Katalog

StYASET 83 Seçim 83'ten, Siyaset 83'e Bu seçimler sonunda, ortanın sağında ve solundaki seçmenler açısından dağılım bir kez daha tekrarlandı. Konulara ılımlı yaklaşan partilerin tutulduğu görüldü. ANAP'ın başarısındaki en büyük unsurlar, örgütün ustaca seçilmesiA parasal desteğin geniş oluşu, kampanyanın iyi programlanması, ve liderinin ustalığı idi. Ozal, miting alanlarını ve TV'yi de ustaca değerıendirdi. TEVFİK ÇAVDAR Hcr scçımde olduğu gibı seçmenin oy vermesını etkıleyecek faktorlerın başında, gene ekonomık vc toplumsal sorunlar gelmekteydı. Pahalılık 1950'den bu yana tüm seçimlerdekı ekonomık sorunların önunde geliyordu Eski seçmenler açısından değısen bir şey yoktu. Partilerin ılk konusu enflasyon canavarını yenmektı. öte yandan dığer seçımlerden farklı olarak ışsızlık de büyük bir toplumsal sorun olarak gundeme gelmıştı. Bu ıkı konu bir yerde seçmenin davranışını etkıleyen faktörlerin öncelik taşıyanlartydı. Bunlann yanı sıra demokrasıye geçişin yaratacağı sorunlarla bu geçişin hızlandırılması da açık bir bıçımde ıfade edılmese de seçmenlerın oylarını yöneltecek dığer faktörlerden biriydı. B ır süre daha tartışacağımız, Uzerıne çe^ıtlı yorumlaı yapacağımız 6 kasnn seçımlerıni geride bıraktık. Sonuçlar rcsmen yayınlandı; ça scvımletdc yer aldılar Iki partının (ANAP ve MDP) seçım kanıpanyasını duzenlediler. Kamuoyu olusturmaya yönelık bu çalışmaların Batı'dakı kadar basarılı olduğu kuskusuz söylenemez. Türk toplumunun kendıne özgu kosulları bu fırmaların Batı örneklerıne benzer kavram, sembol, slogan vb. gibi etkileyicı araçları yaratına sına ve kamuya maletmesine zaman zaman engel teşkıl ettı. ö t e yandan bazı partı ılcrı gelenlerının bu gıbı çalışnıalara olan ınançsızlığı, lırmaların yaptıklan pıogramların ayııen yaşama geçırılmcsını önledi. Pakat butun olunısu? kosullara rağmen su noktalarda belırlı bir etkı sağlandı: lubunun evdekı misafiri andırmasının yanı sıra kullandığı sözcukler çok ustaca belırlenmıştı. Bılhassa sözcuklcrın seçiminde uzmanların etkısı açıkça bellı oluyordu. Çünku bu sözcukler özal'ın hcr zamankı konuşmalarında kullandığı sözcuklerın tckrarlannıa oranıyla uyum sağlamıyordu Yanı Özal'ın kendı sözcukleri değildı. Fakat ustaca kullanılmadan öturü bu durum pek fark edılnıcdı menindir biçiminde niteleyebıleceğımız bu özellik yinelenmiştir. Sayın İlhan Selçuk'un bir yazısında da altını çizdiği gıbı ANAP ve Halkçı Paıtı oylarının toplamı da bunu göstermektedır. Anlaşılan odur ki, seçmen demokrası ılc sandık'ı özdeşleştirmiştir. Olayların gelışımı ve dcğişimı sırasında fazla bir tepki göstermemışse de son noktada bu özdeşleştirmenın gereğıne uygun davranmıştır. 2 Ortanın sağında ve solundaki seçmenler açısından 1960'tan bu yana suren oransal dağılım bir kez daha (küçük farklarıyla) tekrarlanınıştır. Yenı seçmenlerın ve kronik olarak sandığa gıtmcyenlerın katılması da bu eğilımı değiştırmemıştır. 3 Konulara ılımlı yaklaşan partilerin seçmcn tarafından daha bir tutulduğu gene bu seçımlerdc ortaya çıkmıstır. Ozal ve Calp'in ılımlı davranısları seçmene güven vermis görünmektedır. 4 Seçmenlerin bütün çabalara rağmen ekonomik konularda bilgili davranmadıkları da bu stçıınde ortaya çıkmıstır Siyasal davranışta scrgılenen tutarlı ve demokrasiden yana bılınçlı dıyebıleceğınuz eğilım ekonomik polıtıka seçımındc kcndını gösteımemiştir Burada Sayın Gülten Kazgan'ın son hafta yayınlanan bir makalesine göndernıede bulunmak gerekecektir. Kazgan'ın söyledığı gibı seçınenleıın ekonomik konularda da bılınçlı davranabılmcsi, ancak deneyimlerının artmasıyla munıkun olacaktır Miting meydanlarının diizenlenmesi: MDP meydanlarında büyük Türk bayrağı, ve milliyetçi sloganlar ağır basaıken, ANAP meydanlarında özal'ın ellerıni başının ustunde birleştıren resminin buyütulusü egemendi. llalkçı Partı kamuoyu oluşturan fırmaların programlarından nasıbıni almadığı gıbi, aynı doğrultuda etki yapacak bir aydın uzmanlar gıubunun desteğinden de ınahrumdu Kısacası seçımlere partiler eşit koşullar altında gırmıyorlardı. TV'nin kullanılması: Özellıkle ANAP bu noktada ön sırayı aldı. özal'ın propaganda tasarımına mıımkün olduğu kadar sadık kalması belkı de bu başarının önde gelcn nedeniydi. TV konuşmalarında kullanılan "kalem"in yarattığı hesap adamı, bılen adam ımajı, kolların biraraya getirilmesıyle ortaya çıkan bırleştirici lider imajı ıle bırleştı. Bu ıkı öge de kampanya boyunca çok ustaca kullanıldı. TV ve reklamlar Bundan öncekı her seçımde görulen bu tıp oyları yönlendırıcı etkeıılerın dışında ılk kez bir başka unsur da bu seçımde Turk seçmenlerinin karşısına çıktı. Bu unsur yığınsal kavramlar yaratıp yerleştırmc çabasında olan ıletışım araçlarının ve onları etkıleyen ya da yönleudıren reklam firmalarının devreye gırmcsıydı. Kamuoyu oluşturmayı amaçlayan, fırmalar ilk kez açık Öneıııli noktalar Fürkıye ıçın çok yenı sayılabilecek bu koşullar altında yapılan 6 kasım seçımının sonuçları uzerinde, ilk anda durulacak noktalar ise, şöyle özetlenebilir: 1 Türk halkı 1950'den bu yana bilinen bir özellığını yenıden kanıtlamıstır. Sandık seç Konuşmaların planlanması: Bu noktada da ANAP'ın başarılı olduğunu söylememiz gerekir. özal ve arkadaşları mumkün olduğu kadar hazırlanan metınlere sadık kaldılar Bunun en güzel örneğını gene Sayın Ozal verdı Konuşma us Şaşırtıcı bir sonuç Scçımlertn en şaşırlıcı sonucu Halkçı Parti'nin clde ettığı başarıdır. Siyaset bilimcılerınin önüne bir "örnek olay" gıbi getirilecek olan bu durum sanırız daha çok konuşulup tartışılacaktır. örgutu rıoksan ve dağınık, parasal desteğı hemen hıç olnıayaıı boyle bir partinin tüm oyların yuzdc 30'unu alması nasıl açıklanacaktır? Bazı kışıler bunu lıderın becerısıne bağlarlarsa yanıltıcı olurlar. Böyle bir nedensellik iliv kısı hem gelecektekı çalısmaların doğru olarak yonlendırılmesını engcllcr, hem de Calp açısından gereğinden fazla abartılmıs bir nıteleme olur Bu partının aldığı 5 mılyonu askın oyun bir yaklasım çcvresındc toplandığını söylemek, en azından ANAP vc MDP'nın getırdığı çözumleıe karşı olmada bırleşen tutarlı bir grubu oluşturdu ğunıı ılerı surmek doğrudur sanırız. 1977 ve 1983 seçimieri sonucu temel siynsi eğilimlerin oy oranı Temel siyasal eğilimlerin illerdeki oransal dağılımı 5 genel seçime göre hesaplanmış ile son seçimdeki oy dağılımı sergilenmiştir. İller Orta Oylar Orla üylar sağ (yuzdc) • o (yuzde) >l 1977 ADANA AUIYAMAN AFYON AGRI AMASYA ANKARA ANTA1.YA ARTVİN AYDIN BAI IKKSİR BİLECİK BİNCOL BİTI.İS BOLt BUKDDK BURSA ÇANAKKALE ÇANK1RI ÇORUM DhNİ7Xİ DİYARBAKIR EDtRNL ELAZIĞ ERZİNCAN 60.1 66 0 78.6 79 I 66.7 60 7 70 I 60.6 70 8 67.6 64.9 74 5 77 4 76 3 64 0 71.6 67.4 81.7 72.3 64.4 74.3 60.0 68.0 60.3 1983 6.1 5 68 7 77 0 66 ? 62 9 69 9 75 6 70 7 69 8 71 3 71 6 70 7 93.4 77 7 68 7 73.6 70.2 82.6 67.9 65.9 57.7 55.8 78.0 61.6 1977 1983 39 9 34 0 21.4 20 9 33.3 39 3 29.9 39 4 29 2 32 4 35 1 25.5 22 6 21 7 36.0 28 4 32.6 18.3 27.7 35.6 25.7 40.0 32.0 39.7 20 5 20 5 33.7 37.2 29.1 22.9 26 4 29.6 27 6 28 5 29.2 5 3 19.4 31.3 26 4 26 6 17 3 32 0 31.4 42.1 41.3 22.0 36.5 lllcr Orla Oylar Orla Oylar sag (yuzde) sol (yuzde) 1977 ERZURUM 76 6 ESKİSEHİK 67 6 GAZİANTEP 60.1 68 6 GİRESUN GUMUŞHANE 71 I IIAKKÂRİ 63 0 HATAY 61 7 78 7 ISPARTA 62 5 İÇEL 58.2 İSTANBUL 59 7 tZMİR 57 2 KAKS KASTAMONL 74 9 66 9 KAYSERİ KIKKI ARF.I.I 61 2 70 9 KIRŞEHİK KOCALÜ 64 2 KONYA 73 3 KÜTAHYA 78 2 48.7 MALAIYA 68.9 MANİSA 70 4 K.MARAI? 76.7 MARDİN 64.3 MUCLA 1983 83 3 68 6 65 6 75 9 76 7 47 8 63.6 78 7 63 7 65.8 61 5 58.0 76.0 75 8 63.1 65 2 61.5 74.8 80 4 63.2 68.4 75.0 73.3 66 7 1977 1983 23.4 32.4 40 0 31 4 28 9 37 0 38.3 21 î 37 5 41 8 40 3 42.8 25 I 30 1 38 8 29 I 35 8 26.7 21 8 51.3 31 1 29.6 23.3 35 7 16 5 29 3 34 4 21 8 21,1 52 1 36 4 19 8 36.2 11 7 37.5 34 4 20 8 23.8 37 0 14 7 38 5 21 8 17.5 32.7 29.2 24 5 23 6 31.7 İller ortalamalan Orla Oylar Orla Oylar sag (yuzde) sol (yüzde) 1977 1983 1977 1983 Bundan sonrası Siyaset 83'e girıldiği bu dönemde, kısa bir sure ıçerısınde neler göreceğız? Bunları da şöyle Mralamamız mumkundur • ANAP, liderinin seçim konu^maları sırasında sık sık yineledigi gibi, bulun yonetimi kendi dıışuncesi doğrultusundu dıızenleyecek ve Ö/al'ın çok soı etligi ekip birligini saglamaya çalısacaklır. • Fkonomık sorunlar beklendiğı gibı ön plana çıkacak ve bu konuda bazan "orta direk"ı de rahatsı/ edecek kararlar alınacaktır • Ortadogu'da olayların hı/lanınasıylıı dogru oranlılı olarak dış politika konuları beklenenden daha fazla one çıkahilecektir. • Altmış yıllık cumhuriyetın alışageldığımız bazı kurumlarının değişımıyle karşılaşılabıhnecektır. Özal'ın daha bırkaç yıl önce ABD'de vcrdığı bir konferansta da altını çizdidiği gıbı hcdef budur. 79 8 81 0 20 2 19.0 MUŞ 72.4 69.5 27 6 31 5 NI.VŞEHtR 72 2 71 4 27 8 28.5 NİC.DK 62 6 65.4 374 34 5 ORDH 70 7 71 4 29 1 19 0 RİZE SAKARYA 72 3 72 3 27.2 27 7 SAMSUN 64.7 69 7 35 3 28 3 SİİRT 73 6 70 4 26.4 29.4 SİNOP 66 8 55.2 33 2 44 7 64 2 64 6 35 8 35.2 StVAS 64 9 62.7 35.1 373 ThKİRDAf, 67.1 63.9 32 9 32 6 TOKAT 62 7 72 7 37.3 27.4 TRABZON riJNCKI.I ' 52.8 36.3 47.2 63 6 72.2 31 8 27.7 68.2 LIRIA 60.4 64.7 39.6 35 2 UŞAK 76.5 75 6 23 5 23 6 VAN 72.4 76 / 27.6 23.8 YOZGAT ZONGULDAK 61.4 61 2 34 6 38.8 Noi Son seı,ıme ılı$km oranlar geçıcı rakamlar uzerınden hesaplanmiftır 1lerde kesın ve aynnlılı sonuçlar yayınlandığında buna benzer çözümlemeler geliilmlebıleceklır