Katalog

*¥ 16 Kimi insaııyafarkeni)ylCKİı:ryapını>tu kıclkilcriölümundcfi sunt'd <£ı sîiriîp gtdoccKiir. Yunus Nadi hu kiyUrdcndir. Kurdugu C'umhıınyci ganetcsi. Yunus Nadİ'niıı kupliginı de aşıp ülkcdc kurumsat bir güç nıtdiğinc dönüynü*. sürekli btrcıkinlik kaynuğı olıuu^ıır. Nc v;ır kı Yımıis Nadi hüıiııı bu ijk'ri yaparkcn güç kaynagı uncc Mutfafa ktmıl hıyı. sonra Auılfırk'iü. Çoftu /urnan Cuınlıuriyci'lc çıkan hir ya/ının arkusındu görünür görünmc/ Atalürk'ün im/ası hulıınurdu. Tülucu vc gcnci çeuclor hunu hilirlerdi. * Altıtîırk «îfclıîkicn sonra ncukıoıkt!'' Isıımt Inöııü ilc Vunus Nadî anısında çok sıcak ili$kilcr olduguböylcııcııic/dı:arna, Isnıci ftifa hirdcvkrl adamıydı; Yunııs Nudi dc devletin kunılırçundu. İıaıcıiKİu bunca cnıcjtı gcvmrçdcvriıııci hir yıııtscvcr Bu grrçc£m dıM£CNİfidc İ uınhuriyrı, kurulıışunduıı bcri luUuruuğu yoMa yurüyccckü. Butı ıkınokniMk'rindcki ıpbidogullu)mı> kı^ullnnçındc ya$ıyan huMiıdu hurihısorunlanı clbcltc ycr yuktıı Türkiyc'de ısc orianı hanıkı>kaydı. llasın ılc styasal iklidurlunn başındakı kıykTaıaşırıdukf îlişkılcrörKitı layynrdu. Nitckim Cumhuriycl'in yöııciimini vc sonımlulu£unu Yuııus Kadi'dcn wnra üsllcncn Nadir Nadi, arkasırula kcndisıncgîic. vcren Hr Ataiürk hulunıuyiicuk. siyasai iktıdariann "karydmuıicr hıskilanna kurşı C'umlıuriyci'i yaşaımak vcyürüımck tc.ın nlaganiislü/arlııklarfcı varpıyacukıır. Bu valışmanın yaraııtfcısiirL\\ Cumhuriyei'in ganuc olarak kuruııiSLilkrçmasındsı Lmhscl ycrini hüshütün hdirlemı>ıır Yunus Nadi. 2H Haziran 1945'lc t"cıitfv rvMc hir anıcliyiil sırasuul:ı öldü. C'umlııınycrı zalcn bır sürudcıı bcrı Nadir Nadi vonclnickieydi. YIMRK Nadl'nın c$i Naomr Nadi; n^ullan Nadir Nadi. UuRan Nadi; kı/lan l«yla L^aLliKİL Nîlöfef Nuıudn orrakliir <»bıruk bir aııonim yrkcl olu^ıurdukır. Uniiyui i p l ^ i Na/intc Nudi üstkrndı Cumhıınycl. yolunda yürüyetckiı. Nc vaı ki Ikınci Dünya Suvu^ı biiını>ıi % siivaş crtmindc e çok punîli rırjiınc a^ılıç, TOrkiyc'ııin huHin dütıyasıııa ycni koli kü CUMHURİYET/70.Y1L uygarhğmın klasik yapıllunnı Türkı.yye akuınnak îçin fcrbcrlıjc girifmişU; oic vanda;ı Auıliırk'fııı sa^JıjbntLı fı>hunılan atılnıış Köy K nsiiıülcri'ni uygukııııa\u gcçıriy»rdıı; u>prak rclonnuivın vahfinaljir vardı. 't ııtucu vc Hcrici vv\ aklcr heıncn dırcniy? fft\iıkr. Kfly HnAtilulcri. köy kulkınmusıyla ilgjli dcvrimci \v o/güıı bir evlcmdır. Bir gınşiııı topluınıı Lınfiırdı; c$nıfvc nQrokrasmindfi)manlı£ını ka/andı.Tupıuk Rctbrmu Yasasj kilillcndi. Milli Ejülim Biikunlıgı'nın yahaıncı klusiklcri ycvirınc sck'erhcrli^ı o jsün için vok oncmliydi Çünkü l'ürkiyc ktiupliklannd.1 ııygarlıÂın hclli hu^lı klasiklcn nccskı nr dc ycni yu/jda vurdi (Y/tl gın^maliklc bu i^in hnkkıııdan gcİıncınc/di, vcviri kitaplann s;ıiı>kın gok Mnalıydı "1 ulucu ccvrclcı hcı üv girıymdc dc kumünİNt ptirmağı arami)l»rdır. Nr ya/ık ki hu üc. giri^imîn M>nıı gıaJmemı>. Isııui J'iıyı gcri ^'kılııwk /orıındu ktilmışlır. Ikiııd Dünya Savay sıruhind» bn^hiyan ımııcıı dırcni^. ha\u^un sunıa bun,l» hir mululcfci ııitcliğinc dönüşmîişıür. Olayiıı Kıyulİuııııı sıplamak n;m hırkac, c.urpko öıııck yeicr O sirada Isnict Vuşu C'ııınlutrhı^kjnı'dır. 9 Mayıs 1947 günü Mılli l'^iliın Bakanhgı grnelgcıri ik kı/ vccıkck ogrvnnlcr hırbımtdcn ay nlnıakliidtr. 2(1 Mayıs \W ısünü gcııclge ilc ö|ıynuknn scrtvsivc okumalanna karyçıkılmt^Ur.Milli EftıliınR;ik»nlı^ıııııklasik\,v\iıikTİ Köy lîmıııülcn kiluplıklunndaıt .ılmıpyakıınlnHfiır. Ismct Inönfrniın Milli Eğitim Bukunliğı'nca yayımlanan kiluplut Istnıct İnonü'nün Milli F.£iıiın Bakantıfj'iK.ı yasakluıııp yaktırılmışlır Bu ııkıy u döncmdc C'l II 1 içindcki kayna^mayı vurgulamakladır. Hu ılunımda Cumhuriyet'in yönctim s*>rumunu luşıyun genç Nadir N.uh nın kaygılanıııası vc "\v yaparafivnı IMII*•lİyurduın. kendtmi >apa>]ikm/ hîwcdiyıırduııı. Afalttrk îlkek'ri tchliki>v KÎrıiM' hangi pcıliiik orgüiı daymuıcaklım** clıyc duyüıııııcM du^uldır. 1924/1994 riııin uygulanrruiKt, ycni hükünuiin secjlmcsi, ba)lamüM için Nr /amana jgcak vurdı? Bu Aiıııun nasıl pı\H7 VC Dcmokrai Pani nasıl ivediKk rckorunu kırdı lulırkrncz; htlincn gey şııdur Nadir Nadfnııı 71 la/ır.ın l**Sl» ^liıılıı kı>ya/ısınm adı MEnM*"dır. Bu o dfnKindc hHMiuia v,ık.tn lck dc^nri ya/iMiiır. 1 Klclik Nadtt Nudı. Dcmnkr.il l'artı lıMcsindcn Mcclm' pmirç hagııttsı/ millcivckilidir; AmarçAhıiıirk dcvı inılcıiııc çekii mi ('umhuriyct'în görcvini vv i>lc\ını ycnnc jplınııcsı gcrckmcktcdır. Nadir Nadi îlk uyuıısıııı y'îyle yapmaktadır H INn i>k*rinî dıima iykTİııd«nflikSnayrnnadıkça cemiyıy linıi/J /anıan /aman rahalNi/ «krıı bîrtakaıı •urçmekri önlı*mvklc KÜcJuk çekocetfnlir* Yok, cflvr salıidvn laîk bir crmiyvi Nrtîycsâne ııla>ltgaiıı/dan vüphemî/ %an«. Atalîirk >aiaklanndan lıîr Cckim »IMIII dokunmaya kcndimi/dr hak ISîînıifnıdiyi/. ^'unku aJHak » yaMiklnr «saycfdndvdîr kî RITevk «kdanhürri>Hî biı awmkktfllc kok MÜaNİH»klir.M C'umhuriyetin tutumu San FrancincıVıhı "llur MlUelkr" knrıfcr.ınM toplandıktaıı sonru dı^eikîlcric ıccridc kuruluıı v*ok |uriili akjimin niicliju uzc^»k hclli oltıuı^iu. IİLm C'umluıriyci Halk PııiiSI'IHİC hcm ycni kuııılan l^cmokrai Parinfc Kuiutuiuk >L»lıında htrhırttiriyk1 yanyı gkanlar rckor kırmak pc^imkrvdilcr. ulkcnin igmk hulundujsu dıırum miıırıilara huyiik hir fırsal vsıraimışiı. ^ünkiı oriadu Itir * \\\* yoncıimi vardı; va^da^ e£iunı halk yıjtınlanna i^lcycrncnıi). eıuckçi hatkca hcnimscıııncııü>. dğrvtim *tfcrhcrli#i unıanılsınnıaııuflı. Dcvnnıcilik ny satıJığtmf.ı Nranlam lavnııvmdu. Ekoın nııık gîig 'Vyaf, miîleKaUiİH*, fınalçı işadanıı, ayrrl rckiM clindcydi. Ikincı Dünya Savu>ı yıllurının hütün Hikuıuları vc Kuskılun lek pani yönctimiylc ö/dcşkrjlirili* yortlu. Tı>plunı gtfrilîmi /aman /aman nullamu noklulunna iımıanıytırdu. Suyut u/gıiılük \v ılcmokrasi sıv.krn hcr \ıinda dalgalanıyor: anıu bu soArııı gcryck anlamlannı LuııııyiKik vcanlatmak ısicyvnlcri kimMrdinkmıtynrdn. Batı ilc Dogu ara«ındaki yunsı/ dcnınr tNilitikasından cokUın kayını^tfk. Stulin'in I ürkıyc'yc yonclik tslcmkri fılkede hakh hir icpki ülufturmu$; Amehka'p dayaııııidk gcrekNİnmcsi loplu bir ulusal %uvunma içgiıdâsimcdünü}müştü. Bu ortamda Türkiyc l9S0akrc uluşlı. 14 Mayıs |9Sn'dc Dcmokrat Parti scyimlcri kaAinamk İkikianı gcçli. Kıncl liiöııu, yansı/ vc ıfıiriisi hir sc\iııı ııv* gııliimasını haşannı^, vcrdigisözü tutarak iktıdardun ctkilmişli. Araha ycni gckmlcr nc yapacaklardr' Cumhuriycı. hüıün hu sürv icindc Alulflrk devrimlcri ifigmdapusulasını ayarlamaya çanalanıı^ü; bundan K"Wlo de yolunu dcğî^irmcycurku. Çok partiiı rejim Ycni koşullar v*>k hckicıııcdcn ulıi)iu. Kimi iatnan lopjumlardönü^üın arifclcri yayıriar. () /amaıı csiki yasalar kâjıl üzcrindc dursstkır da hayul dcğifive* Ikincı Dünya Suva^ı cıiesîndc San inmcisa» Kımfemıısı'nın e«tiraijbrilr1gar1annAnkura*y;ı yansıtnusıyla burnu iyi koku alanlar nclcr olacajtını &c/ini>krdi. Ikınci Düııvu Sayaşrnın hasın dünyaunda ulu^uırdugu hu/ kahplun kcndiliğiııden ktnbyordu. Vok panılı nrjinıc gcvmck /onınlu sayilıyonlu. l>ahaftnccikî kcz hu dcncyimdcn goçen Türkiyc; üvüııcü kczsınavı ba^arabıloock ıniydi? Çok fiartiii rcjimdc muhalcfcı. Aiaturk dcvrimicnnc M kaf9Hfevrimw nitclîginc dönü^mc/ miydi? Cumhuriyefin snnımunu üslkmmiv olan Nadir Nadi, o giirücrdcki ruhsal durumunu yiylc anlatıyor: tt Ne yapacajhmı hUcmiyurAaıı. Yapayalntr htaedfyordun kntfiml Alaturk ükcteri tridikcye R İ K M , kfane, h a ^ paUdk Arfçütc dayanaraktan?" (l*cnk Aralıftmdaa Ikııia Baski Sayfu 2(17) Ikıidar paniKinîn vc Ismei Paşa'nın çcvrcsindccscn tutucu vcgerici rîl/gârlar haşya/an luıygılura âüşürüyordu. Nudir Nadi'nin kaygıuınnda haklı uklıığu, zamanla çok daha hdirgin biçimde ortaya çıkacakür. Çünkü çok partili hayalın cgik diucyiııdc kayan lürkiyc'dp hiçbir £aman Batı ölçülerinc gun; fıkir ö/gürlü^üne vc insan hakkınnu duyjlı bir rcjim olamadı; solu kapalı. saja açık yeipajcsiylc Nâsrcllin Hoca*nın kar helvasına bcıucdi; askcri mudahalcicrc yol açan bir yupiya dönuşlii. Daha savuşsınuunda bu olumsuzlı^un gösicrgdcri mcydana çikmışlı. I Inönfl yönctımı. hir yandan Miilt CJıiim'dc Bau rir. Köy hnslîlflkrri köy kalkınmaKinın vc hulkııı v*aieda>tMy nıaya vönclı^ının ılk'i gikü nlahılinlı Kissı sîırc vulı^ıu hu cğiiını kıınımlan iılkcyc v*'k dcğcrli k.ukıl.ırda bulunınu)lur. l'MK'dc yayınsın hir olay n döncmdcki Türkiycdcn çarpıu hır kcsıi vcmıckiulır. 19y)'da Aksuray'ın I Vınııci köyiîrhk' dojbın vc orla öğrcıüıııinı Ivn/ Kov I nsiilÜKÎî'ndc yapan Mahmut Makal, koyürıîin s*>nınl.ınıu \v |ftarvckli'iıııi dilc geiırrn ya/ılannı l'>47 yılımLı Varlık dcrpısinc goııdcrmi^ü. Yu/ilar. pıîrdiıgü \\p ÜAıiııc l'MKVIc kıiiiplaşiınldı vc hüyük yankıl.tr mandırdı. Kitup kısu /unianda üsı iistc hırkag baskı yap*nuı ılci vc icpki büyiıdü. I ünc iiydını. o vakic kudur IVIrnmef Faruk Cîflrluncavnın ünlü ıııuıı/.umcsindc hchrinğı bir kö\ lıayali icjndc ıdi: '*Scn nr Ru>d buUırMin / <<**&en Anaduhıyu / IKTikrden kuriuhırNiaı / Cîe»wn Anadttluyu~" Makal. yalınayak. hay kafxık. yan aç. yan yıplak. hit iyîfKİe yü/cn. ruılı hilnıcycıı. çonifwa/ gı/en Nr kıi> lubkvcu çi/iyordu. Mukul. kilahı gktıfı sırada 18 yuynda kli. Ya/ılan ya/dıjb Aiıııurı hclki HıP ya^lunndiı ıdi. Aıııu. ülkcsinin gcrvckknnı görmü^lü. Kilahın yayımJanmuvıııdarı kısa hir sıire stmnı Makal luluklandı. hvîndc aıaınalar yapildı. kiiaplarına cl kundu. Böylc. vııcuk dcnccck ya^bı hır köy öîtrclmcni hıı konulan nasil hılıhılir, bilsc dc IIUMI ya/ahılınli? lşin icjndc bir biı yvniı'i \ardı. Boyfe birüğictıııcn cehlîkciî idr;artutöindu birisı nlmalı ıdi. Aıamada. Milli fljtılım Bakiinhgj'ııın klasikkrrindcn Molycr ccvirilcri, ycılı romanlar, köy duvauna iiilçc^inkr hulunmuş vc hcpsıtHr cl konmıı^ııı. Tahıi olay hüyük yankı y.ıplı: knvönün snrunlarıııı dikr gclircn hir «Vğrclmcn hapac aiılıyurdu. GaAHclcr knnuyu cnınc hoy uııa i>leyince zamanın CİİP iktkiun i>c ba»ku hir yondcn cl allı. Nijulc Valisı Ibrahkn levflk Kuttar. ımuklunuı hakkııula bıragklamH yaplı: Makal. küahı ı<rn dc^ıl. Ni^dc Halkevi'micki hir konu^masındaıı üıürü iııiııklanmı^iı. Kilabı vuli dc okunuif, hcjtcnmifti, fakat bira/ HmîlbalaAalıM hulnıuyu. Çünkü. vali hcy kîiyt jjtitmi}. köy v^'uklan ilc konu^muştu. Hcpsınin aya fında c^irap vc ayakkabı. üsllcrinde dü^iin giysilcri vardı. Vali. Makal'ın cigcrlcrindcn rahatsı/ okJugunu soylüyordıı. Btlkı dc. hunun ign kuramvırdı Makal... Kcndısini muuycnccıtitcccjtını. ycrckimc prcvunioryuma pomlcrcccftıni, yılhk latikfen«ıinRi da daha iyi hir koyc naklcdcce^ıni ckliynrdu. llkuyan Çok hcklcmcdcn dıırum uydınlandı. [Jemoknıı Panı 14 Mayıs |9W'dc neçimı kazunıu^iı. Kuşkusur ka/anan mUkivckillcrinin hclgelcnni ulurak Aııkara'ya gelmekri. Mcclis'in lopkınınası. tüzük gcrcklc Suçu neymiş? ^ Iddiaya görc Makal, halkcvinc gccc kunıına gitm|^i. Orada ötrrncikrrc *»nı Mtmrkcn bir öğrcnci kcndiNİnc. M MademU ü^lmcndn, Ww larih antar dcmişli. Makal, "Btti tarih lubıiMn, u/viM »\umF dıyc ba^kıyaruk »unla^