Katalog

CUMHURİYET BELGELER Enver Naci GÖKŞEN ahıllık, hastalıkların en korkuncudur Halkının coğunluğu alfabesız olan bır ulke gerı kalmışlıktan kurtularnaz Bu gerceğl cok lyı bllen ve goren Ataturk. daha 1906'larda «Batı uygarlığına gırınomızo engel olan yazıyı atmanıız» duşuncosmde nlduğunu acık acık boyluyordu 1 KASIM 1978 C Millet Mektepleri 1 kasım 1928 gunlu ve 1353 sayılı yasayla kabul edılen Turk alfabesı, ulkeyı aydınlatacak guclu bır ışık kaynağıydı 0 gune değın kırrıı aydınların zaman zaman ılerı surduklerı. zorunlu bulduklan yenı Turk alfabosı, Buyuk Ataturk'le gerçekleşebıldı Yuco asker, devlet ve devrım adamı Mustafa Kemal, yenı harflerımızın muştucusu oldu 8 ağustos 1928 gecesı Ist Sarayburnu parkındakı bır eğlenco toplantısında, yenı harflerimızın anlamını ve erdemlerını, bır defter kâğıdına oracıkta yazıverdığı şu sozlerıyle halka bıldırıyordu < . Arkadaşlar, bızım âhenklı, zenı gın dılımız yenı Turk harflerıyle kendını gostereceklır Asırlordan berı kafalarımızı demır çerçeve ıçınde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız ışaretlerden kendımızı kurtarmak ve bu luzumu anlamak mecburıyetındeyız Anladığımızın âsarına yakın zamanda butun köınot şohıt olacaktır Buna katıyetle emınım «Cok şeyler yapılmıştır, ama bugun yapmoya mecbur olduğumuz, son değıl, lakın cok luzumlu bır ış daha vordır Yenı Turk narflerını cabuk oğrenmelıdır Her vatandaşa, kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya oğretınız Bunu vatanseverlik ve mıllıyetperverlık vazıfesı bılınız Bu vazıfeyı yaparken duşununuz kı bır mılletın, bır heyetı ıctımaıyenın yuzde onu, yırmısı okuma yazma bılır, yuzde seksenı, doksanı bılmezse bu, ayıptır Bundan ınsan olanların utanmosı lâzımdır «Bu mıllet ulanmak ıcm yaratılmış bır mıllet değıldır. ıftıhar etmek ıcm yaratılmış, tarıhını ıftıharla doldurmuş bır mıllettır. Fakat mılletm yuzde seksenı okuma bılmıyorsa bu hata bızım değıldır Turk'un secıyesını anlamayarak kafasını bırtakım zıncırlerte saronlarındır Artık mâzının hatalarını kokunden temızlemek zamanındayız Hataları tashıh edece ğız Bu hataların tashıh olunmasında butun vatandaşların faalıyetını ısterım En nihayet bır sene ıcmde butun Turk heyetı ıctımaıyesı yenı harflerı oğrenecektır » 3 kasım 1928 gunu yayımlanon yasaya gore, 1929 yılının ılk gununden başlamak uzero, her şey yenı Turk alfabesıyle cıkmaya başlayacaktı M Kemal'ın Sarayburnu konuşmasının ardından ulkede, yenı Turk harflerını oğrenme yolunda ateşlı ve yoğun bir calışma başladı Aydınlar. 'ialka yenı harf lerı oğretmek ıcm durmadan calıştı O gune değın okuma yazma nedır bılmdyen ^alk, bır şeyler oğrendıkce sevındı. yenı bır dunyaya gırmış gıbı oldu, oğrenmeye dort elle sarıldı Her kuruluş da elınden gelenı yaptı Bırcok alfabe basıldı, gazeteler her gun dersler verdıler ve sonra da yenı Turk harflerıyle cıkar oldular Bunca yıllık alfabeyı bırakıp yonı bır alfabe ıle yayın yapmak gazeteler ıcm, okuyucu bulamamak kuşku ve korkusu yaratabılırdı Ne var ki, herkes, kısa zomanda yenı harflenmızı oğrenme ça bası ıcmde olduğundan ve oğrendığınden gercek, tam tersı yolda belırdı Gazetelerın okuyucusu azalmamış, artmıştı Çunku eskıden okuma yazma bılmedığı ıcm elıne gazete alamayanlar, yenı alfabenın sağladığı kolaylıkla okur yazar durumuna gecmışlerdı Her kuruluş oğretmeye, herkes oğrenmeye vermiştı kendını Bu arada, Maarıf Vekılı (Mılli Eğıtım Bakonı) Mustafa Necotı'nın bır mektubunu anmak gerekir: MİLLET MEKTEPLERİNE DEVAM EDEN İHTİYAR KADINLAR tup gondererek atılacakları mesleğın yucelıklerını ve ozellıklerını anlattıktan son ra dıyordu kı «Bılhassa bu sene yenı Turk harflerını tamım (yayma) gıbı şereflı bır vazıfen daha vardır Butun mem leket evlâtlarım bır an evvel yenı harflerle okutarak Turkıye'de okuma yazma bılmeyen bır fert bırakmayacak kadar genış bır azımle calışmak mecburıyetındesın Bunun ıcm yenı Turk harflerını cabui' ogren ve hemen herkese oğretmeye başla Bu hedefe varmak ıcm kursu, mek tep lâzım değıldır Her yerde, her gordu ğune, kadın erkek, fakır, zengın, cıftcı, tuccar, koylu ve şehırlı tefrık etmeyerek • ayırmayarakı derhol oğreteceksın Mılletımıze yenı bır tealı sahası (yukselme alanı) yaratacak olan bu buyuk zaferı kısa bır zamanda kazanacağına mutmaın olarak dnanarak) vazıfelerınde muvaffakıyet dılerım azız meslektaşım » den oluşan yasaya gore koklu bır kultur gırışımı başlamıştı Butun ulusun yediden yetmışe, canla başla sarıldığı bu calışmaydı bu 1 ekım 1928 gunu cıkan bır gazete haberı, halkın coşkusuna ve ınancına guzel bır konıttır «Gazınocu, bakkal, zeytın ve zaiıre tuccarı, kırtasıyecı gıbı ımzalarla Gazı Hazretlerıne Gem lık'ten cekılen bır telgrafta hıc okuma yazma bılmeden bır hafta ıcmde okuyup yazma oğrendıklerını, fakat (kaf) ve <kef) harflerınden şaşırdıklarını soylemek tedırler Gazı Hazretlerı bu telgrafa şu cevabı gondermışlerdır «Okuma yazmayı bır haftada oğrenmek gayretı gosterdığınızden memnun ol dum Tebrık ederım Arabı ve farısî kelımelerde (kaf) ve (kef)ın onune gelen the» meselesıyle zıhnınızı ışgal ve teşvış etmeyınız (bulandırmayınız > Tesbıt edılmekte olan Lugat bunu, arzunuz vechıle halledecektır efendim » Seferberlik: Yenı Turk harflerını oğrenme coşkusuna, tam anlamıyla, bır «okuma yazma seferberlığı» dıyebılırdık 11 madde DEMOKRA Mektepler açılıyor Bu coşkun ve ateşlı colışmada okul ve oğretmene duşen odev cok buyuktu Bu nedenle 21 kasım 1928 gunu «Mıllet Mektepleri Talımatnamesı» (Yonetmelığı) yayımlandı Mıllet mektepleri, koyde kent te bulunan butun okullarda acılarak buyuklerı yetıştırecektı Bu yonetmelığe gore eskı yazıyı bılsın, bılmesın 16 45 yaş lorı arasındakı kadın, erkek herkes mıllet mekteplenne g/deb/lecek!/ Her ogretmen de 30 50 kışıden oluşan bır sınıfta aers verecektı Hıc okuma bılmeyen ler 4, eskı yazıyı bılenler ya da okuldan ayrılmış olanlar ıse 2 ay kurs goreceklerdı Mıllet mektepleri, yetışkınler eğıtımı ıc.n bır fırsattı, okuma yazmayı oğretmenın yanı sıra temel bılgılerı de vermek gerekıyordu Nıtekım 4 aylık (A) kurslarında arıtmetık dersı de vardı 2 ay lık <B) kurslarında ise ayrıca sağlık bilgısı ve hayat bılglsı konuları yer alıyordu Her oğretmen, Millet mektebınde ders almak zorundaydı Calışanlara gecelerı verılıyordu dersler Gaz lâmbası, mum ışığı altında bıle Halk da bu davaya gonulden ınandığı ıcm aksatmadan gıdı(Arfcası 11, sayfada) M. Necati'nin mektubu: O yıl Maarif Vekıll bulunan M Necatı, butun Turkıye oğretmen okulları son sınıf oğrencılerınin adlarına bırer mek