Katalog

4 ABD ve İran, Azerbaycan’ın özellikle güney bölgelerinde yoğun faaliyette… C S TRATEJİ Bakü sıkışık durumda Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası [email protected] İ A ran’ın nükleer teknolojiye sahip olduğunu ilan etmesi ile birlikte, uzun zamandan beri devam eden ABDİran gerginliği daha da tırmandı ve İran’a saldırı senaryoları daha da ciddiyet kazanmaya başladı. Bu gelişmelerle birlikte Güney Kafkasya’nın, özellikle İran ile sınırdaş olan edilen bu kişilerin çoğunluğunun Azerbaycan 2532 sayılı "Özgürlüklere Yardım Yasası"nı, Azerbaycan’ın bu senaryolardaki yeri daha da önem Cumhuriyeti’nin güney bölgelerine yerleştirilmiş Azerbaycan’ı bu yardımın dışında tutan 907 sayılı kazanıyor. olmaları dikkat çekiyor. ek maddesi ile birlikte onaylamıştı. Fakat 11 Eylül ABD’nin İran konusunda hangi stratejiyi 2004 yılı için bunların sayısı 31’e çıkarıldı. 2005 olayları sonrasında ABD Başkanı’nın özel isteği ile izleyeceği, eğer askeri bir harekât söz konusu yılında gelen 35 kişi ile birlikte görev süreleri Kongre 907 sayılı ek maddenin uygulanmasını olacaksa bunun ne şekilde değişik olduğu için toplam sayı 50’ye ulaştı. 2006 geçici olarak durdurma ve Azerbaycan’a da gerçekleştirileceği şu anda kesin olarak yılı için sadece Hazar kıyısındaki Sumgayıt yardım yapma kararı aldı. Bu sürecin bilinmemekle beraber, İran ile kara kentinde çalışmalarda bulunmaları için 45 "Barış yansımalarından birisi "Barış sınırı bulunan ülkelerin en azından Gönüllüsü"ne izin çıkmış olması dikkat çekiyor. Gönüllüleri" olarak nitelendirilen bir kısmının açık desteğine Eğer bunlar gerçekten de bulundukları bölgede Peace Corps’un üyelerinin ihtiyacı bulunduğu düşünülüyor. sadece İngilizce öğretme işiyle ilgileniyorlarsa bile, Azerbaycan’da çalışmalarını Bu bağlamda İran ile kara sınırı neden "İngilizce öğretme" işinin İran ile sınır başlatılması oldu. bulunan Azerbaycan’ın konumu bölgelerindeki kişilere yönelik olarak daha yoğun Hatırlanacağı üzere ABD ve konuya ilişkin tutumu ABD yapıldığı merak konusu. Ama bu bölgelerdeki Dışişleri Bakanlığı ile Merkezi için önemlidir. Gerçi ABD’nin okullarda İngilizce öğretmeni sayısı ile ilgili özel Haberalma Örgütü’nün (Central Azerbaycan’da askeri üssünün, bir sorun olmadığı göz önünde bulundurulursa Intelligence Agency CIA) ortak ABD’nin kullanabileceği "Barış Gönüllüleri"nin savaş öncesi istihbarat bir çalışması sonucunda büyük askeri havaalanlarının çalışması yaptıkları yönünde tahminde oluşturulan "Barış olmaması askeri senaryolarda bulunulabilir. Gönüllüleri"nin çalışmaları çeşitli Azerbaycan’ın önemini azaltıyor ülkelerde tartışma konusu oldu. gibi gözüküyor. Fakat Örneğin, Türkiye'de Ağustos RAN’IN BENZERİ ÇALIŞMALARI Azerbaycan’daki bazı askeri 1962'de çalışmaya başlayan "Barış ABD’nin Azerbaycan’a yönelik çalışmaları üst havaalanlarının yenilenmesi, Gönüllüleri"nin bazı elemanlarının düzeyde sürerken, İran da sessiz durmuyor. Nahçıvan bölgesinde yeni misyoner faaliyetler yürüttükleri, Azerbaycan’a yönelik inişli çıkışlı fakat havaalanının yapılması (her ne kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu Aliyev hareketli bir politika izliyor. Bu sivil havaalanı olsa da askeri amaçlı bölgelerinde CIA adına bilgi politika içerisinde İran’ın kullanılma ihtimali yok değil), ABD askeri topladıkları iddiaları üzerine, Azerbaycan kamuoyuna yönelik yetkililerinin Avrupa’daki kuvvetlerinin bunların önce faaliyet alanları çalışmaları da dikkat çekiyor. dönüşümünden bahsederken daha küçük, fakat daha sınırlandırıldı, ardından artan Daha önce bazı kişilerin İran’a hareketli yeni mobil birliklerin kurulacağının tepkiler üzerine Türkiye’ye gelen ajanlık yaptığının mahkeme açıklanması ve Azerbaycan’ın askeri kapasitesinin grup ABD yönetimi tarafından kararı ile ilan edilmesi bu tür bir yapılanmaya olanak sağladığı gibi geri çekildi. Sovyetlerin Azerbaycan’da konuya ilişkin konular göz önünde bulundurulursa, dağılması sonrasında bir ilk oldu. Azerbaycan’ın olası bir askeri operasyonda Rusya ve bazı eski İran ile sınır güney Azerbaycan’ın hiç yer almayacağı da Sovyet bölgesindeki çalışmalar, kesin olarak söylenemez. Ama yine cumhuriyetlerinin Azerbaycan’ın çeşitli de, ABD’nin Azerbaycan’dan de benzer tepki üniversitelerinde İran daha çok İran’a yönelik verdiği biliniyor. Büyükelçiliği’nce ve İran istihbarat ve (Azerbaycan "Barış merkezli yardım kuruluşlarında üzerinden olmayan muhtemel Gönüllüleri" üst gerçekleştirilen etkinlikler hiç bir saldırı zamanı) caydırıcılık düzey durmuyor. amacıyla yararlanmaya yetkililerinin ve Bu arada Azerbaycan’ın Nahçıvan çalışması ihtimali daha yüksek Azerbaycan heyeti bölgesinde İran’ın faaliyetlerinin görülüyor. ABDAzerbaycanbaşkanlığının Mayıs Ahmedinecad yoğunlaştığı Azerbaycan basınına yansıyor. İranRusyaTürkiye ekseninde 2003’te Azerbaycan’da Hem bölgeye gelen İran vatandaşı sayısının ciddi son dönemlerde yoğunlaşan gerçekleştirdikleri görüşmeler artış göstermesi, hem gençler ve çocuklar için ilişkilerin bir boyutu da buna sonrası yapılan açıklama ile 2003 yürütülen faaliyetlerin yoğunlaştırılması (örneğin, yönelik olsa gerek. yılı sonuna kadar ilk ekibin Köprü isimli bir gazete basılarak gençler arasında faaliyete başlayacağı açıklandı ve dağıtılmaktadır) bunun göstergesi olarak kabul 12 Aralık 2003’te ilk grup yemin BD’NİN ÇALIŞMALARI edilebilir. ederek göreve başladı. İşin ilginç yanı ABD ile Azerbaycan arasındaki Görüldüğü üzere, zaten çok sayıda sorunla baş Azerbaycan Parlamentosu Azerbaycan ile Bush ilişkilerin askeri ve siyasal boyutlarındaki etmeye çalışan Azerbaycan, bir de ABDİran ABD arasındaki ilgili protokolü "Barış hareketliliğin her geçen gün giderek artması gerginliğinin ortasına sıkışmaya başladı. Gönüllüleri"nin Azerbaycan grubu çalışmalarına uzun zamandan beri bilinen bir gerçeklik. Fakat Azerbaycan’a hem askeri, hem siyasal, hem başladıktan sonra görüşerek onaylamıştı. 13 Ocak ABD’nin Azerbaycan’daki çalışmaları içerisinde ekonomik, hem de toplumsal boyutta yansımakta 2004 tarihli oturumla birlikte Barış Gönüllüleri’nin öneminden daha az dikkat çeken başka bir boyut da olan bu sıkışıklığın giderilmesi açısından 26 kişilik ilk grubunun Azerbaycan’a gelmesine bulunuyor: Barış Gönüllüleri’nin çalışmaları Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in 28 olanak sağlandı. Bunlar Azerbaycan’ın çeşitli Bilindiği üzere, ABD Kongresi 24 Ekim 1992’de Nisan 2006’da ABD’ye gerçekleştireceği ziyaret bölgelerine dağılarak çeşitli faaliyetlerde eski sosyalist bloğundaki ülkelere yardımı öngören büyük önem taşıyor. bulunuyor. İngilizce öğretmeni oldukları ifade ABD ile İran arasındaki gerginlik bölge ülkelerine, özellikle de İran’la uzun bir sınırı olan Azerbaycan’a yansıyor. Savaş öncesi çalışmalarını yürüten bazı ABD’liler ve bu çalışmalara karşı İran’ın faaliyetleri, Bakü yönetimini iyice sıkıştırıyor. Aliyev’in bu ay sonunda ABD’ye yapacağı ziyaretin bu açıdan da önemli olduğu değerlendiriliyor. İ