Katalog

SAYFA 10 CUMHURİYET BELGELER Yazı devrimi ve düşünsel yapı Emİn ÖZDEMİR A lman doğubilımcılerınden bıri. Brockelmann. Ataturk'un devrımci atılımları uzerinde duşunurken sozu yazı devrimıne getirerek şoyle der Ataturk, Turk ulusunun, Avrupa'nın uygar ulusları arasına gırmesml kolaylaştırmak hemdebunu sağlamak ıçln, Latın yazısını almoyı zorunlu buldu » 6u saptayımın doğruluğu yadsınamaz Ne ki yazı devrımıni gerefctiren, zorunlu kılan nedenlerın tumu salt bununla açıklanamaz Batı uygarlığına gıden yolu Turk toplumuna oçma, onun çağdaşlaşmasını sağlama, yazı devrimlnın duşunsel yapısını oluşturan boyutlardan bıridır elbette Bunun yanı sıra bır başka boyutu. cok daha onemli bir boyulu vardır kı o da ulusallaşmadır Gercekte yazı devrımıni oluşturan, yonlendıren devrimcl oz, birbirıyle kesışen, daha doğrusu blrbirini besleyip büyuten bu ıkı duşunceden ulusallaşma ve cağdaşlaşma duşunceslnden kaynaklanır. Cumhurıyetın temel yapı taşlanndan bıridır yazı devrımı Çunku yolınlaştırarak soylersek Cumhurıyet, koklu bır duzen ve sıyasal yapı değışıkliğldır Osmanlı Imparatorluğunun coğdışı kurumlarını yıkma, ekınsel oruntusunu ulusallaşma ve çagdaşlaşma doğrultusundo değıştlrme atılımıdır Bu atılımların gerçekleşmesı de buyuk olçude Turk ınsanının Cumhuriyetın getirdıği çağdaş uygarlık değerlerını benımsemesıne, yaşomını bu değerlere gore duzenlemesıne bağlıdır Osmanlılığın kışıllğlne vurduğu kullu'< anlayışından, kendı varlığını ve yeryuzu değerlerını hıçımseyen tutumundan sıyrılması gerekır Devrımın de temel ereğı budur Bunu, şoyle belırtmıştır Ataturk «Yaptıgımız ve yapmakta olduğumuz ınkılâpların gayesl, Turkıye Cumhurıyetı halkını tamamen asrî ve butun mana ve eşkâlıyle medenı bır heyeti ıctımaıye hallne ısal etmektır Inkılâbımızın umdeı aslıyesı budur» Cumhurlyetln getirdıği çağdaş uygar lık değerlerıni Turk ınsanının yaşamına ağdırmada bır aractır yazı Bılgılenmesınde, bılmçlenmesınde de Yuzyıllarca. bu araçtan yoksun kalmıştır Turk ınsanı Bellı bır azınlıkca bllınen ve kullonılan Arap yazısına hep urkuyle bakmıştır genış halk yığınları Öğrenilmesı, oğretılmesı oldukca guçtur bu yazının Çunku Turkçenın yapısına uymaz Turkce unlu sayısı yonunden zengin bır dıldır Arap yazısındaysa unlu sayısı sınırlıdır Ustelık harflerın yazımı sozcuklerın başında, ortasında, sonunda bulunuşuna gore değışır Boylece yuzu aşan karmaşık bır yapı çıkar ortaya Unlu kullanılmadığı, ya da sınırlıca kullanıldığı ıçın bır sozcuk bırkac turlu okunabilır. Örneğın ay nı sozcuğu eski yazının, Arap abecesının Turkçeye uymayışından oturu kurek, kurk, gevrek, gorek, gork, gorun.. bıçımınde seslendırmek gıbı guçlukler doğal sayılırdı Bu yuzden de yıllarını sıbyan o kullarında, dahası medreselerde tuketenler yıne de okumayı, yazmayı doğru durust oğrenemezlerdi Bu do yazı gıbı etkılı bır ıletlşım aracını bellı bır az nlığın elıne bırakmıştı Oyle kı 1927'de harf ve yazı devrımınden once okumc yaz ma bılenlerın oranı yuzde on dolaylarındaydı Cumhurıyetın getirdıği değerler dızgesınm ereğı. kendı ıçıne kapalı, ılkel feodal ve geleneksel blr toplum duzenın I ı | ı ı I«t4t I < I' l'lll |A,M>» «• (NGİLİz LIRASI 988 KURUŞA ÇIKTI fıırklt'nıı lıtıkulm Ankara müzakeratı \m 4 I M I I k l l a l l «IA H,l 'l> » » • M « » I berdevamL III >ı v< |i « >ı "A" <"l ' V"ı.uim ıii«»Ai"<'»« İAlıııa Stlırlml/ Imguıı ÎJHIM «ı.»ı«ı, .AI* tı« bckUnıyor, M. (»f«ndl «IMITAVM' »M!HI "I.''M I Cumhurıyet ,1 * , • *. a AM A 1,1 A f l ' l l l l l »I» A»l I I 1.» *. A / | I I t< ^»«P den ılerl, çağdaş bır toplum duzenıne geç mektır Eskı yazı boyle bır duzene gecışı guçleştıren engellerın başında gelır Şurıdan kı, kendı ıçıne kapalı, ılkel, feodal toplum duzenınden kurtulma oncelıkle Turk ınsanının yaşama bakış açısını değıştırecek temel bılgılerle donatımını zorunlu kılar Bu da herkesın kolayca oğ renebıleceğı bır yazı ve yazım duzenıyle sağlanabılır Nıtekım Ataturk bu gerceğı bır soylevınde şoyle vurgular « . Her şey den once her gelışmenin ılk yapı taşı olan soruna değınmek ısterim Her aractan once buyuk Turk ulusuna onun tum emeklerını kısır yapan, corak yol dışında kolay bır okuma yozma anahtarı vermek gerekır» Boyle bır anahtordan yoksun kaldığı ıçındır kı Turk ınsanı yuzyıllarca kendl varlığının yeryuzundeki blhncıne varamamıştır Kulluktan yurttaşlığa gecememıştir Yazı ve harf devrımıni yonlendıren nedenlerin başında bu du şunce gelir. Turk insanını kulluktan yurttaşlığa gecırme. her şeyden önce onu bılınclendırmeyle gercekleşebıllr. Bilinçlenme de bılginın, bılımsel verılerın urunudur Ounyaya eleştırel bır acıdan bakmanın, bılımsel ve deneysel bır yontemle duşunmenın sonucudur Oysa Turk ınsonının cağdaş bılımlerlo tanışmasını, bilgı ve bılımsel verılerle donatılmasını onlemıştır eskı yozı duzenı Hurafelerın, yoz ınancların batağında saplanıp kalmasında onemlı bır etken olmuştur Ezılmesını, somurulmesını kolaylaştırmıştır Ortacağ duşunce kalıpları ıçınde kalmasmı hazırlamıştır Bu ortamı değıştırmek, layık duşuncenın tohumlarını kafalarda ve gonulleıue cıceklendırmek ıcın yazı ve harf devrımı bır zorunluluk olmuştur Bıreylerın tınsel ve ozdekseı (maddı ve manevi) yaratımına gore turlenir arac lar Kimilerı salt ınsanların ozdeksel ve ekonomık ilışkılerını, uretımlerını etkıler Kımı araclar da tınsel değerler yaratmalarını sağlar Yazıysa cok boyutlu bır aractır Başka bır deyışle toplumun hem altyapısını hem de ustyapısını etkıler Bu bağlamda Osmanlı değer duzenını, o duzenın ekınsel oruntusunu değış tlrmek ıcın yazı ve larf devrimi bır zorunluluk olduğu gıbı. ekonomik ilışkılerını, uretim btçımını ve araçlannı geliştırme, değı$tirme ıcın de bır zorunluluktu Şoyle de soyleyebılırız, Cumhurıyetın getirdlğı yenı duzenın bır gereksınımı olmuştur harf ve yazı devrimi Her dıl, kendı ses yapısına uyan bır yazı duzenı gerektırır Daha doğrusu dılle yazı arasında bır etkıleşim vardır Blr (Arkası 11. sayfada) S u I . . . . I,. ı < ı l ', f I l » l I I l < Düyunu umıuniycde Uhldkat ^ ' ayın I * kinda KCİctck MUfcflUUr diın cvrakı ıtnkliy» kuı iklıınalıııı lahkikc b«.l.dıl«r VA.AHIAI.IW • JH*III IM <. l lukiıu It.Ankaradadır' AMAIHAII /Alll««»f ""ıa»ıa ».*> ••...•("•< •»''• " " " ... » f <V> ı»* l ^ a «> »•»• ••••'*•> » *»*" • • *• • ııU.ı !.«»•• « ^ • • • a «^'" . «• • « » * * " ' ,'"*ÎJ!"λ.'<«'~.'» • « •• » " " ı""".a.a»aıl«>aMM »•« krt , la, «„, ,»IMrt4t«ıfcı •BM.afcAİau aM'l • M ı ı w » afew• IMİ*»«« *'aj^« Iîirj,T',''La«*Il"k'.V «.«lu. *• ' "I J ı . , ı »M CI.M III ^ ıt ' ı Behaî teşkilâtı mensuplarının muhakemesi ' Zaro. « lıattkı«4İa a«ır^«ı, M* «a ..,/ » • • • • « '• ~ * » « •• rııh/tkcntc duıı lım>ladı \t hlllı Kararın irllıırj bakka blr KUIK talık «dılıli ,., . .. .«l |,,,a ,|, ı"»»n U » • «»l" ••» • " • I > . ...«••• «•«••' »«'1 •" >.. a.l •• laa.Ua •«•••l»' >*•> ' ' »> ı Aı /L..U.. (a». A*» •>• *• Aa«**a)4, • M İ I • »aBa4 >a«t »a laUI laMI. •• /., «,|U < .... . . .....4..I. <« •••" »..Ja» a itaml Kirtıı /• » > «a> , , a , ıla « uatfaufc f ,«aı.»« I ^^^A^a^djiMr .|»l~>| tUaj^Vaik^^ 1 l»i ••*> « '"i'l