Katalog

SAYFA 6 Konur ERTOP rap alfabeslne dayanan yazı sıstemı Turkler tarafından bın yıl kadar kullanılmiş fakat bu harfler hıçbır zaman Turkçeyı eksıksız ve doğru olarak yazıya geçırememıştır Arap harflerının elverışsız yonlerı Turkçeye daha uygun bır yazım yolu hatto daha da llerı gıdilerek yenı bır yazı sıstemı uygulanması yolunda yenı duşuncelere yolaçmıştır Tanzımat donemınde Batı dunyasıyla gelışen ılışkıler aydınlarımıza Batı ulkelerındekı kultur sorunlarını yakından tanıtmağa başlamıştı Fransızca, Ingılızce, Almanca gıbı Batı dıllerinı oğrenen aydınlar çoğalıyor, o dıllerın yazım kolaylıkları, o ulkelerde okuma yazma oğrenımının kolaylıkları aydınlarımızda Turk çenın de bu tur koloylıklardan yararlonması yolunda yenı ozlemler yaratıyordu Boylece Arap harflı alfabenın Turkçeye uygulanışındakı aksaklıkları gıdermek ıcm turlu onenler ortaya atılmaya başladı Turkce kelımelerdekı butun unsuzlerın bırer harfle gosterılmesı, Arapca ke lımelerın Turkce okunuşlarına gore yazılması, butun harflerın bırbırlerıne bıtıştırılmeden ayrı ayrı yazılması gıbı duşunceler bu onerıler arasındaydı CUMHURİYET BELGELER ve zengınlığını Yenı Turk Alfabesıyle gos tereceğını belırttı A Yeni Türk alfabesi nasıl gerçekleşti: «Mustafa Kemal Paşa o gece saat uçe kadar Turkıye'nın gelecek gunlerdekı Batılılaşmasından bahsettı Hatta o gun Latın harflerının kabul ımkânından da bahsedıyor, bunu yapmak ıçın sıkı tedbırler gerektıgını de ılâve edıyordu » Vatan toprakları duşman ışgalınden kurtarıldıktan, Cumhurıyet kurulduktan sonra gırışılen koklu devrim hamlelerı arasında alfabe sorununun da ele alın ması gecıkmedı 1928 yılının 24 mayısın da Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı uluslar arası rakamların kabulu hakkındakı kanun tasarısını kabul ettı Bu gıbı konularda Ataturk sağduyulu, bılgılı ve geleceğın ıhtıyaçlarına cevap verecek nıtelıkte çozumler getırıyordu Ör neğm alfabemıze ayrıca bır ku harfı alınması onorısıne karşı cıkmış, ke'nın ınce ve kalın seslı harflerle bırleşerek okununca Turkce sozlerın yozımında guçluk olmayacagı duşuncesını belırtmıştı Ataturk'un temel goruşu Turk alfabesıne Arapça sozlerın yazımı ıçın hıçbır ışaret eklememek şeklındeydı, Encumende goruşulen konulardan bı rı de yavı devrımı ıçın kamuoyunun nasıl hazırlanacağı, uygulamanın nasıl yapılacoğıydı Uyeler beş yıl surelı bır uygulama konusunda anlaşmıştı Gazeteler de yavaş yavaş çoğaltılarak yenl yazılı bolumler yer alacaktı Okullardo eskı harflı oğretımın yanı sıra yenı harflerın de oğretılmesıne başlanacaktı... «Asırlardan berı kafalarımızı demır çerçeve ıçınde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız ışaretlerden kendımızı kurtarmak ve bu luzumu anlamak mecbu rlyetındeyız Bır ulusun, bır toplumun yuzde onu, yırmısı okuma yazma bılır, yuzde sekseni bılmez durumdaysa bundan ınsan olanlar utanmalıdır Bu ulus utanmak ıçln yaratılmış bır ulus değıldır Ama ulusun yuzde sekseni okuma yazma bılmıyorsa Dunun suçu bugunun ınsanıarında değıldır Turk'un korakterını anlamıyarak kafasını bırtakım zıncırlerle saranlardadır Artık geçmışın duzensızlıklerını ko kunden kazıma gunlerındeyız Yanlışları duzelteceğız En cok bır ıkı yıl ıcınde butun Turk toplumu yenı harflerı oğrenmış olacaktır Ulusumuz, yazısı ıle. kafası ile butun uygarlık dunyasının yanında olduğunu gosterecektır» «Cumhuriyet»e mektup Sarayburnu konuşmasını Yenı TurK Alfabesının uygulanmasıyla ilgılı genış olçeklı çalışmalar ızledı Bu arada basında konuyla ilgılı yazılar çıkıyor, Atatur'< kamuoyu oluşturacak bu yazılar uzerınde de tıtızlıkle duruyor, gereklı açıklamaları yapıyordu Örneğın, Cumhurıyet gazetesınde başyazar Yunus Nadı Beyın bır yazısı» çıkınca Atoturk konuya yeterlı aydınlığı getırmek ıcm gazeteye şu mektubu gonderıyordu «Yunus Nadı Bey Bugunku makalenızı okudum Okumadan once okuyanlardan ozetle anlattıklarını dınledığım za man asıl amacınızı anlayamamıştım Fa'<at okuduktan sonra gordum kı, amacınız benım duşunduklerımden başka bır şey değıldır Gerçekten once yenı Turk Arfobesını guzelce oğrenmek ve oğretmek gerekır Bunun ıcm de tabıı senelere ıhtıyaç yoktur Buna gore makalenızdeki amaç şu demek \|ur Öğrenılmesı çok zamana ıhtıyaç gostermeyen yenı Turk Alfabesını ve ımlâ kurallarını lyıce bellemeden her turlu yazışmaya emrıvakı halınde uygulanacağından korkmağa yer yoktur» Kutsallık Çok daha cesaretlı bır onerı doha vardı kı bu Latın alfabesının kabul edıl mesiydı Ancak bu onerı soz konusu edıldıkçe sert tepkıler uyandırıyordu Gelenekcı, tutucu çevreler Arap tıartlerınde bır kutsallık varsayıyor, Latln harf lerı duşuncesını ılerı surenlerı ağır bıcımde suçluyorlardı Latın harflerının Turkçeye dılın ozellıklerını butun yonlerıyle gozeterek uygulanması ve bu sıstemın koklu bır davranışla yaygınlaştırılması ancak Ataturk tarafından gerçekleştırılebılmıştır Temeli atıldı Uluslararası rakamlarla ilgılı kanunun goruşulmesı sıasında Buyuk Mıllet Meclısınde uluslararası harflerın de benımlenmesi gerektığı duşuncesı de dıle getıııldi Bu sırada Mılli Eğıtım Bakanlığı bır «Oıl Encumenı» oluşturmuş, bu kurul alfabe sorununa bır çozum bulmak uzere çalışmalara başlamıştı 26 hazıran 1928'de Dıl Encumenı Ataturk'un Gençlik yıllan Ataturk, Turk toplumunun butun yonlerı ve butun kurumlarıylo çağdaşlaştırılması duşuncesındeydı 6u duşurroe onda ılk gençltk yıllarında oluşmuştu Yazı devrımı de onun gercekleştırmeyı ozlediğı ve tasarladığı temel atılımlardan blrıydı «Ya olur, ya olmaz» Ataturk'un bu konudakı goruşu devrımcı nıtelikte oldu de Yasa kabul ediliyor Ataturk şöyle dedi: II Meşrutiyetten bırkoç yıl once. Selânık'te Vardar kıraathanesınde bır Bulgar turkoloğuna Ataturk şoyle demıştı «Batı medenıyetıne gırmemıze engel olan yazıyı atarak Latın kokunden bır alfabe seçmelı, kılık kıyafetımıze kadar her şeyımlzle Batılılara uymalıyız. Emın olunuz kı bunların hepsl blr gun olacaktır» ÇOEFGâHU başkanlığında ılk toplantısını yaptı Latln alfabesi esasına dayanan yenı bır yazı sıstemının benımsenmesı kararlaşmıştı Harflerın Turkçeye nasıl uygulanacağı harflerde ne gıbı değışiklıkler yapılaca ğı konusundakı farklı onerıler Ataturk'e sunuluyor, bu sorunlaro çozum aranıyordu Orneğın eskı alfabedekı ayın, se, zel ve benzerı gıbı Turkce sozlerın yazımında gereklı olmayan ışaretlere karşılık bulup bulmamak konusu ortaya getırılmıştı Bu harfler Arapca sozcuklerı kullanan bır dıl ıcm gerekll olabılirdı Ama yenı Turk alfabesi ancak Turkçeyı yazıya geCirmek ıcın kullanılacaktı Bu yuzden Arapça sozlerı yazmak ıçın gerekecek ışa retlere yenı yazının ıhtıyacı yoktu Bu belırleme yazı devrımınden sonra gerçekleşecek bır başka devrimın, dıl devrımınm de temellerını atmış, yolunu çızmış oluyordu... «Bu ış ya üc ayda olur, ya hiç olmaz.. Gazetelerdo \a,m sutui eskl yazı kaldığı zaman dahi herkes bu eskl yazılı parçayı okuyacaktır Arada bır harp, bır ıc buhran, bır terslılc oldu mu, blzım yazı da Enver'ın yazısına döner Hemen terk olunuverır» Yenı Tur*< Alfabesının halka oğretılmesıyle ilgılı gırışım sırasında Ataturk'un Tekırdağ, Bursa, Sınop, Samsun, Amasya, Tokat, Sıvas, Şarkışla, Kayserı gezilerı yazı devrımıyle ilgılı ortamı hazırladı 1 kasımda da Turkıye Buyuk Mıllet Meclısi, Yenı Turk Alfabesıyle ilgılı yosayı kabul ettı. Seferberlik Yenı Turk Alfabesının oğretılmesi ıcın genış kopsamlı çalışmalara gırışlldl. Ilk elde yenı yazıyı genış kutlelere oğretecek olan oğretmenler, resmı yazışmalorda uygulayacak olan memurlar ıçın kurslar açıldı Bunu okullarda yenı haıflerle oğretım aşaması ızledl. Yenı alfabenın sağladığı oğretım kolaylığından buyuk halk topluluklarının, hıç okuma yazma oğrenmemış yetışkınlerın yararlanması ıçın bır «okuma yazma seferberlığı»ne gırişlldı 1 ocak 1929'da ozel bır yasayla Ataturk'un «başoğretmen»ı olduğu «ulus okulları» açıldı llkin sayıları 20.489 olan bu okullar, eylemlerlnı 8 yıl surdurdu; bu sure lcinde 2 546 051 kişiye okuma yazma oğretlldı 1927 nufus sayımında % 10 6 olarak belırlenen okuma yazma oranı gunumuze doğru artarak 1975'tekı son nufus sayımında ancak % 55 oranına ulaştı Bu rokam Yenı Turk Alfabesinın sağladığı kolaylıklardan 50 yı| boyunca eğıtım orgutumuzun başlangıctakı yoğunlukla yararlanamadığının bır belirtısidlr Turk Alfabesınln 50 yılı ona tam anlamıyla sa'iıp çıkıldığının gosterilmesı ıçın bır hatırlatma olmalıdır. Düşünceleri: Çanakkale Savaşından sonra Anafar talar Kumandanı Gazı Mustafa Kemal Paşayla ayrıntılı bır roportaı yapıp yayınlamış olan yazar Ruşen Eşref Unaydın, Ataturk'un yazı devrırniyle ilgılı duşuncelerının kaynağını şoyle açıklamaktadır «Harfler uzerınde, benım 1918'de Akaretlerde 76 numaradakı evde kendı ağzından ışıttığım duşuncelerden oncekı za manlarda da meselâ daha Istıbdat devrln da, Havran collerinde surgun yuzbaşı ıken de tasarılar ve emeller besledığını, bunların o vakıtlerdekı kuçuk hatıra def terlerınde yazılı olduğunu soylerdl.» Başaramamıştı Ataturk bu sozlerıyle Enver Paşanın Bırıncı Dunya Savaşı sırasında uygulamaya koymok ıstediği alfabeye değınıyordu Enver Paşa, Arap harflerinı Latın harf lerı gıbı ayrı ayrı yazma esasına dayanan bır sıstemı gerçekleştırmeye çalışmış fakat başaramamıştı. Ünlü konuşma Yenı Turk Alfabesıyle ılgllı çalışmalar olgunlaştıktan sonra 9 ağustos akşamı Ataturk, Sarayburnu parkında halka yenı Turk Alfabesıyle ılgıll unlu konuşma sını yaptı Yenl yazıyı halkın en kısa surede oğrenmesını ıstedi. dllimızin uyum Savaş ve devrim 1922 yılının 'lazıron ayındo cephede ateş altında geleceğin Turkiye'sını tasarlarken yazı devrıminl nasıl gerçekleştıreceğlni Halıde Edlp Adıvor'a anlatmıştı. Sorun Oıl encumenınde goruşulen konulardan bırı de eskı alfabedekı kaf ve kef harflerı ıçin ke ve ku şeklınde iki ayrı Işaret kullanılması sorunuydu.