal İslamcı terör örgütleri, Çin faktörü(3) ve uyuşturucu sorunudur. Orta Asya Devletlerinin birliğini kurmayı öneren Nazarbayev ulusa sesleniş konuşmasında Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan arasındaki ebedi dostluk anlaşmasının böyle bir birliğin temelini oluşturmaya hizmet ettiğini ve bölgenin diğer ülkelerini de bunun haricinde tutmadığını belirtmişti. Özbekistan ve Kırgızistan, Nazarbayev'in bu fikrine sıcak baktıklarını bildirdiler. Tacikistan’ın ise sadece "Orta Asya Birliği fikrinin önce bölge ülkeleri devlet başkanları gayri resmi zirvesinde görüşülmesinin gerekliliğine" işaret etmesi siyasi gözlemciler tarafından, teklifin bölge ülkelerinin ihtiyacına cevap verdiğinin bir göstergesi olarak yorumlandı. Şubat 2005’te ortaya atılan Orta Asya Birliği konusu iki yıl sonra tekrar ele alınıyor. Bunun nedeni ise bölge ve bölge dışı oyuncuların Orta Asya’ya yoğun olarak ilgi duymasına bağlı olarak enerji, ulaşım gibi konularda beraber hareket etme ihtiyacının doğmasıdır. Nazarbayev, AB örneğine vurgu yapsa da benzer birliklerin Latin Amerika’da Nazarbayev’in önerilerini Ruslar eleştiriyor. ABD, Çin ve AB girişimi kendi çıkarları açısından destekliyor. Dugin, Rusya’nın etkin olmaması durumunda Kazakistan’ın devreye gireceğini yazmıştı. Nazarbayev ilk adım olarak Kırgızistan’la ilişkileri geliştirmeye başladı. (MERCOSUR–Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay), Avrupa’da (BenelüksBelçika, Lüksemburg ve Hollanda), GüneyDoğu Asya’da ve hatta Doğu’da Arap ülkelerinde olduğu belirtiliyor. Orta Asya söz konusu olunca "dil engelleri olmayan 55 milyon halk, aynı bölgenin insanı olma, birbirinin eksikliklerini tamamlayabilen bir ekonomi, karayolu ve enerji bağlantıları gibi özelliklere sahip" bir bölgeden bahsedilebilir. Şu ana kadar neden böyle bir birliğin kurulmadığını anlamadığını belirten Nazarbayev, aslında birlik fikrinin yeni bir düşünce olmadığını, bu fikrin daha 1918’lerde "Türkistan Cumhuriyeti" adı altında Mustafa Çokay tarafından ortaya atıldığını ve bu sözlerin öneminin hiç kaybolmadığını belirtiyor. Diğer yandan piyasa ekonomisine geçen ve dünya piyasasına entegre olmayı arzulayan bölge ülkelerinin ekonomilerini düzeltme çabalarının herkes tarafından olumlu karşılandığı söylenemez. Rus analistler ve uzmanlar, ekonomileri daha küçük olan Kırgızistan ve Tacikistan’ın ekonomisi daha güçlü olan komşusuna (Kazakistan’a) bağımlı hale getireceğini öne sürerek ve bu konuda bölge ülkeleri ile alay ederek entegre süreçlerini engellemek istiyorlar. Buna karşılık Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan’ın tüm seçkinlerinin, aydınlarının, tarihçilerinin ve bilim adamlarının bu konuyu ele almaları gerektiğini belirten Nazarbayev, birlik olmanın tek devlet Dipnotlar: 1 Anar Somuncuoğlu, "Putin’den İddialı Son Sesleniş", Strateji, Sayı:149, 7 Mayıs 2007 2 Aleksandr Dugin, Nursultan Nazarbayev’in Avrasya Misyonu, çev. Lazzat Urakova, Yeni Avrasya Yayınları, Ankara,2006, s.2225. 3 Eskiden beri "sarı tehdit" olarak algılanan Çin’in günümüzde imajı biraz iyileşse de, Orta Asya’da Çin’e hala temkinli yaklaşılmaktadır. 4 Nazarbayev ile Söyleşi: Orta Asya Birliği’ni Kurma Çalışmalarımız Sürüyor, çev. Doç.Dr. Abdulvahap Kara, www.tasam.org