Katalog

SAYFA 12 CUMHURİYET BELGELER ! YENİ YAZIDAN ÖNCE VE i İ SONRA KİTAPLIKLARIMIZ j ^^^m ^BMI • • • H ^ H MM1 MMM ^••B MMM ••M •••H ^^B •^•B ^Vg •••§ aH^H ^ H H H a B | | 0KKM I^H •^•H M^M İ^Hİ^B İBMI MMB M B • • M İ MMBM •••? Eski bir kütüphaneci urk alfobesınin kabulunden once ve sonro kıtaplıklarımız. kıtop okur ılışkılerine. bu devrimı yaratan başoğretmen (Bakanlar Kurulu karar. 11/XI/ 1928, 7284) Mustafa Kemal'ın sofrası ve bırkac anıyla başlamak ıstıyorum Yıl 1934 T lık okur llışklsl de bekledlğlmlz düzeyde olomamıştır Vakıf kutuphaneler gerek Evkaf yonetimlnde olduğu ve gerek Maarıf Vekâletıne devredildlğı sırada ve bu tarlhten sonra, "lerbirine bir Ikl yüz kltap eklemek suretıyle günun ihtiyacına cevap vermesı ıstenılmiştir T B M M 1 kosım 1928 gunu (1353) sayılı Turk Harflerının Kabulu ve Tatbıkı Hakkında Kanunu kabul ettlğı zaman. uygulama bir hayli ılerlemiş. butun ulkede buyuk bir okur • yazar seferberliğine gırışılmış, kanuna gore uygulama 1929 ocak ayının ılk gunu başlaması kararlaştırılmış olmasına rağmen 1928'ın son aylarında 100'e yakın Turk Harflı kıtap basılmıştı Buna ılâveten 1 ekım 1928 gununden başlamak uzere (Turkçe Gazete) adı ıle, haftada ıki kez cıkmak uzere bir gazete yayın hayatına girmışti Halk kllaplıklarının bu okur • yazar seferberliğine katkısı ne derecede olmuştur?. 10 kasım 1928 gunu (1354 1356) sayılı kanunlarla Turk harflerinın gerektırdığı masrafları karşılamak üzere 600 bın (Bugünku rayıçle 60 milyon) llra odenek ayrılmış, basının kalbinın attığı Ankara caddesınde. harf değışıkliği yuzunden güc duruma duşen bir kısım gazete, dergl ve motboalara devletce yardım ell uzatılmıştı Halk kutuphanelerin» kıtap almak icin ozel bir yardım yapıldığına daır bir kayda tesaduf edemedik Oysa kı. vakıflardan devır alınan ve herbirlnde bir ikl raf tutarında basılı kltap ve dergi bulunan bu tur kuruluşlorın ihtiyacı o kadar buyuktu kı Yurdumuzda 1928 1938 doneminde 7445'ı resmi, 8618'i ozel olmak uzere 16 063 kıtap yayınlanmıştır 1934 yılının ıkıncı yorısından başlamak uzere Mustafa Kemal'ln buyruklarıyla (Derleme Kanunu) ışlemeye başlomış ve beş kütuphonemlzde kanunun ongorduğu yayınlar bü yuk olcude toplanmaya başlamıştır Toplanan bu (Devlel NüıhasOnın okuyucu ıs tıfadesı İcin değıl, gelecek yuzyıllar icin olduğunun bıllnmeslnde yarar vardır 1923 yılında değil, 1939 yılında aylık ve ucretler dışında Türkıye'nin 72 kütüphaneslne oyrıımış olan odenen tutarının 8930 liro olduğu düşunulurse, halk kutuphanelerinın Harf Devrimı ıdekı yerl kolaylıkla anlaşılır öğrencılerın kendi kltaplarıyla ders calışma yerı gorevıni goren kitapltklorımızda gecen sure icinde bir kutuphanecl kuşağı doğmuş ve bu kuşak da yurdumuzda modern kutüphaneclllğln kurulabıleceği umudunu vermlştir Muraeoal Kltapları: dır 35 000 sayısının 5 000'lni kesın tesbıtı yapılamayan 1923 1928 yıllarına ayırmakta yarar vardır. 1923'ten once kutuphaneler, II. Abdulhamid'in (salt 1876 1909). Mlllî Kutuphane olarak amacladığı bugunku Bayezld Devlet Kutuphanesl (1882) dışında vakıf kutuphanelerdir Anadolu'nun açılmasından sonra Anadolu'do, Fetıh'ten sonra Istanbul'da ve Rumelı'de. kasaba ve mahallelere kadar serpılmış olanlar tumu ile vokıftır. ilk kez ibadet ve oğretım yerı olarak camilerde bir dolapta boşlamış, mustakil bir odada ve sonunda başlı başına kutuphane olarak yapılmış binalarda oluşmuştur istanbul'da Itk mustakil kutuphane binası, Nlindiği uzere Divanyolu'nda gorkemli gorun da adları ve koleksıyonlor korunmok uzere toplanmıştır Cumhuriyetin ilk yıllarında bu tur koleksiyonların Istanbul'da Sultanahmet Camiınde toplanması dahi tartışılmıştır. Bu zengın yazma koleksiyonların ceşıtlı bınalara kayıpsız taşınması ve korunması cok az bir maaşlo terfi ve terfih gormeden colışon bugun hepsi ebedıyete gocmuş kutuphanecılerin (Hafızı kutup) emek ve feragatıyla mumkun olabilmlştir. Doc. Dr Meral Alpay Harf Devrlmının Kutuphanelerde Yansıması ist 1976 Doc Dr Jale Baysal Osmanlı Turklen'nln bastıkları kıtaplar 1729 1875 Doktoro tezı ist 1975 Prof Dr Osman Ersoy Turkıye'ye Matbaanın gırişı ve ilk basılan eserler Ankara 1959 Muzaffer Gokman Evimizin Kutupha nesı İst 1966 Muzaffer Gokman Basma Yazı ve Resımlerı Derleme Kanunu ve Ataturk'e aıt bir hatıra TKDB 1/2. 1952 Sami N özerdlm Ellı Yılda Kıtap (1923 1973) Ank 1974 $amı N özerdim Harf Devrimının öy kusu Ank 1962 Samı N özerdim Turkıye Bıblıyografyası. Ankara 1974 (Ayrı Bası) Çankaya'da sofranın devamlı konuklarından bıri, Poşa'nın eserlerını soruşturmuş, araştırmış, bulmuş Bılıyorsunuz Gazl'nın '4) tane yazdığı, (2) de çe vırı kıtabı var Kıtapları guzelce clltleten konuk, sofrada uygun bir anda kıtapları sunmuş Paşa'ya Ses kesıimış Kıtapları getıren bir ıltıfat beklıyor sabırsızlıkla Mustafa Kemal, kıtaplar ken dısınm degılmış gıbı ıncelemış ve masoda bulunan devrın Mıllî Eğıtım Bakanına sormuş Yurdumuzda yayınlanan her kıtabı, broşuru, gazeteyi, dergiyı, vb. bir kütuphanemizde bulmak mumkun mu?. Oysakı, bir kutuphanemızde değıl, kutuphanelerımızın tumunu dolaşsak. araştırsak bulmak mumkun değıl El oğuşturmak, kacamaklı cevaplar konuyu aydınlığa kavuşturmuyor Anlaşılıyor kı yurdumuza ılk basımevını 1494'te Ispanya'dan memlekelımıze kabul edılen Mu sevıler getırmışler Bız de Avrupa'da Gutenberg Basımevı nın 1440'da kurulmasından tam 285 yıl sonra, bir kısım tarıh çılenmızın ronasans olarak kabul ettıklerı Ucuncu Ahmed (salt 1703 1730) do nemınde Istanbul'da ılk matbaayı kurmuşuz Ilk bastıgımız kıtap (Sıhah cevırısı Vankulu Lugatı) Başlangıc olarak kabul edılen 1726 1727 yılından bu yana kac kıtabın yayınlandığını, resmı basımevlerı de dahıl, adını değıl, sayısını dahı bıl mıyoruz Gazl, yabancı u Kelerde ne yapıldığını oğrenıyor o akşam işm gecıkmeye ta hammulu yoktur Basma Yazı ve Resım lerı Derleme Kanunu taslağı o gece ha zırlanarak yurt ıçınde çıkan tum yayınlardan beş adedinln kanunı (21/6/1934, 2527 Yay 2/7/1934) olarak toplanması ve beş ayrı kutuphanede değerlendırılerek korunması sağlanıyor hanelerdekı bırıkımınden soz etmek gerek Yurdumuzda basımevinln kurulduğu tarlhten, Turk harflerlne dönusuldugu tarlhe kadar ne kadar kltap basılmıştır?.. Bu soruyu saglıklı bir şekılde cevaplan dırmak guctur Yaşamı boyunca kendısını eskı harflı Turkçe yayınlorın saptan masına ve derledığı 30 000 cıvarında koleksıyonu Erzurum Ataturk Unıversıtesıne hedıye eden M. Seyfettln özege (doğ 1901 )'ın guvenılır hesaplarına gore bu sayı 35 000'ı hıcbır zaman aşmayacaktır Aşağıda muracaot kitabı olarak gosterdığımız, yararlandığımız değerlı araştırmacılarda da sonuçlar henuz kesln değıl lusuyle Koprulu Kutuphaneai'dir (1661) ••• Hukumdarlar, Valıde Sultanlar, sadrıâzamlar, vezırler, daha bırçokları, çeşıtlı nedenlerle kutuphane kurmak ıcın adeta yorışmışlardır Metın bınalorda korunan bu değerlı yozrra koleksıyonlar. Halıc'te başlayıp Marmara kıyılarında denıze ulaşan istanbul yangınlanndan nasıbını almış, bınalar yanık olanlarda kalmış, kıtaplar kurtulmuş, vakıf olan bu kuruluşların gelirlerı gerı cekllen sınırlar ıçinde ulusal sınırlor dışında kalınca veya yok olunca beslenememış ve yavaş yavaş buyuk kutuphanelerin çatısı altın • • Halk kitaplıklarının okur yazar seferberliğine büyük katkısı olmuştur • ••• ikincı anı başka yonlerden ılginç Gazl M. Kemal, şapka ve tekkeler konusunda yapacağı devrım hazırlıkları ıcın Kastamonu gezısıne başlar ll'ın ılçelerıne kadar uzanır Du gezıde Kastamonu'da (25/8/1925) gunu II Kutuphanesinı de zıyaret eder Rafları boş gorur Boş kutuphaneye ılgı beklemek olumsuz Uzuluyor Yaverıne. odeneğınden 500 lıra verılmesını buyuruyor, kıtap alınması ıcın. O yıllarda 500 llra ıle bahçe ıçınde bir ev alınabılınıyor Duşunelım ki Kastamonu kok lu ıllerimızden blrıdır Her ılde olmayan Sultanı (Llse) vardır orada Bir zamonlar Osmanlı şehzadelerıne sta| yerı olarak da seçilmış ve bahtsız Cem Sullan sancak beyllğınl (Ocak 1499) surdurmuştur Ama kltaplığı boştur ışte Bu durum kıtaplıklarımızın bir oykusudur ••• önce ve sonra kıtaplıklarımız. kıtap ve okur ilişkllerıni kurarken, ^arf devrimı ıle kitap uretlmı tuketimı ve Vutüp Kltapların ne kadarı külüphoneleıi mlzde blrlkmlş ve okuyucuya aunulabllmlştlr? Bu sorunun cevabı satırların içindedlr (Kutuphane) tanımı icinde kıtap