Katalog

14 PAZARIN PENCERESİNDEN CUMHURİYET DERGİ Türkler ve Rönesans... SELÇUK EREZ Ünlü Yunanlı şair Yorgo Seferis'in Urla'da doğduğu bilinir. Doğumunun 100'üncü yıldönümünde Izmir'de Türk ve Yunanlı edebiyatçıların katılımıyla şairi anmak için bir seminer düzenlenmişti. Bu seminer nedeniyle Seferis hakkında bir araştırma yapmış ve bulabildiklerimi gözden geçirmiştim. Ozanın, 1963 yılında Nobel Edebiyat ödülü'nü aldığında vermiş olduğu konferansta söyledikleri arasında şu satırlar yer almaktaydı: "Konstantinopolis düşmeden önce uzun süre can çekişmiştir. Nihayet zaptedildiğinde yıllarca sürecek bir esaret başlamış oldu. Bu sırada birçok bilgenin şairlerin dediği gibi "atalannın külleriyle dolu ağır vazolan taşıyarak" Batı'ya dağıldılar ve Rönesans'ın tohumlarını serptiler. Ancak Rönesans (bu kelimeyi tam anlamıyla, yani, ister iyi bir şey olsun isterse kötü, Ortaçağ'dan Modern Çağlar'a dönüşüm anlamında kullanmaktayım) bu işgal sırasında Venedik yönetlminde olan, başka Girtt, blrkaç ada dışında, Yunanistan'a uğramadı. Burada onaltıncı yüzyıla doğru, dili çok canlı ve özgüvenli bir şiir ve şiirle sunulan drama gelişti. Bu sırada Girit'te önemli resim ekollerinin de ortaya yönetimindeki Girit'ten de önemli insanların yetişmış olduğunu belirtti. "örnek verebilir misiniz?" "Tabii; mesela, Ahmet Resmî Efendi.." Istanbul Üniversitesı Teknik Üniversitesi'nde "Insan ve Toplum Bilimleri" dersleri vermekte olan Prof. Neumann, Ahmed Resmî Efendi konusunda bilgi edinmek için Virginia Aksan'ın, Tarih Vakfı Yurt Yayınlan'nca bastırılmış olan "Ahmed Resmî Efendi" başlıklı kitabı okuyabileceğimi belirtti. Virginia Aksan'ın kitabını okuyunca hem Osmanlı tarihi konusundaki bilgilerimin eksikliği ve yetersizliğini algıladım; hem de doğruyu bulmanın veöğrenmenin doyulmaz zevkini bir kez daha duymama vesile olan Sayın Neumann'ı şükranla andım. Girit'in Resmo kasabasında doğmuş olan Ahmed Resmî Efendi (17001738), 18. yüzyılda kalemiyeden yetişmiş, vlyana ve Berlin'e elçi olarak gitmiş, sefaretnamelerin yanı sıra, önemli eserter vermiş bir devlet adamıdır. Ahmed Resmî Efendi, Osmanlı Imparatoriuğu'nun gerileme ve çöküş yıllarında, bu çöküşün nedenlerini çok iyi kavrayan ve açıklayan bir aydındır. Kısmen günümüzün Türkçesıyle aktanlan ve cahil yönetıcileri konu edinen şu satırlar, bu açıdan dikkat çeker: ".. Akıl ve tecrübesi eksik olmak takribiyle kanunlara uymayıp başka dinden olanlan bilumum dünyadan... kaldırmak veyahud her zaman düşmanın burnunu yere sürtüp haddini bildirmek ehli Islâmın üzerine vacipth diye itikad eden alçaklar, hareket olmayınca bereket olmaz, bu memleket kılıçla alınmışdır, padişahı Islamın bahtı âli,ricalipişkin, kılıcı keskindir, dünyada dindar, bahâdır, Aristo gibi akıllı ve bilge bir vezir ve beş vakit cemaatle kılar on iki bin güzide asker tedarik ettikten sonra Kızıl Elma'ya dek gitmeğe ne minnet vardır, deyu laflaria cahilliğini itiraf ve sandalye üzerinde Hamzanâme nakl eden pehlivanlar gibi lafü güzaf edip Kızıl Elma semtini, Boğdan'dan gelen al yanak elma gibi yenir bir şey zanneder." (Hülâsa'dan) Virginia Aksan, Ahmed Resmrnin layihalannda yer alan önerilerini değerlendirirken şunlan söyler: "Bir ülkenin dığerıne karşı zafer kazanmasının mukadder olmayıp o ülkenin kaynaklanna ve azami sınırianna ulaştığını görebilmesine bağlı olduğunu belirtmektedir... Bu, belkı de Ahmed Resmî'nin Avrupa devlet sistemindeki güçler dengesini kavrayışını ortaya koymaktadır ve aynı görüş Berlin Sefaretnamesi'nde de yer alır. Osmanlı kahramanlar panteonunda efsanevi konumu olan Kanuni ve Cengiz Han gibi tarihsel şahsiyetlerin eleştırel bir yaklaşımla ele alınması, okurlarını çok etkileyip sarsmış olmalıdır. Kısacık bir eserde Ahmed Resmî, Osmanlı sisteminin temel iki dayanağına saldınr: Askeri güç ve Darü'l Islam'ın sınırlannın sonsuz olduğu." Virginia Aksan, bu eserinin önsözünde "Osmanlı tarihinin Batı taıihçileri tarafından yanlış ya da yetersiz biçimde ele alındığına karşın mücadele ettiğinden" bahseder. Büyük Şair Seferis'in Osmanlı tarihini yeterince bilmemesi sonucu bazı yanılgılar sergilemesi olasıdır da bizim bu savlara cevap verebilmek için aktardığımız yeterii bilgiler için iki seçkin yabancıya teşekkür borcumuzun bulunması, ülkemizin araştıncılan ve tarih eğitim düzeyimiz açısından pek o kadar iç açıcı değildir.^ H. SERTAÇ DALKIRAN Istanbul Birinciliği 19 Mart Pazartesi akşamı sona eren Istanbul Birinciliği, Sultantepe Gençlik Merkezi salonlanndayapıldı. llk 12 derece, Türkiye Birinciliği Eleme Turnuvası'na katılma hakkı elde etti. Istanbul Birincisi doğrudan Türkiye Şampiyonası f inalinde oynayacak. 49 sporcunun katıldığı yarışmada ilk dereceler şu şekilde paylaşıldı: 1. Ersan Gökerman 7.5 p., 2.3. Gökhan Demir, Engin Bolcan 7 p., 4.7. Mehmet Altınsoy, Fikri Cengiz, Deniz Baş, Bülent özveren 6 p., 8.17. Salih Muratoğlu, Harun Muratoğlu, SayadTuğlacı, NevzatŞen, BurakGencer, Veysel Özateş, Tarkan Yazar, Ismet Kurt, Ibrahim Bağoğlu, Osman BoraTunç. BofazlclÜnlverslte*! Satranç Takım Turnuvası 7 üniversiteden 10 takımın katıldığı yarışmada; 1. Boğaziçi Üniversitesi 17p., 2. ODTÜ 15.5 p., 3. Yıldız Teknik Üniversitesi 11.5 p. Muratoğlu Salih Altınsoy Mehmet Istanbul Birinciliği VezlrGamblti 1.d4Af62.c4e63.Ac3d54.e3Fe75.Af3 006. Fd3dxc47. Fxc4a68. a4c59.00Ac6 10. Ve2 cxd411. Kd1 e512. exd4 exd413. Ae5 Fd6 14. Axc6 bxc6 15. Ae4 Axe4 16. Vxe4Vc717.h3Fe518.Ke1Ff619.Ff4Vd7 2O.Ka3Fb721.Kg3Kfe822.Vb1Kxe1 + 23. Vxe1 C5 24. Va5 Ve7 25. Vb6 Fh4 26. Kg4 Ve1 + 27. Şh2 Fxf2 28. Kxg7+ Şxg7 29. Vh6+ Şg8 30. Vg5+ Şf8 31. Vxc5+ Şe8 32. Fb5+ axb5 33. Vxb5+ Şd8 34. Vb6+ Şd7 35. Vxb7+ Şe6 36. h4 Vg1 + 37. Şh3 Vh1 + 38. Fh2 Kg8 39. Vc6+ Şe7 40. Vd6+1/21/2 Altınsoy Mehmet Bolcan Engin Istanbul Birinciliği Sicllya Savunması 1. e4 c5 2. Af3 Ac6 3. d4 cxd4 4. Axd4 Af6 5. Ac3 Vc7 6. Adb5 Vb8 7. Ad5 Axd5 8. exd5 Ae59.d6exd610.f4Ac611.Fd3d512.00 Fc5+13.Şh1 a614.Ac3Vd615.Ve2+Şd8 16. Vh5 g617. Vxd5 Vxd518. Axd5 f519. Fd2 Fd420. c3Fc521. b4 Ae722. bxc5Axd523. Komblnezon Poschauko Chologaı, Graz 1941 Siyah oynar kazanır c4 Ac7 24. Fa5 Ke8 25. Kae1 Ke6 26. Ke5 Kb8 27. Fb6 Ka8 28. Kd1 Kf6 29. Fe2 a5 30 Kd6 Kf8 31. a4 Ka6 32. Ff3 Kf7 33. Fd5 Kf8 34. h4 Kxb6 35. Kxb6 Aa6 36. Fxb7 Ab4 37. Fxc8 Şxc8 38. Ke7 Ad3 39. c6 Axf4 40. cxd7+ Şc741.Ke810 Gökerman Ersan Cengiz Flkri Istanbul Birinciliği / . VezlrGamblti 1. d4 d5 2. Af3 Af6 3. c4 c6 4. Ac3 e6 5. e3 Abd7 6. Vc2 Fd6 7. Fe2 dxc4 8. Fxc4 00 9. e4 e510. dxe5 Axe511. Axe5 Fxe512. f3 Vc7 13.Fd2b514.Fb3a515.a4b416.Ae2Ah5 17.000 Fa618. Fe3 c519. Fd5 b3 20. Vd2 Fxe2 21. Vxe2 c4 22. Fxa8 Kxa8 23. Kd5 Af4 24. Fxf4 Fxf4+ 25. Şb1 Vc6 26. Khd1 h6 27. e5 Fg5 28. Kb5 Kc8 29. Ve1 Fe7 30. Kc1 Vg6+ 31. Ve4 Vxg2 32. Vg4 Vxg4 33. fxg4 Fb4 34. Kd5 Şf8 35. Kd4 Kc5 36. Ke4 c3 37. bxc3 Fxc3 38. Ke3 Fd4 39. Kxc5 Fxc5 40. Kxb3 Ff2 41. Kb7 Fd442. Kb5 Fc343. Şc2 Fe144. Şd3 Şe710 DemlrGökhan TınçKutay Istanbul Birinciliği BudapeşteGambttl 1 .d4Af62. c4e53. dxe5Ag44.e3Axe55. Ah3 Abc6 6. Af4 Fb4+ 7. Fd2 Fxd2+ 8. Vxd2 d6 9. Ac3 Fe6 10. b3 Ag6 11. Fe2 Axf4 12. exf4 Vd713. Ff3 00014.00 Fg4 15. Fd5 Fe616. Ve3 Şb817. Ab5 a6.18. Fxc6 Vxc6 19.Va7+Şc820.Ad4Vb621.Vxb6cxb622. Kac1 Khe8 23. f3 Şb8 24. Şf2 Fd7 25. Kfd1 b5 26. cxb5 Fxb5 27. Axb5 axt>5 28. Kd5 Kc8 29. Kxc8+ Kxc8 30. Kxd6 Kc2+ 31. Şg3 Şc7 32. Kd5 Kxa2 33. Kxb5 Kb2 34. Kc5+ Şd6 35. Kc3 b5 36. Kd3+ Şe6 37. f5+ Şe5 38. Şh3 b4 39. g4 Kc2 40. Şg3 Kc3 41. Kd7 Şf6 42. Şf4 g5+ 43. fxg6 hxg6 44. Kd6+ Şg7 45. Kb6 Kxb3 46. h4 Kb147. h5 gxh5 48. gxh5 b3 49. h6+ Şh7 50. Şf5 b2 51. f4 Kh1 52. Kxb2 Kxh6 53. Kg2 Kg6 54. Ka2 Şg7 55. Ka8 Kb6 56. Şg4 Kb4 57. Ka7 Kc4 58. Şg5 Kc5+ 59. f5 Kb560. Ka6Kc561. Kd6Kc462.f6+Şh763. Kd5 Ka4 64. Şf5 Kb4 65. Ka5 Kc4 66. Şg5 Kb4 67. Kf5 Ka4 68. Şh5 Ka1 69. Kg5 Kh1 + 70. Şg4 Kg1 + 71. Şf5 Kxg5+ 72. Şxg5 Şg8 73. Şh61/21/24 Etüd M. Liburkin, 1933 Beyaz oynar kazanır çıktıklarını ve yüzyılın ortasına doğru, sonradan El Greco adıyla tanınacak olan Giritli büyük ressam Domenicos Theotocopoulos'un doğmuş büyümüş olması, Girit'in işgalini, Konstantinopolis'in düşüşünden daha az acı verici bir olguya dönüştürür." Şu halde, Ozan'a göre, Konstantinopolis işgal edilince, bu kentten Batı'ya kaçan bilgeler, gittikleri yerlere Rönesans'ın tohumlarını serpmişler, ancak Osmanlı işgalindeki Yunanistan bundan nasibini alamamıştır. Sadece Osmanh'nın o sıralarda zaptetmemış olduğu adalardan Girit'ten dünya çapında bir ressam çıkmış ve canlı bir şiir türü de gelişmiştir. Ozan demek ister ki, Osmanlılann Girit'i de almalarından sonra oradan artık bir ressamın ya da heykeltıraşın çıkmamış olması da düşünülürse Osmanlı yönetiminin nasıl toplumlan geri bıraktıncı bir karabasan olarak gelip geçici olduğu anlaşılır. Bu sav doğru muydu?.. Seferis'in yüzüncü doğum gününden bu yana aradığım cevabı bana Prof. Nihat Berker ile eşi Prof. Bedia Berker ile oğullan Sayın Emin Berker'in evinde tanıştığım Prof. Christoph Neumann verdi: "Doğu'nun Batı'da geçerli kriterleıie değerlendirilmemesinin gerektiğini" vurguladıktan sonra Osmanlı •JIUBZB>| 9A |2BA EPd Z • \.