Katalog

SİTASET84 5 Özal Hükümeti TBMM'nin dış politikaya da karışmasını istemiyor SEDAT ERGİN Kasımında genel G eçen yılın 6 Mecliste, Türk dışseçimle oluşan yeni politikasının gündeme getirilmesi yolunda yapılan ilk girişim sonuçsuz kaldı. Halkçı Parti tarafından verilen dış politika konularında genel görüşme açılmasına ilişkin önerge, ANAP grubunun blok oylarıyla reddedilmesine karşılık, hükümetin bundan sonra dış politikada muhalefet tarafından sıkıştırılacağının ilk işaretlerini verdi. Millet Meclisi Genel Kurulu'nda geçen hafta yapılan tartışmalar sırasında özal Hükümeti'nin takındığı tutum, gerek TBMM'ye bakış açısı, gerek dış politika anlayışında parlamentoya verdiği önemin derecesini göstermesi bakımından ilginç sonuçlar ortaya çıkarttı. TBMM'deki tartışmaların seyrinden yola çıkarak şu gözlemi öne sürebiliriz: özal Hükümeti'nin dış politikası, parlamento boyutu bulunmayan bir dış politika anlayışından kaynaklanmaktadır. Bu gözlem, bundan öncekı meclislerin dış politika üzerindeki denetim gücü ve genel kurullarda yapılan dış politika tartışmalarınm canlılığı hatırlandığında daha da belirginleşecektir. Ayrıca, Batılı demokrasilerde parlamentolar dış polıtıkanın oluşumunda artan ölçüde yer edınirlcrken, bu eğılımin Türkiye'de tam tersi bir doğrultuya yöneldiği söylenebilir. Halkçı Parti tarafından hazırlanan ve Milliyetçi Demokrasi Partisi tarafından da desteklenen gensoru önergesi, "TBMM'nin dış polilikanın dışında lutuldugu", "Hukumclin dış politikada karar alırken Meclise gereken agırlıgı vermedigi" gerekçesiyle verilmışti. önergeye göre, Türk dış politikasını yakından, doğrudan ilgilendiren bir dizi önemli gelişmeye karşılık, Meclis bu gelişmeler konusunda bilgılendırılmemekteydı. Bir örnek dışında, hükümet Meclise bılgı verme gereğini duymamıştı. Milletvekilleri TBMM'deki "dış politika" konulu görüşmelerden sonra, tek tek somut sorunlarda Türkiye'nin tutumu hakkında değil, ama "Türk dış politikasının dayandığı felsefe" ve "DoğuBatı sentezi" konularında derin bilgi sahibi oldular. Halefoğlu Meclise bilgi yerine seminer verdi kümeti kuruldugu günden bugüne kadar, dış politikada çok önemli olaylar cereyan etmiş olmasına ragmen, yuce Meclis buniardan bilgi sahibi edilmemişti." Genel görüşme talebine karşı çıkan hükümet, muhalefetin "bilgi" talebine de yanıt vermedi. Hükümet adına kürsuye gelen Dışişleri Bakanı Büyükelçi Vahil Halefoğlu'nu dinleyen parlamenterler, izlenen politikaya yön veren temel felsefe ve bu felscfenin özünde yatan "DoğuBatı sentezi" konusunda fikir sahibi oldular. Ancak, bakanın ağzından Türk Dış Politikası'nın güncel sorunları üzerinde herhangı bir görüş duyamadılar. Halefoğlu, konuşmasında "Türkiye'nin Buyük Devletler Kulubu'ne aday oldugun u " açıklayacak, ancak adayın en azından uluslararası ortama egemen olan nıevcut gerginliği nasıl değerlendırdığını, DoğuBatı ilişkilerine nasıl baktığını anlatmayacaktı. Dışişleri Bakanı, "Türkiye'nin öniımuzdeki çeyrek yuzyıl içinde Avrupa'nın en guçlu devletlerinden biri olacagım" mujdeleyecek, ancak Türkiye'nin halcn cıddi tıkanıklıklar içinde bulunan Avrupa ile ilişkılerinın mevcut durumu üzerinde konuşmamayı yeğleyecekti. TürkAmenkan ilişkılerındekı belirsiz hava, Kongre'nin tutumu, Papandreu'nun uzlaşma7 politikası, Kıbrıs sorunu çevresinde dönen diplomatik gelişmeler... Tırmanan Körfez savaşı... Halefoğlu, Türkiye'yi yakından ilgilendiren bu konuları ismen bile zikretmeyecektı. Hükümetin geçen altı ay ıçinden başarılı olduğu alanlardan birinin dış politika olduğuna inanan Halefoğlu, kamuoyuna basın aracılığıyla ycterınce bilgi verildiği görüşündeydi. Bilgi verılmedıği yolundaki eleştirileri haklı görmemekteydı Dışışlcrı Bakanı. Halefoğlu, başka forıımların bakanıydı. Bundan bir sure önce bulunduğu Washington'da ünlu "World Affairs Council"de verdiği konferansta, Türk Dış Politikası'nın güncel sorunlarına tek tek değinmişti Keza, yine Washıngton'da NATO Bakanlar Konseyi toplantısında yaptığı konuşmada, DoğuBatı ılişkılerı ve Ortadoğu sorunları üzerinde dığer bakanlarca "katkı" olarak nıtelendirilen bir değerlendirmede bulunmuşiu. Ancak, nıekân TBMM olduğunda bu konulara değinrne gcrcğı duymamaktaydı. Dış politikada TBMM'yc agırlık verılnıemesı belkı de hükümetin genel görüşme açılmasına karşı çıkmasındakı başlıca nedenlerden bırıydı. Bakış açısı ile ilgilı bu neden "genel"di. Bir de "çatlak seslerin çıkmaması" gibı " o z e l " nedenlerden söz edilebilirdi. Nitekim ANAP grubu adına konuşan Prof. Fethi Çelikbaş, bu dııruma açıklık getirecekti: "Eğer şimdi dış politika üzerinde genel bir goruşme açılırsa, Batı flleminde I urk Dıs Polilikası'nda degişiklik mi var diye soru işarelltri belirebilirdi. Bu da Türkiye'nin milli menfaatleri bakımından lehlikeli olurdu." Bakan Halefoğlu, "Türkiye'nin büyük devletler kulübüne aday olduğunu" açıkladı, ama böyle bir "aday"ın uluslararası ortama egemen olan gerginliği nasıl değerlendirdiğine ilişkin tek söz etmedi. Nitekım, gerek HP gerek MDP adına yapılan konusmalarda, bu durum eleştirel bir tonda ıfade edilecektı. HP adına konuşan Mustala Kcnıal Palaoğlu, "dış politikanın günümüzde demokrasilerde açık, katılmacı ve demokratik sureçler içinde oluşturulduğunu" vurgulayacaktı. "TBMM'nin, dış politikalann gerçek amill ve sahibi olmusını istiyoruz. Amacımız, MeclİMn uslunlugüdur" diyen Palaoğlu'na göre, "gencl goruşnıe istcgı gcrçekle bir muhalcfetiktidar sorunu degil, bir Meclis soruntT'ydu. Palaoğlu'nun ilgıyle dinlenen konuşmasından sonra kürsüye gelen MDP Grup Başkanvekıli Prof. Ali Bozer, konuya daha değişık bir yaklaşıınla eğilecek, ancak aynı taleple ortaya çıkacaktı. MDP'ye göre, "dış politika her şeyden önce milli bir polilikaydı. Geçmişte yiice Meclis dış ilişkilerdeki gelişmelerden daima bilgi sahibi kılınmış ve unemli ba/ı kararlar iktidar ile muhakfct partilerinin katkılanyla alınmışü . " Gelgelelim, Bozer'e göre, " ö ı a l hü HALEFOĞLU Dışarda konuşmayı yegliyor.