Katalog

faaliyetlerinde etkin olarak operasyonel görevler alacaktır. Peki, Özel Askeri Şirket nedir, dünyadaki örnekleri nelerdir ve nasıl oluşturulmalıdır? Güvenlik güçleri mayın taraması yapıyor... C S TRATEJİ 21 edenlerin özel askeri şirket mensupları olduğu ortaya çıktı. Ancak, "sivil" oldukları için, ne askeri yasalara ne de Cenevre Anlaşması’na tabi değillerdi. Bu nedenle, yargılanmaları söz konusu olamadı. ÖZEL ASKERİ ŞİRKET NEDİR? ÖAŞ’lerin ortaya çıkışı yeni değildir. 1950 ve 1960’larda İngiliz askeri şirketleri Ortadoğu ve Afrika’da faaliyet gösterdiler. BM Genel Sekreteri Kofi Annan, 1998’te Ruanda’daki iç savaş sırasında, "teröristleri mültecilerden ayırmak için" özel bir şirketi görevlendirdi. Bugün yüzlerce ÖAŞ, başta Irak, Afganistan ve Kara Afrika olmak üzere 110 ülkede faaliyet gösteriyorlar. Pek çoğu web siteleri, düzenledikleri faaliyetler ve konferanslar ile tanıtımlarını sağlamaktadır. Kendilerini dünya genelindeki güvenlik sorunlarının halledilmesinde esnek bir vasıta olarak sunmaktadırlar. Özel şirketler, çalışanlarına yılda 115 bin dolara kadar ücret önermektedir. Özel Askeri Şirket; bir askeri kuvvet için insan gücü ve diğer hizmetler sunan şirketler olarak tanımlanmaktadır. ÖAŞ’ler 1949 Cenevre Konvansiyonu’na tabi olmadığından Irak’ta ABD için olduğu gibi Türkiye içinde hukuksal bir bağlayıcılık taşımayacaktır. Bununla beraber ÖAŞ’ler, yasal bir yapıya sahiptir ve müşterilerine sözleşme yoluyla bağlanır. ABD örneğinde; kendi devletlerinde kayıtlı (tescilli) olmaları ve yabancı ülkeler/kurumlar/kişiler ile sözleşme yapmak için lisans almış olmaları şartı aranır. ÖAŞ’ler, geniş bir güvenlik yelpazesinde çok çeşitli resmi ve özel müşteriler için hizmet vermekte ve gittikçe yaygınlaşmaktadırlar. Daha çok ABD, İngiltere ve Afrika’da üslenen özel askeri şirketler, ABD hükümeti ve uygun gördüğü diğer hükümetler, BM ve diğer uluslararası organizasyonlar, NGO’lar, düzensiz ordular ile yaptıkları kontratlar karşılığı askeri danışmanlık ve eğitim, operasyon desteği, lojistik destek, polisiye görevler, uyuşturucu ile mücadele, istihbarat ve benzeri hizmetler sağlamaktadır. ÖZELLEŞEN SAVAŞ Mevcut bazı çekincelere rağmen, ÖAŞ’lerin genellikle iyi eğitilmiş, yüksek motivasyonlu, profesyonel elemanlar kullandığı genel kabul görmektedir. Özel askeri şirketlerin en büyük faydası muharebe alanında insan gücünün daha çok muharip görevlere odaklanmasını sağlamasıdır. Özel askeri şirket personelinin çoğu kendini ülke kahramanlığına ve işindeki uzmanlığa adamış emekli askeri personelden oluşmaktadır. En önemli faydaları hükümetin üstlenmek istemediği yasal olmayan ve örtülü operasyonlar için kullanılmalarıdır. Ülkemizde de ÖAŞ’lerin kurulmasında müteşebbis ve yönetici olarak yer alacak pek çok emekli asker, polis ve istihbarat personeli yanında bölge insanın da önemli bir eleman kaynağı oluşturacağı göz önüne alınmalıdır. ÖAŞ’ler özellikle şu alanlarda ülke güvenlik ihtiyaçlarına katkıda bulunabilirler; stratejik ve operasyonel istihbarat (açık, hedef istihbaratı vb.), özel kuvvetlerin kullanımını gerektiren operasyonel görevler (terör ile silahlı çatışma), kılavuzluk ve yakın destek, mayın aramatemizleme, sivil toplum yapısının geliştirilmesi (ülke inşası), yerel ordu ve polisin eğitimi. ÖAŞ’lerin savunma ve güvenlik kapsamında istifade alanlarının tespiti ve geliştirilmesi konusunda ilgili uzman kurumlar (üniversiteler, şirketler, düşünce ve araştırma kurumları vb.) ile birlikte araştırma ve geliştirme çalışmaları başlatılması ve bu çalışmaların TSK tarafından yönlendirilmesi ve desteklenmesi gereklidir. Söz konusu şirketlerin çalışmalarına hız vermek ve kurulmalarını teşvik etmek maksadıyla TSK’nin bu kapsamdaki ihtiyaçlarını ve ileriye yönelik tedarik programını duyurmasının ÖAŞ’lerden istifade için gerekli piyasa koşullarının oluşturulmasının başlangıcı olacağı değerlendirilmektedir. Bu kapsamda bu tür şirket ve firmaların kullanımı ile ilgili kolaylaştırıcı düzenlemelerle birlikte gerekli yasal hazırlıklar da yapılmalıdır. Yapılacak yasa çalışmaları kapsamında bu tür şirketlerin uluslararası anlaşmalara, düzenlemelere ve etik kurallara uyumu için gerekli tedbirler konusunda hukuki nitelikte bir çalışma başlatılmalıdır. ÖAŞ’lerin gelişiminde gerekli finansman için özel bir fon oluşturulması, uygun görülecek şirketlerin yardım etmek isteyen vakıflar ve Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından desteklenmesi de düşünülmelidir. Türkiye, bölücü terörle mücadelesinde yumuşak ve sert gücün birleşimi olan ‘akıllı güç’ yöntemini deneyebilir. Bu noktada, çatışmalarda kullanılan özel askeri şirketler konusunu da Türkiye gündemine almalı… yılında Körfez bölgesinde özel şirketlere ödediği paranın toplamı ise 202.6 milyar doları buldu. Irak Savaşı, güvenlik konusunda çalışan birçok uzmana göre, "özelleşen savaş"ın en yüksek noktasını temsil etmekte hatta "ilk özelleşmiş savaş" olarak adlandırılmaktadır. Terör saldırılarının artmasıyla ABD Ordusu yeterli askeri istihbarat ve CIA elemanı bulamayınca paralı askerler kullanmaya başladı. ABD askeri fonksiyonları için ÖAŞ kullanımı kontratları "Savunma Bakanlığı Tedarik Yönergesi ve Eki (DFARS(1))"ne göre yapılmaktadır. Irak’ta 130 binden fazla ABD askeri, yaklaşık 9 bin İngiliz askeri ve bazı müttefik ülkelerin sınırlı sayıdaki birlikleri bulunmaktadır. Sadece ABD’nin ÖAŞ görevlilerinin sayısı ise 20 bini bulmaktadır. ABD dışındaki koalisyon ortaklarının da toplam olarak bu rakama yakın ÖAŞ elemanı çalıştırdığı değerlendirilmektedir. Irak’taki özel askeri şirketleri gündeme ilk getiren olay; Felluce’ye yapılan operasyonların başlamasına neden olan özel operasyonlar yapmakla görevli 4 özel askeri şirket mensubunun öldürülmesi idi. Özel şirketleri gündeme getiren diğer olay ise Abu Guraib cezaevindeki işkence skandalı oldu. İşkenceyi yapan ABD askerleriydi, ama onları yönlendiren ve teşvik IRAK, ABD VE ŞİRKETLER Özel askeri şirketlerin rolü 11 Eylül saldırılarının ardından Bush yönetiminin dünyanın dört bir yanında "teröre karşı savaş" ilan etmesi ile daha da arttı. ABD Savunma Bakanlığı’na göre, özel askeri şirketlerin yaptığı işler; maliyeti azaltmakta, ordunun sahip olmadığı nitelikler için özel sektörden yararlanma imkanı vermekte ve ordunun temel görevi olan ülkenin korunmasına odaklanmasını sağlamaktadır. Örneğin 1990’lı yıllarda ABD ÖAŞ’leri Afganistan’da Karzai’ye koruma personeli sağlamaktan, Guantanamo’da toplama kampı inşa etmeye, Kolombiya’da uyuşturucu ekimini kontrol etmeye kadar pek çok görev icra ettiler. Özellikle terör ile savaş kapsamında ABD Savunma Bakanlığı, artan bir şekilde deniz aşırı faaliyetleri için ÖAŞ’lere başvurmaktadır. ABD Savunma Bakanlığı’nın 2003 Dipnot: 1DFARS : The Federal Acquisitions Regulation (FAR) and a Defense Department Supplement.