Katalog

22 Çin enerji kaynağını, Kazakistan iletim güzergahını çeşitlendirdi… C S TRATEJİ Pekin’in stratejik tercihi Dr. Nuraniye HİDAYET EKREM TUSAM Uzak Doğu Pasifik Araştırmaları Masası [email protected] azakistanÇin petrol boru hattı 25 Mayıs’ta Çin’e petrol aktarmaya başladı. Bu boru hattının hayata geçirilmesi dünya enerji rekabeti açısından önemli bir gelişme olduğu gibi, hem Çin hem de Kazakistan için stratejik öneme sahip. Çin’e doğrudan petrol sevk 4. Yurtdışı petrol kaynaklarının işletilmesi ülke eden ilk boru hattının faaliyete geçmesi, hatlar enerji politikasına dahil edilmeli ve bu politik üzerinde yoğun rekabet yaşandığı günümüzde enerji çerçevede yurtdışı enerji işletmelerine destek ticareti yapan ülkeleri yakından ilgilendiriyor. verilmeli, Dünyada enerji yarışı tüm hızıyla sürerken, 5. Enerji kaynağı ve ithalatı çeşitlendirilmeli, KazakistanÇin petrol boru hattının faaliyete geçmesi 6. Petrolün yerini alabilecek yakıtlar üretilmeli, ile Pekin güvenilir bir petrol kaynağı kazandı. Bu hat, 7. Stratejik petrol stoku ve enerjiye dair erken Kazakistan ve Rusya’ya istikrarlı bir petrol pazarı uyarı sistemi oluşturulmalı. kazandırmanın yanı sıra, Çin ile büyük ülkeler arasındaki rekabeti şiddetlendirebilir. ATTIN ANLAMI Çin, bu projeyle artan petrol ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılayacak ve Sovyetlerin bir zamanlar Çin Milli Petrol Şirketi (CNPC), 1997 yılında egemen olduğu bölgelerdeki etkinliğini artırabilecek. ihale yoluyla Kazakistan Aktyubinsk Munai Gaz Bu durum Çin’in çok yönlü petrol yatağı arama Şirketinin yüzde 60 hissesini 4.3 milyar dolara satın politikasını başarmış olduğunu ve Rusya’nın Sibirya aldı. Çin Devlet Başkanı Hu Jintao’nun 2003’te petrolünü Çin’e taşıma konusunda Japonya ile olan rekabette daha aktif konuma Cintao’nun Kazakistan ziyareti... geçtiğini gösteriyor. İletim hattı, petrol ihracatının yüzde 70’ini Rusya yolu ile gerçekleştiren Kazakistan açısından da büyük önem taşıyor. Kazakistan’ın tek güzergaha bağımlılığını hafifletmekle birlikte, enerji alanındaki pazarlık gücünü de arttıracak. K Hazar enerji kaynaklarının Rusya güzergahlarının dışındaki iletim hatlarıyla taşınmasına Çin ve Türkiye üzerinden başlandı. ÇinKazakistan boru hattı iki ülke için de özel önem taşıyor. Pekin, düşük maliyetli ve güvenli enerji arayışını, Astana birden fazla seçenek isteğini karşılamış görünüyor. Doğu Türkistan kısmı ise 270 km uzunlukta. Her iki ülke bu boru hattı için 3 milyar dolar yatırım yapması planlanıyor. Bu boru hattıyla Kazakistan, Çin’in yıllık ihtiyacının altıda birini karşılayacak. Çinli uzmanlara göre, KazakistanÇin petrol boru hattı, ÇinRusya enerji işbirliği için katalizör rolünü üstlenebilecek. Böylece, Rusya petrolü KazakistanÇin petrol boru hattına bağlanmakla Çin’in petrol güvenlik stratejisinin önemli bir kısmını oluşturabilecektir. Çin’in yurtdışı enerji projelerini engellemenin ABD’nin mevcut politikası olduğunu ileri süren Çinli analistler, ABD’nin, ÇinKazakistan petrol boru hattından rahatsızlık duyduğunu ve ABD’nin her fırsatta bu boru hattına baskı yapmaya çalıştığını savunuyorlar. ABD’nin bu politikasının nedeninin Çin’in yükselişini engellemek olduğunu ileri süren Çinli uzmanlar, ABD’nin bir yandan Kazakistan’a ekonomik ve askerî yönden destek vererek taviz almaya çalıştığını, diğer yandan da Kazakistan petrol şirketlerine baskı yaparak ÇinKazakistan petrol boru hattından vazgeçmesini ve Kazakistan’ın BaküTiflisCeyhan (BTC) boru hattına destek vermesini istediğini savunuyorlar. Onlara göre, Kazakistan petrolü BTC boru hattına bağlandığı takdirde Çin büyük bir ekonomik kayıpla yüz yüze kalacak ve bu durum uzun vadede Çin’in enerji güvenliğini de tehdit edecek. Uzmanlara göre, Orta Asya ülkeleri Çin’e ne kadar çok petrol ihraç ederse, onların ABD ve Avrupa ülkelerine satacak petrolü o kadar az olacaktır. Dolayısıyla bu gelişmeler, dar enerji piyasalarında enerjinin, politik bir silah olarak kullanılabileceği konusunda hem fikir olan ABD Kongre üyelerini endişelendiriyor. Amerika’nın enerji kaynaklarının güvence altına alınması konusunda hem fikir olan üyeler, ülkelere tanklarını ve uçaklarını göndermeden istediğini elde edebilen ve o ülkeleri bu şekilde çaresiz bir duruma düşürebilen bir dünyada stratejik açıdan avantajlı tarafların, bunu saldırgan biçimde kullanabileceğinden ve belki bu tavrın bir gün kendisini bile hedef alabileceğinden duydukları endişeleri dile getirdiler. H ÇİN’İN STRATEJİSİ Çin, 2004 yılından itibaren Japonya’yı geride bırakarak ABD’den hemen sonra dünyanın ikinci büyük petrol ithalatçısı durumuna geldi ve geçen yıl 130 milyon ton ham petrol ithal etti. Doğu Türkistan hariç Çin’in iç bölgelerindeki petrol rezervi giderek azalıyor. Stratejik petrol stokunun olmayışı ve uluslararası petrol fiyatlarının gittikçe yükselmesi, Çin’i petrol ithal kaynaklarını ve enerjiyi çeşitlendirmeye itiyor. Çinli liderler son yıllarda dünyanın üreticileriyle görüşerek, petrol ve doğalgaz arıyor. Çünkü Çin’in ekonomik kalkınmasının sürdürülebilmesi ve kalkınma rüyası enerjiye bağlı. Çin hükümeti enerji stratejisini şu şekilde ortaya koyuyor: Yurtiçi ve yurtdışı enerji kaynaklarından faydalanmak, yurtiçindeki kaynakların üretimini düzenli olarak artırmak ve yurtdışındaki kaynakların işletmesine ortak olmak, petrol stoku ve temin etme sistemini oluşturmak, petrolün tasarrufunu ve kaynağını çeşitlendirmek, teknolojiye dayanarak petrol işletmesini daha verimli hale getirmek ve petrolün yerine kullanılabilen ürünler yaratmak. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için uygulanması gereken politikalar ise; 1. Hükümet petrol ve doğalgaz işletme sistemini oluşturmalı ve ilgili yasaları çıkartmalı, 2. Tasarrufla ile ilgili yasalar çıkartılmalı ve verimli olmayan sektörler denetim altına alınmalı, 3. Yurtiçi enerji kaynaklarının keşif ve işletmesi desteklenmeli ve enerji vergileri yeniden ayarlanarak sektörlerin sürdürülebilir kapasitesi artırılmalı, gerçekleştirdiği Kazakistan ziyaretinde enerjide işbirliği bildirisi ve ÇinKazakistan petrol boru hattı projesi ile ilgili bir anlaşma imzalandı. 2004 yılındaki nihai anlaşmaya göre, iki taraf yüzde 50 hisseye sahipti. Çin’i Hazar petrollerine bağlayacak hattın ilk adımı olarak planlanan 1300 km uzunluğundaki KazakistanÇin boru hattının inşasına Eylül 2004’te başlandı ve 700850 milyon dolara mal oldu. İki ülke arasında varılan anlaşmaya göre, ilk beş yıllık dönemde hattın yıllık petrol aktarma miktarı, 10 milyon ton olacak. Bu miktar, 2010 yılında 20 milyon tona çıkacak. Bu hat, Kazakistan’ın Hazar bölgesinde bulunan zengin petrol yatağı olan Atırau’dan doğuya doğru Kenkiyak, Kumkol ve Atasu bölgelerinden geçerek buradan Doğu Türkistan sınırı Aladağ (Alashankou) geçidinden Doğu Türkistan’ın petrol merkezlerinden biri olan Maytağ’a (Dushanzi) ulaşıyor. Toplam uzunluğu 3088 km olan hattın Kazakistan kısmı 2818, ULAŞIM GÜVENLİĞİ ÇinKazakistan petrol boru hattının, Çin’in deniz yoluyla petrol taşımasından daha da güvenli ve ekonomik olduğu savunuluyor. Güney Amerika, Afrika ve Körfez bölgelerinden Çin’e gelecek petrol mutlaka Hint Okyanusu ve Pasifik Denizi’nden geçmelidir. Özellikle Hint Okyanusu ile Pasifik’i bağlayan Malacca boğazından geçmesi şarttır. Her