Katalog

25MART2001.SAYI783 olan Art Nouveau üslubundaki yeni binası, bildiğimiz kadanyla bu eğilimin Istanbul'daki tarihi bilinen ilk ömeğı. tstanbul Art Nouveau mimarlığının böyle bir yapıyla ve D'Aronco ile başlaması önemli bir şans ve adeta önceden düzey belirleyici bir örnekoldu. Botter Evi'nin taş kaplı cephesi, R. D' Aronco'nun taş ölçülerini tek tek verdiği ve tum dekoratif şemasını, öğelerini, motiflerini ayrıntılanyla gösterdiği cephe çizimlerine uyularak gerçekleştirilmişti. Bu çizimler.cephe için tasanmda ve uygulamada büyükbirözenleçalışıldığınıbelgeliyor.R. D'Aronco'nun Botter Evi için hazırladığı proje, otuz ıki paftalık bir koleksıyon olarak Udine Tarih Müzesi 'nde korunuyor. Botter Evi, girişiyle birlikte altı kath kâgir bir yapı. Yüksek tutulmuş ginş katı ve içine yerleştirilen bir arakat, satış, teşhir ve atölyelere aynlmıştı. M. J. Botter'in çalışma dairesi birinci katta idi. Diğer katlar, kendisine ve kızlanna ait daireler olarak düzenlenmişti. özgün planlanndan, yapının en ilginç kesiminin zemin ve ara kat olduğu anlaşılıyor. Duvarlannın ayna ve kumaş kaplı ve aydınlığa açılan pencerelerin bile renklı camla bezelı olduğu bilinen mağazada bir çift eğrisel konumlu merdivenle ulaşılan bir gösteri (defıle) podyumu vardı. Girişi bezeyen ve çiçeksi bezemeleri olan vitrinleri göz ahcıydı.Giriş katının üstünde, cephe boyunca uzanan ve M. Botter'in salonlannın açıldığı eliptik formda bir balkon var. Balkon, eğrisel çizgilerle biçimlenmiş yine tumü D'Aronco'nun tasanmı olan çıçek desenli bir korkuluğa sahip. Demirden eğrisel bağlantı öğelerine tutturulmuş çiçek biçimli lambalar da Botter Evi'ne özgü ilginç bir D'Aronco kreasyonudur. Modaevinin çalıştığı yıllarda bu lambalann hep yandığı, ışığının hiç sönmediği söyleniyor. Oval planlı ana merdivenin tasanmında da Art Nouveau esprisi behrgındir. Merdiven korkuluklan ve özel ışıklıklan, aydınlığa açılan merdiven pencerelerinin renkli camlı desenleri tümü, D'Aronco'nun tasanmı olan özgün ve çok değerli parçalardır. Cephede çiçeksi bezeme, bir çerçeveleme içinde belirli alanlara yerleştirilmiştir. Ama çekme katta ve terasta çiçeksi bezemenin özgürce yayıldığı, balkon korkuluklannın yine D' Aronco'ya özgü desen ustalıklanna sahne olduğu gözlenir. Böylece Botter Evi'nin cephe düzeninde, aslında mimarinin klasik veya geleneksel disiplini ile Art Nouveau'nun özgün konsepti arasında son derece ilginç bir gerilim oyunu yaratılmış olur. Böyle bir yapı, yüzyıl dönümündeki Pera'da tasanm olarak nasıl değerlendirildi, bilmiyoruz. Bilinen, M. Botter'in ününeün kattığı. Botter Evi'nin yaşamı isebaşladığı pmltılarla devam etmedi.Nezamankapandığını kesin olarak bilmiyoruz. II. Abdülhamid'in düşüşünden sonra M. Botter'in şansıdönmüşolmalı. Sahip değiştirerekgünümüze kadar ulaşan Botter Evi ise eski görkeminden birhayli uzak, Beyoğlu'nun sıradanlaştınlmış yapılanndan biri gıbı ayakta durmaya devam ediyor. Botter'in ailesiyle beraber yaşamak için yaptırdığı bu büyük tek ailc konutu ve modaevi binasının, bugün (en üst kat dışında) her katı ayrı kişi veya işyerlenne kiralanan bir iş hanına dönüşmüş. Binada ilk kayıp, 1962 yılında giriş ve ara katın birbankaya kiralanması ve mağaza cephesinin ve iç mekânının yıkı lmasıyla mey dana geldi. O güzelim çiçek bezemeli vitrinler ve görkemli defile podyumu, renkli camlar ve aynalarsöküldü. DERGI DEN Merhaba, Bu haftaki kapağımızda dünyanın en ü'nlii gerillası Marcos var. Zapatistalar yürüttükleri mücadelenin hakhlığına hem dünyayı hem de Meksikalılan inandırdılar. Meksika 'da çocuklar bile ağızlarında pipo, kafalannda kukuleta, Marcos kıhğında geziyor. Kumandan yardımcısı Marcos 'un yürüyüş sonunda kendisine destek vermeye gelenlere hitaben yaptığı konuşmanın tamamım yayımlıyoruz. Tarihte eşi benzeri pek görülmemiş bu eylem bütün dünyanın meraklı gözleri altında sürdü. Onlann Meksika kentine yaptıklan uzun yürüyüş istenildiği gibi noktalanmadı. Kongre San Andreas Belgesi 'ni onaylamadı. Bunun üzerine Zapatistalar Mexico City 'yi terk etti. 1900 'lü yülarm modasına bir örnek... (Burçak Evren Argivi 'nden) Binarun kültür varlığı olarak tescilinden önceki bu kıyım, bir başka biçimde, yeni kullanıcıların ilgisiz ve herhalde hoyrat tutumlanyla devam etti. Daire kapılannın vitraylan artık yalnızca Ferit Edgü'nün dairesinde korunuyor. Belki de korkuluklar, camlan ve lambalan yoksa da ışıkl ıklar korunuyor. özgün desenlerde görülen Art Nouveau üslubunda biçimlenmiş baca kapaklan da artık yok. Ancak son mal sahibinin ölümünün ardmdan başlayan miras davası ve buna bağlı hukukı kısıtlamalar, çok daha ciddi sorunlara yol açarak Botter Evi 'nin ağır bir yok oluş sürecine girmesine neden olacak gibi görünüyor. Çatının yer yer çöküp açılması ve buradan giren sular, üst katlardan başlayarak korozyon ve çürüme hatta çökmeler başlatmış durumda. Çatı katındaki seranın kınlmış camlan buna eklendiğinde yalnız görünümün değil durumun da kritik eşikte olduğu anlaşılıyor.Kısaca Botter Evi, bugün yasal olarak korunan ama bakılmayan (korunmayan) bir yapı ve değen bılinmeyen bir başyapıt.Bu denli önemli özelliklere sahip bir yapıtı sıradanlaşmaya ve adeta yılkıya bırakmak, tarıh saygısızlığından öte, bize özgü bir bellekyitimi örneği olmasın? ^ * Raimondo D'Aronco (18571931), tanınmış bir Italyan mimandır. 1896 yılında açılması düşünülen Osmanlı Sanayi veTanm Ürünleri Sergisi Projesı'ni hazırlaması için 1893 yılında Istanbul'a çağnlmış, hazırladığı proje 1894 depremi yüzünden uygulanamamış ve deprem sonrası onanm çalışmaianyla görevlendirilmiştir. Mimann 1894'te başlayan ve 1909'da halya'ya dönmesiyle biten Istanbul dönemi, en verimli yıllandır. Tünel 'den Beyoğlu 'na çıktığınızda sağ kolda yılların yıprattıgı her halinden belli olan çokşık bir yapı görürsünüz. Çoğu Istanbullu sık sık önünden geçtiği bu binamn önemini Yapı Kredi Kültür Merkezi 'nin 2000 yılı sonunda Beyoğlu 'nda açtığı sokak sergisinde öğrenmişti. Botter Han 'ın vakti zamamnda Istanbul'un şık kadınlannı giydiren bir modaevi olduğunu şayet bilmiyorsanız bu hafta Afıfe Batur 'un yazısından öğreneceksiniz. Botter Han 'ın mimarı D'Aronco üzerine çalışmaları olan Afife Batur, bu yazıyı yapının tarihini anlatmak için kaleme almadı. Yıkılıp gitmek üzere olduğunu hatıtiatmak ve bir çözüm bulunmasım sağlamak için yazdı. Berbat binaların her geçen gün çoğaldığıIstanbul"da sankiinatmış gibi çevreye güzellik katan uyumlu binalaryok ediliyor. Kötü iyiyi acayip bir maharetle kovuyor. *** Bu haftaki dergimizin bir başka ilginç yazısı da Salman Rüşdü 'nün Oscar 'lar üzerine değerlendirmesi. Ünlü edebiyatçmın birpopüler kültür alanına kanşmasmın nedeni Ang Lee 'nin Uzakdoğu kültürünü anlatan fılmi olsa gerek... Film bizde de bu hafta gösterimde. önümüzdeki hafta yeni bir dergide buluşmak umuduyla... CUMHURİYETDERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: YEDİ MAYIS HABER AJANSIBASIN VE YAYINCIUK AŞ ADINA BERİN NADİ • SORUMLU MÜDÜR: FtKRET İLKİZ • GÖRSEL YÖNETMEN: AYNUR ÇOLAK • BASKI: ÇAĞDAŞ MA7BAACIUK LTD. ŞTİ. • İDARE MERKEZİ: TÛRKOCAÖI CAD. NO: 3941CAÖALOĞLU, 34334 ISTANBUL TEL (0212)51205061REKLAM: MEDYAC Yaşlanan yapı Ugi beklfyor. Tepeden görünümü acıkh...