Katalog

6 StYASET 83 SEÇMLER USTUNE IKI DEGERLENDIRME Seçim sonuçları demokratlar sivilleşme, akılcılık, ekonomik gelişme özlemlerınin oya tahvili sonucu iktidara gelmiştir. HALUK GERGKR ııızta bugun ıle ılgılı değıl, ayııı /anıanda geç uııs ve gelccek ıle ck bağlanlıhdır açısından güven verici " d ı u e n " ı dcmokralık kanallardan vc deınokra sıyc yönclık bıçımde dcğıştırtnek ısleyenler var dır ve buıılar, hıç kımsenın gö/ardı edcmeyccc ğı kadar guçludurler Uçuncıı (ilarak, HP'nın yarallığı ımaj vc bu ıınajın seçimdc eldc cttığı başarı, geçmışı ve par lak gcleceğı ık I ııık solunun eıkın mırasının da bu kamlıdıı dıye dcğcrlendırnıek gerekM/dır Cıorulcn oduı kı, Türk halkı, koşullar ve sonucu ne olıııs.ı ol sıın, parlamentcr demokrasının ana kanalını. ya nı scc.ım sandığını seı,mckte kararlıtlır Hu, bu acıdaıı demokrasının "proleslu oyıı" gıbı le mel kurumlarından bırının halkımı/ca yeğlen medığını ya ıla hılınnıedığını gostermı.klLdıı Hcı>cydeıı once, bu bılc varaılı hıı lesnıllır Av rıca, sevım ionuclaımın "nccersu o>"a ılı>kın lyımser vc sevıııdıriLi bır sonucu da vaıdır I ıırk halkı, demokrasının leuıcl kuıunuı olan "se\lm''c vc "sandııia" saygı duynıakia, ona sahıp vıkmaktadır öncc bıt lespıt gerekmckicdıı Bu seçimlerde halk laıuyıp hıldığı kadrol.ır ı vc denemıs oldu gu partıkrc dcfıl, sagduyu vt se/gısınm yoıda mıyla, algılamalanna vt ınıaılata oy vermıştır Dolayısıyla, lıcr paılıye veıılmı; her oy "odunc ov" sayılabılıı 6 kasım seçım sonuçlarının sağlıklı bır yo rumuıuın, en az sonucun kendısı kadaı, unemlı olduğu kanısıııdayım Bu yazıninamacı sonuçlaıdan hcmcn sonra ı.ıı tışmaya avık bır dcpcrlendırme yapmak HP açısından Halkçı Partı'nm "oy pallaınası" da çok "kıssadan hlsse" ıçeıınektedıı Bırıncısı, HP yııue tıcılerıyle ılgılı Hıç kuşkusu/, verılen oylar, HP'nın kuruluş bıçınııııc ya da yoneiıulcrııu dc gıl, dık gctırdıkkrı ö/lemlercdır HP yonetıu ve mıllelvekılleıı önümuzdckı gıınlcıde dıle gc lırmıs olduklan o/kmlcıe olan sadakatlaıını ka ıııılamaolanagını ılbette cldcedcceklcıdır Aıııa bu açıdan sotnıç ne olursa olsıın, onemlı olan, HP nııı almış oldugıı oylarııı Türkıve'dekı uer çck vc dın ü/lfinleıın sonmedipıııı gosltıme sıdıı Hıııada ycngı "emcktrıı \ana olan sul purl ı " ımajınındır Ikıtici olarak HP nııı " o \ pallaması" bu has ka olguıuııı goslcrgcsıdır I ıırkıye de, hcr kü sıılda "pallayan" bır "mııhalefel potansıvelı" vardır vt bu potansıycl ulkcnın geleteğıdır Ger çegı gormek vc açıkça ılade elınek gerekmekıc dır, Turkıye'de "duzen"den hoşnut olmayan, ANAF açısından Ncçımın "galıbı" Anavalan Partısı'nc gelınce ANAP "sıvılleşme", "akılcılık" ve "ekonomik Kelıyııe" o/lemlerının "o\a lahvılı" sonucu ık lıdaıa gclmışlır Buıada da ka/anan, 1 ıırkıye' nııı o/cl koşullarında Anavatan Parıısı'nce yaı.ılılabılen ımajdır yoksa gerçekttn ANAP de gıl ^NAP ııı sımgelcdığı algılanan "sıvıllcyne", 'akılcılık" u "ekonomik kalkınma", ANAP ıktııl.ıtı MMsında "kosejı donme", "gtrlcılık" vc "haskıva da>anan somuru"vc donıısuıse, çok çabuk vikılatak umutlaı, va da daha doğrusu du/elecek olan lopluııısal algılama, önenılı so nucları ı,ok kısa surcdc doğurabılıı Tablo karamsar degil Ortaya vıkan tablo kesınlıkle karamsar dcgıldır Henu/ erkendır aıııa onuınu/dckı ıkı vıl n,ııuk vok daha parlak, renklt vccanlı bıı \nadohi tab losıı, yalnı/ o/kmlerııı dejiil bılmıın de gostcr dığı bır gcı«,ck olarak oıiaya bugıındciı cıkınıs ur Uemokıaılaı aı,ısından scci'iı sonuslan ı,ok seyı kanılla>arak, uınııt vt guveıı vcııcıdıı 'jımdı sıra, "demokrasıve gtı,ış" surtundı, dııııokrası ciccgıne, her çılcvc katlanarak hoy veıdııtmek ledır. Sccım, buınııı ıçııı eıı nıünbıl lopr.ıjın lıal kın gönul bahcesındc ve crgınhğıne gınendc ol duğunu bır ke/ daha kaıııtlamıştır MDP açısından ı Duııokrası Partısı'nın scçını sonundakı durunıu bır ycnılfnyı ıfade ctmcktedır Sos yolojık bu "loplu aİRilamsı" soıuuıı, Tııık lıalkı lenıel bır lercıh yaparak btlırlı bır ıınajı, dcmok rası ve sıvılleşmc ıle bağdastn aıruırmş. ve leddel mibtır Bu açıdaıı bakınca, üneııılı olaıı MDP dc ohııamaktadır Ayrıta, sö/ konusıı tcrcıh, yal Seçim sandığı ve Tiırk halkı Scvıııı sonuvlannın U/Ltrınde dıırulması nercken bır ba^ka vönü dc, geı,ersi7 oylann ölekı sevıın krın oıanında olmasıdır Bunu lyı ya da kotü Seçim sonucunu ortadaki oylar belirledi 1977 ve 1983 seçimleri oncesmde yapılan kamuoyu araştırmaları,Türk seçmenininhemen hemen yarısının, kalıplaşmış siyasi tercihi olmayan yüzer oy kesimine girdiğini ortaya koyuyor. ŞAHİN ALPAY 'dan bu yana ülke ' mı/de yapılan seve anayasa oy |lamalarını bır bu lün olarak değerlendırdığımı/dc, 1 ıırk halkının kendısını yone leceklen sevnıeye ve (kendı ölçülerıyle) başarısı/ bulduğu yönetımlen değıştırmesıne olanak vcren oy hakkına sahıp çıktığını, demokratık kültürüıı toplumumuzda hıç degılse bu olçüde yer etmış olduğunu görüyoruz 6 kasım sevım lerı I ürk halkının demokratık parlanıcnter rc jımden yana tercıhını kuskuya yer bırakmaya cak bır sckılde ortaya koyuyor l ü r k sevmenı se(,ımlerın yapılmasını vc yenı bır yönetımın ışbaşına gelmesını bırııuı deretede önemlı saynıış tır Se(,ınıe katılma oranının %92,5 gıbı görül memış bır duzeyde gcrcekleşmesı, 2500 lıralık katılmama ce/ası ıle açıklanamaz Bu yiıksek oranııı en önemlı açıklayıcısı, TUrk halkının parlamenter dcmokrasıye dönüş arzusudur BUIüıı partılerın ve kışılerın sccımlere katılmasmı, seı,ınılerın yapılması ve sıvıl bır yönetımın ışbaşı na gclmesı kadaı onemlı bulanlar ve bu nedeıı le geversı? oy verenler ya da sandığa gıtnıeyenler, çok küvük bır a/ınlık olarak kalmışlır Katılma oranının o/o72,4 olarak gerçekleştığı 1977 sevımlerınde geçersız oy oranı rekor düzeyde düşuktü ve %i,^ dolayındaydı Katılma ora nının %92,5'e yukseldığı son se«,ımlerde geçersı? oyun %4,9'a vıkması normaldır Başka bır deyışlc geversı^ oy oranı her seçımdckı kadardır, geı,ersı/ oy kullanarak seçimleri protesto çağrılarımn yankı bulaınadığı görülüyoı Ortanın solunda kararlı seçmenlerın cogunlıığıı nun sandığa gıtmeyeceğı ya da geçersı/ oy kullanacağı varsayınııııa dayanarak Halkçı Partı' nın parlaıııentoya gırmektc güçlük çekeceğını düşunenler (bu arada ben) haylı yanıldık "Sob yal Demokrası" lafını eden ve demokratık so İuıı belırlı sembollerını kullanan HP (/o3O oranında oy alarak ıkıııtı partı durumuna gelnıeyı basardı (Bu sonucun Türk sosyal demokrat hareketı bakımından çok /engın bılgıler ıçcrdığı kuskusu/dur ) Ülkc nUlusuııun yılda yaklaşık %3'lük artışına rağmen seçmen sayısının pek ıyı bılınmeyen 1946: ncdenlerle 1977'de 21 2 mılyondan 1983'te 19 7 mılyona duşmesı (bır buçuk mılyon azalma), katılma oranında %20 dolayında bır artış olması, yanı 1977'de oy kullanmayanlardan önemlı bır kısmının bu seçımdc oy kullannıası ve sayılan bırkaç mılyona ulaşan " y e n ı " (yanı genç) seç ınenın oy kullanmış oluşu seçım sonuçlarmın anah/ını güçleştıren bashca etkenlerdır Bazı yorumcuların yaptığı gıbı mutlak sayılara dayandınlan karşılaştırmalar sajlıksı/dıı 1960'laıdan bu yana partılerın aldıkları oy oran larınııı karsılaştırılmaMna dayanan yorumlar da ha sağlıklı olmakla bırlıktc, "ortanın sağındakı parlılerın °'o65 dolayında, orlanın solundakı partilerin "'035 dolayında donmuş oyu vardır" iekhııdekı soııuçlar da.Türk seçmenleıı arasında ortanın sağında veya solunda belırlı, kararlı tercıhlerı bulunmayan büyük kıtleyı hıç lıesaba kalmıyor Ortanın solundakı ana partının 1973 vc 1977 seçımlemıde sağladığı oy artışlan ve 1979 ara seçımlerındckı önemlı oy kayıplarının açık ça gösterdığı tlzcre Turkıye'de önemlı bır karaı sı/ seçmen kıllesı vardır Gerek (Boga/ıçı Unı versıtesı'nın) 1977 scçımlcrı öııtesındc gerekse (PİAR'ın) 1981 seçimleri öııcesındc yapmış ol duğu ardştırma ve kamuoyu yoklamaları (çeşıtlı yetersızhklerınc rağıııeıı) çok kabaca, TUrk seç mcnının hemen hemen yarısı dolayında bır bö lünıunün bu kararsız "yü/er o y " ya da kalıplaşmış sıyası tertıhı olmayan kesıme gırdığıne ışaret etıııekledır Son seçımlerde partılerın tanınmıyor olusu, karaısı/lan daha da önemlı kılmıştır Ülke çapında seçım araslırmaluıı yapılmadan Türk seçmcnlcrının 1977 ve 1983 tcrtıhlerının sağlıklı bır karsılaştırılmasını yapmak güçtür önılmuzdekı gunlerdc seçım çevrelerı ve daha sonra sandık bazında yapılacak oy dağılımı kar sılaştırmaları bazı ıpuçları verebılecektır Bun lar yapılmadıkça "seçım analızlerı" esas olarak ızlcnımlere dayanabılır Bızım ı/lenımımız, %45 oranında oy loplayan Anavatan Partısı'nııı seçmen desıcğının eıı bıl yük bölümunü kararsız kıtleden almış oluşu 1977'de ortanın solundakı buyuk partıyc oy ve renlerın bır bölümıınün bu seçımde ANAP le hınde oy vermış olduklan da kesın gözükmekte özal'ın bclırtmış olduğu gıbı ANAP eskı dörı büyük partının hepsının scçmenlerınden destck alabılmış görUnüyor AN AP'ın ıktıdara gelebıletek kadar oy almış ol masını donmuş sıyasal tercıhlcrın desteğınden çok, kararsızların kazamlmasıyla açıklayabılırsck, seçmenın karşısına çıkan partılerın lıderle rının vc gündenıe getırdıklcrı sorun ve çözüm önerılerının de partılerın tanınmaması nedenıyle bu seçımde bclkı de şımdıye kadar hıç olmadık bır ölçüde rol oynadığını söylemek yanlış olnıaz ü/al ba/ı yoı ıımların aksıne, seçmen çoğunluğunuıı öncelık verdığı sorunlara, yanı ekonomık sorunlara eğılerek puan toplamıştır Hıç tanınmayan dığer ıkı lıder yanında, kendısını ıyı taıııyan secmenlere Özal "başta olduğu sürece eko nomının ıyı gıttığı, ayrıldığında ışlerın sarpa sardığı" lıder ımajını da verebılmıştır Özal'ın kararsız, sağdakı, soldakı seçmenın oy larını alabılmesını sağlayan bır dığer etkenın 'Mev/uat hazretlcn" ıle ınucadcleyı vaat etme sıdır tşadamından sade vatandaşa kadar Turk halkının devlet kapısındakı ışlennı daha kolay lıkla, ıtılıp kakılmadan, rüşvct vermek zorunda kalıııadan halletmeyı buyük bır şevklc bek ledığıne kuşku yoktur MDP'nın seçmenın karşısına yaşlı ve fazla ye teneklı görünmeyen, bır lıderle, somut meselc ler ve somut çözümlerden çok yuvarlak sö/lcı söyleyen ve bugunden çok tarıhlen, ekonomik sorunlardan çok manevı kalkınmadan söz eden temsılcılerle çıkması, sağdakı kararlı seçnıenle rın bır bölümunun ve mevcut hükumetın ve ıc raatın devamını önemlı bıılaıı seçnıenlcrın, top lam %23 dolayındakı oyuyla yetınmek /orun da kalmasına yolaçmıştır önümü?dekı dönemdeTürkıye'yı yönetmek gıbı çetın bır sorumluluğu yüklenecek olan ANAP, Türk sıyasal sısiemınde çeşıtlı açılardan "yenı" bır partıdıı Yarıştığı partılcı /amanla orıadan kalksalar da ANAP'ııı devam edcteğını söyle mek mümkündur ANAP başarılı olduğu lak dırde önünıüzdekı dönemlerde de sağın güçlü bır partısı olmayı sürdürebılır özal, başarılı ola rak, ANAP'a bır toplumsal tcmel ka/andırmak 7orunda olduklarmı söylerken sanıyoruz bunu kastcdıyor ANAP özgurlük ve sosyal adalet ıçındc kalkın ma amacımıza hı/nıet edebılırse mcselc yoktuı özal'ın başarılı olamayacağına daır vok cıddi kuşkularımu var Aıitak demokrasımızın ve ekonomımı/ın güçlendırılmesını bekleven ona oy vermeyenler dahıl mılletıını/ın büyuk çoğunlu ğu üzal'a bu sans verılmesını ıstıyor Buııa kuş kıı duyulama? KULIS'TEN Ilyas Bey'in ara kapısı MDP'nın ıkıncı katmdakı ara kapının daha öıuekı "onentU gunlerde" olduğu gıbı 6 kasım gecesınde de küıtlenmesı gundeıne geldı, ara kapının tşlevını çok ıyı bılen gazeteuler hemen eskı gUnlerı anımsadılar. Saal 20 00'ye dogru sonuçların açıklanmusıyta MDP üsl dtizey yetkılılerı, Ilyas Bey'e kapının kılıtlenmesını söyledıler. Ama gazetecıler MDP'lıden Once davranmış ve ara kapının anahtarım almışlılar Kısa bır süre anahtar arandı, ama anahtar bulunamavınca Ilyas Bev kol gUcunıı gostererek kapı kollannı çıkardı Gazeteııler ne kapı kollannı çıkarmayı baiaramamışlurdı Bundan sonra gazeteıılenn {ilesı başladı Kapının önUne bır MDP'lının çıkmasını ve nerdekt durunıu anlatmusını ıstıyorlardı Bu görevı de sık sık Yılmaz Hocaoğlu yaptı Ama Hocaoğlu ıçerde ne oldujiundan daha çok "millıyetçi horozun yakmda öteceğini" söylevıp durdu ve gazetecılerı sabah kahvaltısına davel ettı Kahvaltı yapıtamadı Millıyetçi horozun sesı sabaha karşı çıkmaz oldu, kımse duymadı