Katalog

karşılık Orta Asya’da tek olan Taşkent Uçak Fabrikası’nın (Chkalov) mülkiyetinin Rusya’ya verilmesi konusunun görüşülmüş olabileceği yönündeki görüşleri bazı basın organlarında yer alıyor. Stratejik Ortaklık Anlaşması’nın 8. maddesi kapsamında, (KGAT üslerinin kurulabileceği hükmü) Rusya’nın Özbekistan’da üs kurması hukuki bakımdan mümkün. Maddede; "Güvenliğin güçlendirilmesi, barışın tesisi ve yapılandırma amacıyla taraflar bulundukları bölgelerde, askeri hedeflerinden yararlanılması hakkını birbirlerine tanırlar" ibaresi yer alıyor. Rusya benzer çıkarları diğer bölge ülkelerinde de takip ediyor. Tacikistan’ın 242 milyon dolarlık borcunun düzenlenmesine ilişkin anlaşma kapsamında, Nurek kentinde bulunan ve stratejik öneme sahip optikelektronik kompleksi Ayna’nın 50 milyonluk tahvil hissesi ve yapım çalışmaları sürdürülen Sangtudinsk Hidroelektrik Santarali’nin hisse senetleri Rusya’nın mülkiyetine geçiyor. Kırgızistan ise BDT’de tek olan ve VA111 tipi Şkval roket torpedoları üreten Dastan Fabrikası’nın hisselerini devlet kağıdı olarak Rus şirketlerine satıyor. Rus politikasının genel olarak etkinlik yönü KGAT ve ŞİÖ kapsamında askerisiyasi işbirliği üzerinde yoğunlaşıyor. Rusya’nın Orta Asya’da sahip olduğu askeri standartlar Batı için olumsuzluk içeren egemenliğini güçlendirebilir. Fakat bölge ülkeleri karşı karşıya kaldıkları tehditler: terörizm ve aşırılık, uyuşturucu ticareti ve sınır aşan suçlar nedeniyle bu işbirliğine hazır görünüyorlar. dayandırılıyor. Buna paralel olarak Batılı ülkelerin NATO üslerinin bulunduğu bölgelerdeki ekonomiksosyal problemlerle ilgilenmeyecekleri düşüncesi de dile getiriliyor. C S TRATEJİ İlişkilerinin iyi olduğu dönemde Kerimov’un Washington ziyareti. 9 ÇÖZÜLEBİLİR SORUNLAR Rusya eski İçişleri Bakanı Anatoly Kulikov, Taşkent’teki (2223 Kasım 2004) "Dinsel İhtilafları ÖnlemeAfganistan ve Orta Asya’da İstikrarın Geliştirilmesi" başlıklı konferansta; "Rusya için Orta Asya, Batı’dan çok daha farklı bir anlama sahip. Rusya, Orta Asya ülkeleriyle yüz binlerce değişik ilişkiyle bağlı" ifadelerini kullanıyor. Çünkü Rusya, etkisini güçlendirmedeki geniş kapasitesiyle kendisi açısından önemli olan enerji ve askeripolitik işbirliği sorunlarıyla yetinmiyor, bölgedeki problemlerde çözüm girişimlerine aktif olarak katılıyor. Bunlardan; ? Bölgesel güvenlik sorunları, uluslararası terör, ayrılıkçılık ve uyuşturucu ticaretiyle mücadele; ? Bölgesel ekolojik problemler. Aral sorunu acil çözüm bekliyor. Rusya’nın daha aktif pozisyonu, Sibirya’daki nehir sularının buraya yönlendirmesi projesinin gerçekleştirilmesi bölgedeki bu problemin çözümünde ciddi ilerleme sağlayabilir; ? Yasa dışı göç, işgücü; ? Dış pazara çıkış, ulaştırma altyapısının geliştirilmesi, enerji kaynaklarının taşınması, uluslararası ilişkilerde yer edinme çabası; ? BDT ülkeleri arasındaki ilişkilerde entegrasyonun geliştirilmesine yönelik aktivite; ? Mevcut iktidarların devrilerek devletin ele geçirilmesi çabaları, gösterilebilir. BÖLGESEL KOZLAR ? Rus faktörlerin güçlü şekilde muhafaza edilmesi (bağımsız politikalara rağmen, Moskova’nın etkienformasyon alanında, Rusça konuşan diasporaRus etnili elitler, genel toplumsal düşüncedeki durağanlık, Rusya ile muhafaza edilen kültürel ve ekonomik ilişkiler); ? Bölge ülkelerinin çözmek zorunda kaldığı problemler, düşük yaşam seviyesi, yoksulluk, eğitim ve sağlık alanındaki yetersizlikler, (Batının bu sorunlara ilgi göstermemesi); ? Siyasi bilinç tembelliği ve doğu mentalitesinin ağırlığını korumasının işlevsiz yönetim modelinin değişimine ve demokratik unsurların gelişimine olumsuz etki yapması; ? Afganistan ve Irak’ta Batı deneyiminin bütünüyle başarısız olması kendini bu şekilde ifade etmede oldukça önemli. ABD’nin henüz bu iki Müslüman ülkede demokratik rejim kurmayı başaramaması. Pentagon’un, askeri varlığını güçlendirmek yerine askeri işbirliğini tercih edeceği ifade ediliyor. Bu görüş, Rumsfeld’in daimi üs yerine operasyonel birimlerin oluşturulacağı açıklamasına Enerji kartını tüm dünyaya karşı açan Putin, Orta Asya’nın kaynaklarına da bu çerçevede yaklaşıyor. Moskova, Afganistan ve Irak deneyimleri ışığında, bölgede, daha güçlü görünüyor. den yola çıkarak güçlü devletlerin etkisinden yararlanma; ? Rusya’nın, Malezya, Hindistan, Çin, Vietnam, Birleşik Arap Emirlikleri ve diğer bölge devletleriyle askeriteknik işbirliğinin gelişimi, Batılı standartlarının sorun yarattığı düşüncesinin ortaya koyma ve Rus askeri standartlarının yaygınlaşmasını sağlama; ? Bölge ülkelerinden Rusya’ya iş göçü talebi. BDT’nin güney ülkelerinden, ortalama yaşam seviyesinin altındaki çok düşük ücretlere hazır büyük bir potansiyelin bulunması. Sonuç olarak Rusya, Gürcistan ve Ukrayna’daki yönetim değişikliklerinden aldığı dersle Orta Asya perspektifini daha realist unsurlara dönüştürüyor. Bunun yanında Aliyev ve Karimov gibi liderlere destek vermekten kaçınmazken, petrogaz sektöründeki uluslararası gelişmeler ışığında ve ekonomik çıkarları doğrultusunda yönlendirme politikasını şekillendiriyor. Üstelik ABD ve diğer aktörlere nazaran bu çabalarına ayırmak zorunda kaldığı kaynak bakımından da farklılığı ortaya çıkıyor, yukarıda sayılan avantajların katkısıyla. Kaynaklar 1Rusya’nın Dönüşümü, Z.Dağı 2Sadece Çocuklar Masum, Ö. Özkan 3Yakın Dönem Güç Mücadeleleri Işığında Orta Asya Gerçeği, Derleme 4Yeni Büyük OyunOrta Asya’da Kan ve Petrol, Lutz Kleveman 5Orta Asya’da Rusya: Olasılıklar ve Gelecek (Makale), B. Raşidov 6Orta Asya’nın Perspektifleri (Makale), K. MijeyJ. Lenn 7Asya’nın Yönü: Moskova Perspektifi (Makale), O. Siderov 8Orta Asya: Kimse Uzaklaşmak İstemedi (Makale), A. Malaşenko 9Rejimimizi Seçiyoruz (Makale) S. Şermatova 10Özbekistan’ın, Orta Asya Ülkeleriyle GazEnerji Sorunları (Makale), A. Taksanov 11Orta Asya, Tahminler2006 (Makale), A. Ulunyan AVANTAJLAR ? Genel enformasyon sahasından yararlanma, mevcut potansiyelin henüz kullanılamadığı ifade ediliyor; ? Ulusal elitlerinin Sovyet sonrası psikolojilerinden yararlanma. Yeni nesil Batı’yı örnek alıyor olsa da kamuoylarının çoğunluğunda geçmiş ortak yaşama özlem bulunuyor; ? Rusya’nın teknik ve insani yardımları. Örneğin Hidroelektrik Santralleri veya daha Sovyet döneminde Rus girişimcilerle oluşturulan diğer ulusal ekonomik kuruluşların modernizasyonu için ihtiyaç duyulan deneyim. Bu durum ekonomik gücü yaratırken, halk üzerindeki sempatiyi güçlendiriyor. Afganistan, Irak ve benzeri ülkelere de teknik ve insani yardım gösterdiği için rakipler, ABD, Japonya ve diğerleri başta olmak üzere, Rusya’nın bölgedeki popülerliğini düşürmeye çabalıyor; ? Yardımlardaki etkinlik kültürel ilişkilere de yansıyor, söz konusu ülkeler arasıdaki siyasi ve ekonomik ilişkilerin kuvvetlenmesini de beraberinde getiriyor; ? Rusya’daki kültürelticari etkinliklere bölge ülkelerinin etkin katılımının sağlanması; ? Gelenekleralışkanlıklar, bölgede bulunan Rusça konuşan halkların fazlalığı (Sadece köken değil, Rus kimlikli); ? Ekonomik ilişkilerdeki birliktelik korunarak, etkin siyasi ve organizasyon desteği; ? BDT entegrasyonuna teşvik; ? Bu etkiden yararlanılarak, Rusya’nın ilişkide olduğu Orta Asya ülkelerine komşu devletlerle işbirliğine yönlendirme (Çin, İran, Pakistan ve diğerleri), bölgesel problemlerPutin