Katalog

CUMHURİYET BELGELER SAYtA 9 İ Arfmın BtNYAZAR laturk devrımı, ozunde blr duşuncc devrımını taşır Uzorlndon yıllar gec tıkçe daha ıyı anlaşılıyor bu Devrıının ılk yıllarındokı coşku, yorinı zamanın nesnel değerlondırmeslne, usçu ba kış açtsına bıraktıkça, dovrimın ozundekı duşunsel bırıkim somut orneklerıyle çıkıyor ortayo Nıteklm, kara duşunce ne zaman uc verırse, toplum yararıno ol mayan dalgalanmalar ne zaman tehlıkeli bır durum alırsa, karşısında Ataturkçuluğu bulur Bu. Ataturk devrımlerınin duşun sel ozunden doğar. Cumhurıyet torıhimızdekı tum etkı tepkı savaşımlarında da bunu yaşamışızdır A \\IA DEVBtMİ lacaktık Duşuncemızı, duygumuzu, beğenımızi ozgur kılacoktık Yıtirdığımız ınsanlığımızı yenıden yaşayacaktık Bunu gerçekleştırebılmenın tum koşullarını gozden uzok tutmuyordu Ata turk Batı uygarlığını kuran tum etkenlerı somut olarak kavramaya calışıyordu Her şey gelıp «duşunce»de yoğunlaşıyor du En başta, duşunceyı ozgur kılmak ge rekıyordu Çağımızda ancak ozgur du şuncelı toplumlar «ınsan» soyılıyorlardı Duşunceyı ozgur kılıcı etkenlerden bırı yazı Idı Herkesın kolayca oğrenebılecegı bır yazı, toplumu bılgılı kılacaktı Tum cekılerimız bılgısızlıkten kaynaklanmıyor muydu? Ataturk, yazı devrımını dıl devrımın den ayırmaz Dıl devrımı, bır anlayış, kav cok onemlldır Arap yazısının, okunması ne zor bır yazı olduğu bllıniyor Ayrıca. Turkçenin dıl kurallarıyla Arapcanın dıl kuralları arasındakı benzemezlıkler de ortadadır Arap yazısını Arap dıli yaratmıştır Dılın yapısında da, yazının yapı sında da «mozmunlaşma»ya elverışlı olanoklar vordır Arap şıırındekı deylş kalıpları ve bıcımsel gorunum bunun konıtıdır Kuşkusuz. Latın abecesını Turkce yaratmamıştır, ama Turk dılını uretme ve duşunsel bır dıl yapma yonunden Latınce en elverışlı olonıdır Bunda, Latın abecesının. her ulkenin abecesı olmosa da hemen her ulkede kullanılmasının da payı vardır Uluslararası abece, Latın abecesıdır Tutsağı olduğu duragan dunyayı catlatıp uygar (çağdaş) dunyaya açılma gerekslnımı duyan bır ulke, o doğuş donemı başlıyordu Yurttaşlara, arkadaş dedığı halkına şoyle seslenıyordu «Cok ışJer yapılmıştır, ama bugun yapmak zorunda olduğumuz son değll, ancak cok gereklı bır Iş daha vardır Yenı Turk harflerını çabuk oğrenmelıdır Yurttaşa, kadına, erkeğe, hamala, sandal cıya oğretınız Bunu yurtseverlık ve ulusculuk gorevı bılınız Bu gorevı yaparken duşununuz kı, bır ulusun, bır toplumun yuzde onu okumo yazma bıllr, yuzde seksenı bılmez, ınsan olanlar bundan utanmalıdır» Ataturk, ınsanımızı gerı duzeyde bırakanları da uyarıyor Bır bakıma onları sorumlu tutuyor Cunku halkımızın gerı kalışında aydın sayılan kesımlerın de suçu buyuktur, balık baştan kokmuştur. Ataturk. tum çoğların emeklerıyle o luşmuş bır «ınsan»ın, Turk ınsanının varlığını gozetıyordu devrımlerınin ozunde Bu ınsan ekonomık yonden bağımsız ol duğunca, duşunsel yonden de varlığını duyurmalıydı Dunya bunu bılmelıydı Ko leleştırılmış, yuzyıllarca içten ve dıştan somurulmuş, kışılığı yokedılmış halkımız nasıl boyle bır «ınsanlık» duzeyıne çıka rılabılırdı'? Kara duşuncenın karşısına evrensel duşunceyle cıkan Ataturk, Turk •ıalkının yeteneğıne, kışılığıne, yaratım gucune guvenıyordu Bu nedenle ınsanımızı ılk aşamada ulusal bır varlık olarak ele almış. ona bu bılıncı aşılamıştı insancılık (humanızma) donemınde olduğu gıbı, toplum bır ozeleştırıden geçırmelıydı kendinı Tarlh Içınde, duşunce dunyasında ne olduğunu saptamalıydı Toplum olarak insanlığa kattığı emeklerı gozden geçırmelı, ne yapıp ettiğinı bıltnç le kavramalıydı Bu duşuncede olduğu ıçındir kı, Ataturk, toplumunu hep kendı ozune yoneltmıştır Toplumları başarıya kendılerme guven ulaştırdığına gore, en başta. toplumu, uygar dunyaya katmalıydı Ataturk'e gore Batı, çağdaşlaşma yo lunda çok onemlı deneyler geçırmıştı Kulturunu. dılını, sanatını, tarıhlnı... ozetle belırtmek gerekırse Insancılığını yaratmıştı Bunu dılıyle, duşuncesıyle, sanatıyla gerçekleştirmıştl Öyleyse toplum olarak bız de bu deneylerı gozonunde bulundurmalıydık Kendımızı toplum olarak, kultur olarak, dıl olarak, sanat olarak, duşunce olarak yarotmalıydık Bunu gerçekleştırmek ıçın bırtakım atılımlar yapmak gereklıydı Yazı devrimı de bu atılımlardan bırı sayılmalıdır Harf bır sımgedır Ama bu sımgeyl bır «anlam» yaratmıştır Çıvı yazısı, Mısır yazısı sımgelerle kavramları, yargılorı anlatırdı Fenıke yazısı daha gelışmış, ınsanlığın daha cok ışledığı bır abeceydı Çağına gore gelışmış bır abece, duşunceyı daha ıyı anlatırdı Latın abecesı bu abeceden kaynaklanıyordu Batıdakı du şunce gelışımının bıcımsel kaynakları da gozden uzak tutulmamalıydı Dogunun daha kalıpçı bır yaratım ıçınde olduğunu tarıhsel gelışım gosterıyordu Arapça ve Farsça, bızım çok ozgur koşullu anlatımı mızı kahplara boğmuştu Dıi'mız, duşuncemız beğenımız kalıplarla yansıtılır olmuştu Her durum ıçın belırlı kalıplar vardı Bu kalıpların dışına cıkmak sanat sayılmıyofdu Toplum olarak her turlu kalıbı kırmalıydık Bu kalıbı kırarak kışıllğımızı, çağdaş dunyadakı yerımızi bu rayış devrımıdır Duşunceyı ozgur Kılacak tek etkendlr Nıtekım Ataturk, Sarayburnu Parkında yaptığı konuşmada, sorunu şoyle koyar ortaya «Bızim uyumlu, zengın dılımiz yenı Turk harflerıyle kendinı gosterecektır Yuzyıllardan berı kafalarımızı demır çerçeve ıcmde bulundurarak anlaşılmayan ve anlayamadığımız ışaretlerden kendımızı kurtarmak, bunu anlamak zorundoyız Anladığınızın ızlerıne yakın zamanda butun evren tanrt olacaktır Buna kesınlıkle ınonıyorum» (9 ağustos 1928) Ataturk burada ıkı onemlı gerçeğe parmak basıyor Bırıncısı, yazı devrımı nın dılımıze kışılık kazandıracağı, ıkıncısı de bu yazının kafalarımızı gerıcılığın damır çerçevesınden kurtaracağıdır Ataturk'un değındığı her ıkı nokta da, du şunce devrımıne gırışmış bır toplum ıçın dunyanın yarattığı her şeyı değerlendirmek zorundadır Latın abecesı değerlendırılmesı gerekenlerın başında gelır Ulkesının gerçeklerını, yanı tarıhsel toplumsal gerçeklerını hıçbır zaman gozden uzak tutmamış olan Ataturk, ilerıyı tum verılerıyle gormuştu Devrlm yapmış obur ulkelerden de daha kısa surede Latın abecesını yaygınlaştırmış, boylece oğretım seferberlığını de başlatmıştır Herkesten once de karatahtanın başında ial kına bılgı aktaran O'dur Bu nedenle Ataturk bır onder olduğu kadar, aynı zamanda bır halk oğretmenıdır de Yalnız kendısı oğretmenlık yapmıyor, okuyanı yazanı da koşuyordu bu ışe Çun ku boşlattığı devrımın ozunde, duşunmeye yonelen bır toplumu goruyordu Yoktan var olan bır ulkenin ınsanı da yeniden var oluyordu Turkıye'de bır yenıden Duşunen, yaşadığı çağı, yarattığı duşunce ve sanatlar etkıleyen bir toplumun var olması ıçın herkes elbirlığı yapmalıdır Toplum, bu duzeye, oğrenılmesı kolay olan Lotın abecesıyle uloşacaktır Halkın okuması yazmosı demek, duşuncesinl de bulması demektır Bu abeceyle Turk dill olağanustu anlatım gucuyle halkın yaratım dunyasına gırecektir Şu kanatlı sozler O'nundur «Ulusumuz yazısıyla, kafasıyla butun uygar dunyanın yanında olduğunu gosterecektır» Soylevinln bu son sozlerı de, Ataturk'un yozı ıle duşunceyl (kafasıyla) nasıl eşdeğerde gosterdığı açıktır Bu nedenle ben yazı devrımını bır duşunce devrımı sayıyorum Çunku O'nun ornek aldığı, kendinı duşunceyle var etmış olan Batı dunyosıdır Turk holkı, duşuncesını yarattığı zaman, uygar dunyanın yanında ona uygarlıklar katan bır toplum olduğunu gostcrebilecektır.