Katalog

1924/1994 » , Cumhuriyoı dcvlctinin okuHanndu larih diyc nc okutulacaku? Türk urihini yaasdımuk.halka vc Sğrenciyc geçmışini anlatmak aonınluftıı kagnıIma/dı. llk ulUMilTurkücvlcıJniııkıırııcu&u bu uörcvi dc üsikmüi. U l ı m l dil vc ulusal îanh ic/tcri, uhısal hilıiKin o1u>up pckı>nıoM ign gcrckliydı. lUM'bfdu ckoıınmıdv kamu gmşimciliginin yanı ura "kültür dcvrimi" dc yapıldı. Cumhuriycl ga/cicsı bu dcvrimin haşında gtiçlü hır küreüsü oidu; ça£da>laşmayla ıılusiilla}m.ı athnşı vfiriiyordu Aiuüirk. "Turk Dil KuramT vc T u r k Tarih Kurunıu" ilc ulusluyua HÜrccınin küllüt dcvnminı gcıvcklctiırccck ıkı arav kurmti)iıır. Hu anıçlann nc dcnlı öncmli nkltı gu. aııcak lV.vriardan onccki Turkıvc'ııııı kilaplıgına, bilinv dü/cyinc. lopluımal dcğcr yarplanna bakarak anlayıuıhilir. Mîlli cftilimııı okulLınnd» okutıılacak hir lanh kıiahı hıılıınmavan ulıisohır mııydııV fıımhunyvr'ın tarih anla>ı>ı (JKmanlıVı kar>ı hiı lcpki ularak gelivlı. Nc var kı 6u icpki /<uuıılu)du. hilimscldi, kacınılma/dı. Osmanh lmpanıiıırlu£u"nda Osmaıılı larihıne hık sahıp gkiîma/. İslam tanhı ögrclılırdı lan/ımarLı htrhklc n/ huçuk kipırdanmaliir haflamı^tı. Nc var kı. yine dc Tiırk tarihinc vötKİik viddi bir gıhu nriulıkia itorunmııuırdu. Arapv>ı nasıl kuisaldil sa>ıh\or\;ı. Âruplar da Mka%m< Mrip M s;ı>ıldı^ııulan liırMük hılına ümmcı hthncının ardındı kalıyı»rdu |wriardu Cuıîihunyet ga/clcsi Türkiyc'dc kuluiı dorıınimn gcıvcklc^ııioi i i k l CUMHUUYET/mYHL on bcş yuttt •hr uyfprMı M v a ^ M 4ü Iftaic jfifanfMUBdı.** (Nadîr Nadi Perdc Aralıjından. tkinri Baskı.Sayfu 17). Gcrvcklcn Türkiyc tam hir uygariık sava^ı vcriyor: dcvrim ılc karydevrim lürcci yaşıynrdu. [smeı l ^ t ' n ı n yönctiminde de hu alarufaki kaı>ıt güvlcrin vulı^iıuu duımayacaktır. Bununla hirlîklc hcr luriü iç siyascli hasiırun bir hüviik dı? olay kısa sünrdc patlak vcrdi. Ikımı DıinyaSavav l°34°un Fylîil ayında hu^ladı. Ülu»lataıası îlişkikulc uluklan kaplayuıı hulutkıı vukıuıı bcn yokunınyordıı; çakan >imy;klcrin İ ^ lp y >y vıldırıınlara donu^mcsi 7ıicn hcklentyorVSH, DOİB tkind Dunya Savaşı^a Türkiyc 1929 dunya ckonoınik hunahrnı ycnı lürkıyc ("iıinhıın>ıtı"nı h.ı/ııliksı/ yakalamı^tı IVvlcı ycııı kıınıhı>oıdu. ckonunıık alaııd.ı inplııııuııı cli kolıı liaglıydı. ııc Ncıınayc luıikıniı vatdı. nc bj||« hınkımi vuıdı, nc \clı^ıııi> kadroîar vartlı. nc a/ buvuk sanayı sckiivrii ııclı^mi^ıı. nr ııl.ıym \v ılcıı^ım ııjı. ncıkaalıyapı kunılmu^tu 19W arasımla kamu giri>imuligk vc dcv planlamaylu azıınsııuııa>acak ynl alındj. Ikinci Dünyu Sava^ı i>lc hu k<t>ull;ırla gıifîuskııcccklı. Ataiıırk vajkfaflıpa dunük bir ilcvlci mckanı/rnası ktırniıı>lıı: ama h r loplumıın ç.ı^da>lık duzeyınc cri>nu>ı Kin kıiy Itilfıkicn k uri ulııp saııay ik*>ıııc dcvriıniıiı (Şcrvcklc>linııcM >u.ktcki>oıdu. Bıı nn i^. cok /aman ısicnli. UrdumiL/. l'ıımhunycl ııkolnjısını hcnmısımı^u. diı/cniıydı. dıstplınliydı; nc var ki HıriiK'i IVınya Sava^'ndan kalnıa sıilah* laıladtıııalılım^u. İkıııcı Dunya Savaşı. kıınılıı^ınun on allıncı vılıncla I ıırkıvı' Cıımhunvclı'nc hüyük hır PHakcl gecicvbıliulı Hu Lı>ı*ıınn gcnlimı Aııkara'ya sava> U>yuııca cıecnıcıı ı»lınu> vc yoııclimı kahla^nnJıkc/a kalılu>iırmıyur.'S;ı\:ı> yıUannın haskıa yonıcmini, ytikluk ^unkrı. acılan. An:ult>luda aylık smırlanna dayanan vokstıllıık vc sava^ /rnjîinlcnnin tıircıikrMyleyolsu/luklann yaygınlaşması inplıınula H;ICU KV büyük lcpkılcrı»hi)iıını\ımltı Kufkusu/ büıüıı dunya kaıı vc aicş ivnııdcykcn Dünyu Suvay'nın dı>ında ya^ı>ahılmck hüyük lalıhrı; ama lıarbîn Iürkıycycyüklcdigısıkınlılanhalkkııkknıcjimkr ântcflcştînntştır Savaşyıllannııı yoklııklaıı ivindc IMIJCI Pa^a kültürdcvnmini siîrdünııc>cvali)iııı^ Milli bfb'timc hcr hakımdan hüyük (ntcm vcrıııcyc vabalami). K<iy l.nsiıtükn tıyjşulamasına gin^mişlir Bütün bunlar kann dıiyurmadığı ign I U I I K U vc >icncıİLMin icpkılcnnı |<i'Kİcndırinı>. lıalk katlannda cıkılerinı artıırmalanna yuraınışur. T Kcmalisf îdcoloü eıı tmcınli gclı>nKlcnıulcn hclkı hınruiM ıie < 'ıımhtınvct dc\nmının idcolojık yapısımn yavaş yavaf hclirlcnmesi, öııcc pariı pıo^raniına ^cyıriltıu'M. vmr;ı aııa>asal ilkclcıcdtmıı>ıınrsidir. Bu ıduılojjk îıclt>ııiLııııı ınıniıin Aialurk'tür. 1937 T A r U j r t iHiıhıırijıirninkunıcuHUtvC'umburiy^ yılında anayasının ikima maddcsııuk; ılkclcr hclırknmtflır Aiatürk'ün hastalığinın ncamansı/ oldugunıı hcrko hiM Tîîrkiyr öevlrti, cumhuriy^lçi, milliyrtçi, luükçı, dct kilıyor. kavtnıluıa/ soıı hckkrıiynrdu. Ankam'da Ataiıirk'cj. Iftik ıı (k*\rinukidir.m icıt sonrjM Kİıi lıcsaplar yupılıyordu Hclırlı ^vvrclcnn kcnHcı ılkcııııı yuyıındu kayruı^ı vc kökcııi vardır. dilcnnc ^örc kuçıik hcsapl.ın ku^kıısıı/ \ardı. anıa Ismcl Sulianat % hilufclin yıkılmasıyla kunılan TıırkiycC "ıımc Pa^t'mn ıkıııcı < 'ııtnhıırha^ksını olm.ısı cn dnğal yuldıı. huriyciı cumhımycKidır. daha ba>ka ılcyı^lc tUmnoknıtikHı kasim WX\lc Aialiırk öidü. 1 iır Mılliyclçidir. ulıısal Nığımsı/lık sava>ıyla kıırııtnuı^iur A/ /anuıuLı ty*l vc büyük ı^lcı yapmışlı. Aruıfartalar HalkçHİır. Büyük Mjllci Mcclisi hukümclinin hu "halk K6datı heıı t l'tıu ı/lc>cn Vuııus N ıdı. kuruldııju gündcn hen ktkncti'* okiııfıı vv>illi ktr/ vurgulannıı^nr. vkı> nokiası Aiaturk'lc bütuıılc$mı>l umhıınyc! ıçııı hu kayıp. hcnunk ünlü M HalkcAk Br>anumc<(iMdtr. Dcvlclçidır: vunku u/un •Kiydı; hcm dc jia/ctcnın n ptîndcn hcsaplanamayac.ık NÜrc yol yorîlam arannıı^. HflibrrallaııMadi alıında yürürlüyazgısını ılcnnlcnKsîm s'i/mı>ıi. jh* gırcn styaseilcnn i Kmanlı do\ kMini çökcncn ekonomiyk hirliktc k.ır^ı «icvnmı yahanu eiiçlcfv dayanarak y ı'ırutcBulutlar karanrken ccği anla^ıljııı^ur. Loiklık ilkcsî hlam artava^ııdan kurluAlatürk'ü yıürmck Türkiyc icjn Nr dnnum noktası nklu. lup bilimı diıiücl hujjıuı/lıklan ha£ımsı/la>ünııak ıçın kavıIsmcl Inönü Ikinci Cumhurk^kanı olarak Cankaya'ya nılnıu/ hır sıyasLiiır: dcvnmcılik. ı;.ıpd;i>la>mak H;III vapıycrlcştikıcn sonra u/laşmsıa hir yol tularak Alalürk'un landevnmlcn korumak.dcyhmaltği siıniürnu*k dcmcktir sajtlı^ında wu/akla%nıı>w hulıınaıi kinıi "oıırınK** adları yc1^30'lardan I93K"C dcjin ıızanan döncmdc Tiirkiyv nidcıı ynnctuıı yuyımııuıva^ırdı. Cumhuriyciî'nin diucni kurulmaklu kalmatnuı. Minayılti^ Nc vur ki hu u/lu^mu çajkrıaı dcmoknısu ya da dcvrimlcr mcdc plaıılama duncmincgirilmî|. Türk ulusu larih vc dihttdınu olmuyordu. Kılıç \li u/akla^yor Kaam Karahekk nc Çankaya'ya yakınkıvy<irdu Aialürk'e karşıı olan kışılcric Hatay*m yunta Imtıhnaaı u/laşma /4)runlugıı M do«r pnlEtlk«ınnın uninüydfi. ?6 Arahk 19.18'dc yapılan Cumhuriycl Halk Partiu Ku1930'lar çağda* Türkiyc Cumhuriyetî*nin olufiıusıııda nıllayf nda Ismct Inonu nün u M i H ŞeT vc M [k4ipMa Gcdolu dülu vayınıniflır. M İ BmjkmT îlan cdilmcsi üiyaşci gmierşcfiinin nc yana AUilürk un s<ın başaniı ginymi, Halay'ı Türkiycyc katdöndüftunü vurguluyordu. l*arüdcki bu lınâk dcjüykr"1 ması ohnuşıur. Bu döncm M ı m ı f a Kcmarin hasıahgınin nc kaqt pkan bir kqı olmadı.' da hafbması vc ağırbfmasi »flrectdir. r Basın vc Cunıhuriyet Savaü yıllamıda hasııı. lanı dcnctim allmda bir devhl busnı nilclı^ınc dönüşmü^tür. <îa/ciclcnn dört sayfa çıkma&ı /orunluydıı Kâgııtan münrkkcbc kadar hcr şcyi saglamak çok zbıdu vc ö^cnlc kullunnuık Auunluydu. Sıkıyönctim allında yaşonıyordu. Bu döncmdc lüm basında gcriknK i/|cnmcsi doAaldır. CumhuriycL'in bu yıllanlaki koicksıyonlannda sava$ habcricrinc cn buyuk ycnn vcnldıftı ızknır. Iç siyasci ise resmi kalıplardjı dondurulmuşıu. 1945'eböyleocvanldı. Kifikrin loplum öncmlcri