Katalog

4 Nejat ESLEN Emekli Tuğgeneral Sorular güncellendi, olasılıklar tartışılıyor… C S TRATEJİ karşılayacağı konusunda farklı düşünceler oluşmaktadır. Sadece ABD ve İran değil, İsrail, Rusya, Çin, Avrupa’nın lider ülkeleri ve petrol zengini Körfez ülkeleri ve Türkiye de gelişmelerin içindedir ve bu durum gerilimi daha da karmaşık hale getirmektedir. İran, sahip olduğu enerji kaynakları, enerji zengini Körfez ülkelerini ve Hürmüz boğazını kontrol eden jeostratejik konumu, nükleer programı, Hizbullah’a desteği ve diğer radikal İslam gruplarla ilişkisi, Irak içindeki etkinliği ve yükselen Şii gücün lider ülkesi olması nedenleri ve bölgede nükleer silahlanma yarışı ve rekabeti başlatma potansiyeli ile hem ABD’nin küresel üstünlüğünü sürdürme gayretlerinin, hem de küresel jeopolitiğin ve medeniyetler çatışmasının merkez ve öncelikli ülkesini oluşturmaktadır. İran’ın nükleer yetenek geliştirmesi de, ABD’nin olası müdahalesi veya hareketsiz kalması da küresel enerji dengelerini bölgesel ve küresel jeopolitiği etkileme potansiyeli taşıdığı için ABDİran gerginliği, bölgesel ve küresel boyutta önem kazanmaktadır. En önemlisi, Rusya’nın ve Çin’in yükselişleri devam ederken, ABD’nin küresel üstünlüğünü sürdürmesinin büyük ölçüde İran hedefini aşmasına bağlı olmasıdır. ABD’nin Afganistan’daki ve Irak’taki, İsrail’in Lübnan’daki başarısızlıkları ise Ahmedinecad’ı ve İran’ı cesaretlendirmektedir. Zaman faktörü ise ABD’nin aleyhine çalışmaktadır. A BD’nin ünlü düşünce üretim merkezi CSIS’in (Center of Strategic and Internatıonal Studies) İran ile ilgili yeni araştırması, bu ülkenin niyetleri ile ilgili algılamaların farklı faraziyelere, değerlendirmelere ve sonuçlara dayandırıldığını belirleyerek İran’dan kaynaklanan tehdidin doğru yorumlanması için tespit edilen aşağıdaki yirmi soruya doğru cevaplar aranması gerektiğini ifade etmekte ve yeni bir tartışma ortamı oluşturmayı amaçlamaktadır; İran konusunda YANITI ARANAN SORULAR İran’ın nükleer silah yeteneği geliştirmek istediğine emin miyiz? İran’ın nükleer programının ‘dönüşü olmayan bir noktaya’ ulaşıp ulaşmadığını bilebilecek miyiz? İran’daki rejim çökecek mi, çökecekse bu hangi koşullarda gerçekleşecek? Nükleer yetenekli İran, bölgesel güvenliğe tahrip edici bir darbe vurabilir mi? Petrol fiyatlarında sert bir düşüş, İran rejiminin istikrarını tehdit edebilir mi? İran’daki daha ılımlı güçler, Başkan Mahmut Ahmedinecad’ı dizginleyebilecek mi? İran’daki reformist hareket geri dönebilecek mi? Irak’taki olaylar, İran’daki yönetime zarar verir mi? Eğer İran petrolünü küresel pazarlardan çekerse, İran’ın küresel pazarlara petrol satışı engellenirse veya İran komşusu ülkelerin petrol çıkışını engellerse bu durum ne kadar yıkıcı olabilir? İran’ın konvansiyonel askeri gücü, komşularına karşı bir tehdit oluşturuyor mu? Askeri darbeye İran ciddi bir karşılık verebilir mi? İsrail, İran’a darbe vuracak mı? Askeri bir darbe, İran’dan kaynaklanan nükleer tehdidi bertaraf edebilir mi? Çin, İran konusunda BM Güvenlik Konseyi’nde yapıcı bir rol oynayacak mı? Rusya, uluslararası diplomaside İran konusunda, yapıcı mı yoksa yıkıcı mı olacak? ABDAvrupa işbirliği kalıcı olacak mı, olacaksa İran’ın nükleer programının kontrol edilmesinde yeterli olacak mı? İran’ın, nükleer sorun ile ilgili olarak ABD’nin kafası karışık ABD’nin Ortadoğu’daki en önemli İRAN’IN DENGELERİ olduğu petrol rezervleri ile ülkeler arası hedefi olan İran hakkında, sürekli Sahip sıralamada üçüncü, doğal gaz rezervleri ise Rusya’dan sonra ikinci sırayı yenilenen değerlendirmeler yapılıyor. bakımından alan İran, küresel enerji dengeleri içinde önemli ülkedir. Nükleer yetenek geliştirmesi Bu kapsamda İran’a, bölgesel ve bir durumunda, Körfez bölgesindeki ağırlığı ve artacak olan İran, Çin ve Rusya ile küresel etkilerine ilişkin çok sayıda nüfuzu ilişkilerini daha da geliştirdiği takdirde, yükselen bir gücü olarak, küresel soru soruluyor, yanıtı aranıyor. Bu da bölgenin enerji dengelerinin, ABD çıkarlarına karşı daha önemli bir rol Washington yönetiminin kafasının değiştirilmesinde oynayabilecektir. Örneğin İran, doğal gazın küresel pazarlara aktarılmasında, Rusya birlikte karışıklığını ortaya koyuyor. hareket etmesi halinde, başta Avrupa’nın enerji uluslararası baskıya karşı, Irak’taki nüfuzunu kullanması söz konusu olabilir mi? İran’a karşı uygulanacak askeri bir darbe, bu ülkenin terörist gruplara dünya çapında desteğini azaltır mı yoksa artırır mı? Uluslararası toplum, İran’a karşı yaptırım uygulanmasını isteyecek mi? İran, ABD’nin ikna olarak aktif bir şekilde uygulayacağı bir ‘büyük pazarlık’ arayacak mı? güvenliği olmak üzere, küresel enerji dengelerini etkileyebilecektir. İran enerjisi ayrıca, Çin’in ve Hindistan’ın yükselişlerini sürdürmesi gayretlerine katkılar sağlayabilecektir. Özetle, nükleer yetenekli ve ABD kontrolü dışında bir İran, ABD çıkarları karşısında bölgesel ve küresel bir etkinlik kazanabilecektir ve bu nedenle de İran, küresel üstünlüğünü sürdürme gayretleri içindeki ABD için vazgeçilmez bir hedefe dönüşmektedir. ABD’nin sorunu İran hedefinin nasıl aşılabileceği ile ilgilidir. Nükleer yetenekli bir İran ile yaşamayı öğrenmek, verilecek tavizlerle İran’ı ikna etmek, finansal, ekonomik yaptırımlar, ambargo ve abluka tedbirleri uygulamak, İran ile doğrudan diplomatik müzakerelere girişmek, ABD’nin nükleer şemsiyesini bölgedeki dost ülkelere yayarak İran’ı caydırmak, sadece İsrail’in yetenekleri ile nükleer tesisleri vurmak, kısıtlı caydırıcı konvansiyonel darbelerden nükleer imkanlarla uygulanan darbelere kadar geniş bir yelpaze içinde yer alan askeri tedbirleri uygulamak ABD’de tartışılan müdahale opsiyonlarını oluşturmaktadır. 11 Eylül sonrası ivme kazanan küresel jeopolitik dinamizm ve zamanın aleyhine çalışması, ABD’nin uygulayacağı seçenek ile kararını oluşturması ve bu kararı uygulaması sürecini hızlandırabilecektir. ABD’nin askeri seçenekleri gündeme geldiğinde nükleer programdan vazgeçtiğini açıklaması ise Ahmedinecad’ın sıkıştığında kullanabileceği ve ABD gayretlerini boşa çıkarabileceği son ve önemli kozunu oluşturabilecektir. Türkiye için en iyi seçenek, zor da olsa gerilimin ve gelişmelerin dışında kalabilmektir. KAFALAR KARIŞIK CSIS’nin tartışılmasını istediği bu sorulara, bu kurumun uzmanlarının verdiği cevaplar bile ciddi farklılıklar göstermektedir. Bu durum, ABD’nin İran’a müdahalesi ile ilgili gelişmelerin ne kadar karmaşık ve belirsizliklerle dolu olduğunu, ABD’nin İran konusunda kafasının ne kadar karışık olduğunu göstermektedir. Çünkü, ABD’de İran’ın niyetleri, yetenekleri, İran’ın nükleer programının nasıl engellenebileceği ve olası bir müdahaleye İran’ın hangi imkanlarla nasıl cevap vereceği, uluslararası toplumun olası bir ABD müdahalesini nasıl Ahmedinecad, BM Genel Kurulu’nda konuşurken...