Katalog

StYASfTT 8 4 13 Arjantin: Bir insan hakları savunucusu anlatıyor ESQUIVF.L "Yok olanların" yaşadığıncfan kuşkutuyum. heıtı taraf hem yargıç nımızca parlamento insan haklan sorununun tartışılması için uygun bir kuruluştu, çünkü buradan bir politik yargılama sonucu da çıkabilirdi. Mayıs Alanı'nın Anaları, hükümetin bu konuda şimdiye kadar ki girişimlerinden pek hoşnut goriınmüyorlar. Işlemlerin yavaşlığından ve yetersizliğinden yakınıyorlar. Hiikıimet ise, hukuk devletinin kunılması gereğini vurguluyor. Hatta radikal hir milletvekili "ölüler demagojisinden" bile söz elti. Bu konuda sizin tutumunuz nedir? ESQUIVEL Mayıs Alanı'nın Anaları kendi açılanndan haklılar. Kaygıları tümüyle anlasılabilir ve aynı zamanda sorunla ilgili diğer bütün kuruluşların da kaygıları bunlar. Ne var ki çözüm uzun zaman gerektirecek. Anaların örgütü olayda en doğrudan etkilenen grubu oluşturuyor. Haklı olarak soruna ivedi bir çözüm istiyorlar. Ama gerçekçi olarak bilmemiz gerekir ki, ivedi bir çözüm olamayacaktır, çünkü canlı olarak ortaya çıkan kimse yok, yargı kurumu son derece yavaş işliyor ve pek de açık dcğıl, askeri rejime bağlı yargıçlar arasında dcğişiklikler oldu ve daha da olması gerekir... BütUn bunlar zaman isteyen işler. Kimi davalarda yargıçlar daha yeni belirleniyorlar. Bir ay önce Cordoba'da on bir generalin şefi ve 3. Ordu Komutanı General Benjamin Menendez'e karşı bir dava açtık, ama daha yargıç ortada yoktu. Federal yargıcın belirlenmesine değin geçici bir kâtip, durumla ilgileniyordu. Ulkede bütün kurumların yok edildiğini ammsamamız gerekir. Hukuki ve yasal düzenin, bir Ulkenin kurumsal yapısını oluşturan ne varsa, hepsinin yeniden oluşturulması, zaman isteyecektir. ö t e yandan, bu hükümet olayların Ustüne gitmek yerıne yatıştırmayı yeğliyor. Fakat bu konunun üzerine gitmeden, böylesi bir sorunu temelden çözume ulaştırmadan hukuk devletini kurma olanagından sö/ edilebilir mi? ESQUIVEL Gerçekte ortada birden fazla sorun var. Ama biz her zaman şunu savunduk: tnsan haklarına ilişkin sorun, ulkenin yaşamakta olduğu ve gelccekteki kurumsallığının eksenidir. Demokratik mekanizma ne olursa olsun, bu sorunun açıklığa kavuşturulmasına dayanmak zorundadır. însanlann yok olmasından sorumlu askeri seflerin bugün hâlâ serbest dolaşmaları, olaya daha enerjik bir şekilde eğilinmemesi kabul edilemcz. Bugünkü durumdan kimse hoşnut değil, ama yıkıma uğramış bir ülkeyi devralan hükümetin de her şeye birkaç ay içinde çözüm bulamayacağı açık. Bu sorunun aydınlığa kavuşturulması ve adaletin gerçekleşmesi ile demokratik sürecin pekiştirilmesi için eleştirel, ama yapıcı bir katkıda bulunmalıyız. Gitmeden önce askerler bütün delilleri yok ettiler. Ya kendileriyle birlikte ülke dışına kaçırdılar, ya da yaktılar. Bu yargının işleyişini güçleştirmekte. Kuşkusuz ülkede ne olup bittiğini, kimlerin sorumluluk taşıdı EM|Uİvol: Askeri mahkeme ğını herkes biliyor, ama hukuki bir işlem için delil gerek. Bizim yaptığımız da bu delilleri bulup ortaya çıkarmak. Ulkenin yaşadıgı bu büyük çılgınlığın genç kuşaklar üzerindeki elkisini nasıl degerlendiriyorsunuz? ESQUIVEL Büyük bir kuşkuculuk var. Şimdiye değin gençlerden korku duyuldu, gençlik toplum dışı edildi ve yargılandı, üzerinde en büyük baskının gerçekleştiği toplum tabakalanndan biri oldu. Ülkenin yaşadıgı olaylarda bir etkin unsur olmaktan çıkarılarak, edilgen bir izleyici durumuna indirgenmek istendi. Bugün bir şeyler yapması beklenen bu gençlik, artık her şeye büyük bır kuşkuyla bakıyor. Üzerinde pek fazla konuşulmayan, ama bütün bu olanlarla, özellikle gençliğin koşullandırılması ve saptırılması ile ilgili çok önemli bir nokta daha var: tletişim araçları, yazılı basın, radyo ve televizyon... Askeri cunta çok sert bir sansür ve manipülasyon uyguladı, iletişim aıaçları diktatörlüğün elindeydi. Ve ne yazık ki, gazetecilerin pek çoğu kaçırılan ve yok olan 80 gazeteciyi unutmadan dün askeri rejimi destekledikten sonra bugün yine kamuoyunu oluşturma görevini sürdürüyorlar. Daha dün askeri cuntaları savunan kişiler, bugün insan haklanndan söz edebiliyorlar. Aynı kişiler TV'de biraz daha değişik bir dille, ama temelde değişmemiş olarak görünmeye devam ediyorlar. Sonuç olarak artık gençlerde her şeye karşı büyük bir kuşku egemen. NUR DOLAY Arjantinli bir A dolfo Perez Esquivel,çapındaki Unü, mimar. Ama dünya bugün pek uygulama olanağı bulamadıği mimarlık mesleğinden ileri gelmiyor. Nobel Banş ödülü'nün sahibi Perez Esquivel, aynı zamanda Banş ve Adalet Komisyonu'nun da Başkanı olarak dünyanın her yerindeki insan hakları sorunlanyla ilgilenen büyük bir mücadeleci. Aşağıda kendisiyle, Arjantin'de askeri rejim sırasında yok olanlar ve buna ilişkin bugünkü durum üzerine bir söyleşi bulacaksınız. Orta Amerika'ya yaptığınız geziden sonra Arjantin'e döndügünüzde, insan haklan açısından ulkenizdeki gelişmeyi nasıl buldunuz? ESQUIVEL Durum gerçekte oldukça karışık. Kısa sürede bir çözüm bulunabileceğini sanmıyorum. Hukumet birtakım kararlar aldı, ama biz bunların tümünde aynı görüşte değiliz. özellikle insan haklarının çiğnenmesine ilişkin davalarda askeri mahkemelerin yetkısi konusunda. Kanımızca adalet herkes için eşit olmalıdır, birtakım özel mekanizmalara yer verilemez. Bunun için birçok neden var: Her şeyden ünce, bir davada hem taraf, hem yargıç olunamaz; ikinci olarak da, hangi sivil, bir askeri mahkemedc tanıklık etme yürekliliğini gösterecektir? Ayrıca, askeri mahkemeler büyük bir gizlilik içinde iş görecekler ve hiçbir garanti sağlamayacaklardır. BütUn bu nedenlerden dolayı, ben yok olanlarla ilgili başkanlık komisyonuna katılmak istemedim. Ama sivil mahkemelerin askeri mahkemede verilecek kararlan temyiz yetkileri var ve halta bunu kullandılar da. ESÇJUIVEL Evet, ikinci bir dureyde. Şimdiki durumda her şey temyiz mahkemesine ve yargıçların tutumuna bağlı. Biz davalan federal mahkemeye iletmeye devam ediyoruz, ama oradan da askeri mahkemelere devredilebiliyorlar. BütUn sorun da burada. Kuşkusu/ diğer anlamda değişiklikler oldu. Artık kinıse yok olmuyor, baskı aygıtı gerilemiş durumda, hâlâ süren korkuya karşın toplumsal gelişmelere katılım artmış durumda, korku hâlâ sürüyor, çünkü baskı aygıtı gerilemekle birlikte yine yerli yerinde ve sağlam, yargı organları hiçbir davada karara varmış ya da ceza vermiş değil. Gerçekte bütün bunlar zaman isteyen işler. İnsan hakları örgütlerine gelince, birtakım hukuki makamlar oluşturmaya, adalelin gerçekleşmesi için var olan bütUn mekaniznıalan harekete geçirmeye çalışıyoruz. tçinde olduğumuz en büyük dramlardan biri, yok olan kişilerden hiçbirinin canlı olarak ortaya çıkmaması. Büyük bir soykırımıyla karşı karşıya bulunduğumuz gerçek. Nazi Almanya'sında olan, ya da bugün Guatemala'da yapılan soykırımına benzer bir durum. Yok olanlar arasında hâlâ yaşayanlar olduğuna inanıyor musunuz? ESQUIVE1, Bu konuda kuşkuluyuz, çünkü şimdiye değin canlı olarak ortaya çıkan ktmse olmadı. Yalnız cesetler bulunuyor. Biz yine de araştırma ve soruşturmalarımızı sürdürüyoru/. ve bütün olanaklar tükenmiş değıl, ama her geçen gün yaşayan kişiler bulma şansı azahyor. Bizi kaygılandıran bir diğer nokta da, hükümetin sorunu parlamento çerçevesinden çıkararak, bir komisyona devretmiş olması. Ka MAYIS ALANI'NIN ANAI.ARI "Yok olan" çocııklarıııı. yakınlarını arıyorlar.