Katalog

\ ıs O SMANLI tmparatorluğu sözde müstakil bir yarı müstemleke idi. Düyunu Utnumiye, kapitülasyonlar, Osmanlı Bankası, ecnebi şirketlere verilen imtiyazlar gibi kanallarla millet ve memleketin bütün emek kazançiarı dışarıya akıp gidiyordu. Bu yü/.den Türkiyede bir millî sermaye terakümü olamıyordu. Osmanlı tmparatorlugunun millî iktısat siyaseti yoktu. Bütün iktısat makinesi, ecnebi devletlerin ve ecnebi sermayedarların menfaati hesabına işliyordu. ly 1 Osmanlı fmparatorlugunun tarihte nisbeten uyanık bir devri temsil eden Meşrutiyet hükumetleri indinde bile, nafıa ve iktısat işleri hiçbir vakit esaslı bir devlet işi telâkki olunmadı. Bunlar ecnebi sermayelerine verîlen imtiyazlarla başarılmak istenildi. Meşrutiyet bütçelerinde nafıa ve iktısat işleri hissesi masarifat faslınm % 3 ilâ 5 ini geçmemiştir. Otmanlı tmparatoıiugu bütçelerinin ayırt edici Osmanlı bütçesi: Osmanlı Imparatorluguna bütçe mefhumu, 1852 Islahat Fermanından sonra girdi. Bu devrin bütçesi hakkında bir fikir verebilmek için 1860 senesi bütçesine bir göz atalım. VARİDAT SARFİYAT AÇIK vanf lan: 1 2 Açtfc btiCçe. htikrazlı bütçe. 1 Memleket ve millet mentaatleri aleyhine bütçe. Açıkpazar gümrüğü; Osmanlı tmparatorlugu, gümrük kapılanna sahip degildi. Çünkü bundan, kapitülasyonlarla menedilmişti. Bu itibarla ecnebi memleketlerin mamulâtı Türk diyarlarına serbestçe akarlardı. Türk menfaatlerine uygun bir gümrük siyaseti gütmenin imkânı yoktu. Okadar ki, bir ziraat memleketi olan Türkiye yîyecegi bugdayı bile yabancı memleketlerden ithal ederdi. Devlet varidatı bakımından terhin edilmiş olan gümrük varidatı, istihsalâtı korumak bakımından da işte böyle mefluç bir vaziyette idi. 12.211.840 13:934.070 1.722.230 Masarifat faslının % 24 ü harici borçların itfasına ve faizine % 14 ü de saray masraflarına harcanıyordu. Varidat ve masarifat fasılları arasındaki açıklar daima ya esham ihracı, yani dahilf istikrazlar, yahut ta haricî istikrazlarla kapatılırdı. Meşrutiyet devrinde de müzmin bütçe açıkları gittikçe büyüyerek devam etti. Borçlar miktarı gittikçe arttı. Ve bütçenin masarifat fashnda borçlann itfası ve faizlerile saray masarifatı % 50 ye kadar yukseldi. 40